Opinie Dr. Jeff Sybesma

Het stond in het Antilliaans Dagblad van 23 maart 2021 met een mooie foto: ‘Aruba staat in de top drie van landen als het gaat om duurzaam toerisme’. Deze eer wordt Aruba toebedeeld, aldus het krantenartikel, door het Engelstalige Blad Travel & Leisure en werd trots kenbaar gemaakt door de CEO van de Aruba Travel Authority (ATA).

Op de website van het genoemde blad staat echter niets te vinden. Ja, je kunt wel enkele artikelen vinden over Aruba maar niets over ‘belonging to the top three destinations of sustainable tourism’. En mocht deze veer in de Arubaanse kont dan toch echt bestaan en verschenen zijn in misschien de papieren versie van dit blad, dan kun je je afvragen hoeveel de ATA voor deze eer betaald heeft. Immers, een objectieve journalist zou het eiland bezoeken, zelf op onderzoek gaan en zijn conclusies trekken.

Hij zou dan al gauw tot de conclusie komen dat duurzaam toerisme in Aruba nog ver te zoeken is. De definitie van duurzaam toerisme (ook wel ecotoerisme genoemd) is de volgende: een vorm van toerisme waarbij serieus rekening gehouden wordt met bescherming van natuur, milieu en cultuur, soms ook mensenrechten. Dus om de eer te krijgen te behoren tot de top drie landen met duurzaam toerisme moet je daar toch pakkende voorbeelden van kunnen geven. Of liever gezegd, geen voorbeelden die het tegendeel bewijzen. En jammer genoeg is het niet moeilijk om dergelijke negatieve voorbeelden te noemen.

Neem de wijze waarop Aruba met afval omgaat. Afval van toeristen alsmede van de bewoners van Aruba. Je hoeft maar Parkietenbos in een internet zoekmachine te tikken en je krijgt de meest gruwelijke verhalen te lezen. Titels als ‘Omwonenden Parkietenbos leven naast een tijdbom’ en ‘Omwonenden ziek van de Dump Parkietenbos’ doen het ergste vrezen. Regelmatig staat deze overvolle dump in brand waarbij giftige stoffen door de passaatwind worden meegenomen en over grote gebieden worden uitgestrooid, waaronder de Parkietenbosriffen die notabene bij wet als natuurreservaat zijn aangewezen.

Aangezien allerlei soorten vuil ongescheiden in het Parkietenbos gestort worden – denk hierbij aan huisvuil en afval van de hotels, cruise schepen, maar ook bouwafval inclusief asbest, chemisch afval van ondermeer garages en fabrieken, kadavers, ziekenhuisafval en wat al niet meer – is het niet moeilijk te constateren dat door verbranding en meevoeren door de wind, mens en natuur hiervan last ondervinden en ziek worden. De grens van de Dump Parkietenbos heeft de zee al bereikt en verstikt en vernietigt de mangroves die op de grens van zee en land groeien. Mangroves zijn beschermde plantensoorten maar de overheid schijnt dat in dit geval te vergeten.

Wetenschappelijk onderzoek heeft ondubbelzinnig aangetoond dat mangrovebossen en zeegrasvelden een onmisbare en stabiele kraamkamer vormen voor koraalrifvissen die weer een onmisbaar onderdeel vormen van nabij gelegen koraalriffen. Het aanprijzen van deze koraalriffen voor het duiktoerisme als zijnde beschermd, is derhalve een fictie.

Al jaren belooft de overheid dat deze Dump gesloten en gesaneerd zal worden, maar de enige zichtbare inspanning is telkens een nieuwe toplaag zand die het vuur enige tijd smoort maar nimmer dooft. Tapa i skondé. Daarnaast denkt de overheid met de aanleg van een verbrandingsoven de meest schadelijke stoffen te kunnen verbranden en de ergste impact op mens en natuur te kunnen verminderen.

Echter, het proces om deze oven in werking te doen treden is door de rechter verboden en gebonden aan de toekenning van een hindervergunning met strenge voorwaarden. Het is niet echt verrassend dat transparantie in dit proces ver te zoeken is. Verzoeken om informatie worden consequent genegeerd en moeten belanghebbenden dure juridische procedures aanspannen.

Een onderbelicht aspect maar waar vroeg of laat tegenaan zal worden gelopen is dat de Dump Parkietenbos ook steeds dichter richting de luchthaven Reina Beatrix opschuift. Bij een kleine verandering van de windrichting ondervindt het vliegveld nu al hinder van de giftige rook. De ICAO zal zeker niet blij zijn dat passagiers en vliegveld personeel bloot worden gesteld aan deze levensbedreigende omstandigheden. Hoe lang blijven ze nog onwetend? Al met al absoluut geen toonbeeld van duurzaamheid.

Een andere niet duurzame activiteit is het totaal uit de hand gelopen All Terrain Vehicle (ATV) toerisme. Ook hier levert een internet search gruwelijke berichten op als ‘Princess Cruises Passenger Killed In ATV Accident In Aruba’ en ‘Horrible Horrible Experience – Almost Died’ en ‘No Trip Insurance and an ATV accident = frustration and high costs’.

Dat toeristen ongelukken krijgen is eigenlijk niet eens zo belangrijk – ze kiezen er namelijk zelf voor -, maar deze avontuurlijke trips zijn een ramp voor de natuur van Aruba. De organisatoren van deze ritjes rijden bewust dwars door de natuur daarbij absoluut geen rekening houdende met beschermde planten- en diersoorten.

Een Arubaanse natuurbeschermer uitte zijn frustratie als volgt: ‘Over twee weken zal de Caribische dwergstern (Ternula antillarum) wederom arriveren voor hun jaarlijkse broedcyclus. Deze sternsoort is internationaal beschermd en ook in Aruba. Zeeschildpadden zijn reeds begonnen met eieren te leggen. Alle zeeschildpaddensoorten zijn ook internationaal beschermd. Het is ironisch dat de Arubaanse overheid de kleine holenuil, de Shoko, bij wet heeft aangewezen als nationaal symbool, terwijl de ATV’s gewoon ongestoord hun leefomgeving plat rijden. Ondertussen blijven de ATV-ers ongereguleerd rijden over de stranden en duinen van Aruba waarbij zij de broedgebieden verstoren, nesten kapot maken en eieren verpletteren. Dit gebeurt niet incidenteel maar dagelijks en continue waarbij officiële verbodsborden worden genegeerd en zelf moedwillig afsluitingen worden vernield en verwijderd’.

De Aruba Off-Road Foundation heeft zelfs een rechtszaak tegen de Fundacion Parke Nacional Arikok aangespannen omdat zij vonden dat ze hun destructieve activiteiten ook ongestoord in het beschermde natuurpark mochten voortzetten, terwijl de natuurorganisatie hun dit verbood. Gelukkig heeft de rechter ditmaal de natuurbescherming voorrang gegeven boven het niet duurzaam economisch belang.

We hadden het al eerder over mangroves die een beschermde status hebben. Wat aan de ene kant door de overheid beschermd is, wordt aan de andere kant weer teniet gedaan. Een zeer recent voorbeeld is de aanleg en uitbreiding van de Aruba Ocean Villas. Deze toeristische vakantiehuisjes zijn gebouwd tussen de mangroves te Savaneta en men is voornemens verder uit te breiden.

De Fundacion Parke Nacional Arikok heeft verzocht alle werkzaamheden te stoppen om verdere aantasting van de natuur en in het bijzonder de mangroves van Savaneta te voorkomen. Het is namelijk niet duidelijk of dit toeristisch project de nodige vergunningen, zoals een aanlegvergunning, bouwvergunning, hotelvergunning, voor de uitbreiding heeft. En als dit zo is, dan is dit zonder enige transparantie en inspraak door de gemeenschap, tot stand gekomen. Immers, een vergunning om mangroves te kappen zal zeker op weerstand stuiten en is in beginsel in strijd met de wet.

Er zijn zo tal van voorbeelden te noemen dat op papier de Arubaanse overheid stelt voorstander te zijn van duurzame ontwikkeling met voldoende aandacht voor instandhouding van natuur en milieu. In theorie, want de praktijk geeft telkens weer een ander beeld. Veel woorden maar weinig daden.

De Arubaanse overheid heeft diverse rapporten waarin het belang van duurzaamheid wordt aangevoerd. Te noemen valt een Masterplan van het Committee Economic Recovery and Inovation Aruba van juli 2020 met als titel: Aruba’s Mission Driven Model for Economic Recovery & Resilience. Het is een lijvig rapport van 100 bladzijden en zal zeker veel gekost hebben. In ieder geval heeft het veel tijd en energie gekost van gestudeerde mensen. Hier zomaar een stukje uit dit rapport (blz 46) waarin strategische doelen worden voorgesteld:

1. Develop technical capacity for sustainable development considering the UN 2030 Agenda for Sustainable Development Goals (The National Strategic Plan 2020 – 2022)
2. Ensure an orderly, sustainable and high-quality physical living environment
3. Encourage and increase local ownership and strengthen local supply and value chains
4. Diversify of tourism sector through niche and sustainable tourism
• Enhance environmentally responsible tourism
• Adopt circular tourism business models for energy, water, food, waste management
• Find a balance between the needs of the community, visitors and the island
5. Accept the High-Value, Low-Impact Tourism Growth model (public and private sector)
6. Strengthen the shared value of economic contribution of tourism
7. Achieve climate resilience and climate adaptation
• Establish a national agenda for climate action and resilience (including a national policy and risk measurement)
• Conserve and restore environmental resources and (marine) ecologies
• Establish and enforce climate resilient building codes and infrastructure directives
8. Reduce waste production and transition toward a low-impact lifestyle
• Thrive towards a ‘zero-waste’ society
• Enhance and extend (distributed) capacity for recycling and refurbishing consumer products
• Transition towards a sustainable waste management system (for energy and exports)
• Reduce hinderance to environment and community

De tranen springen in je ogen als je zulke mooie voornemens leest. Degenen die dit rapport geschreven hebben moeten pure idealisten zijn of blind voor de realiteit, en gedacht hebben: ach, als ze ons maar betalen. Immers, alweer het zoveelste rapport dat in een lade van een minister verdwijnt die geen tijd heeft om het allemaal te lezen en te begrijpen. Wat wel begrepen wordt is projecten toestaan die werk opleveren, geld genereren en toeristen aantrekken, zonder te letten op de randverschijnselen.

Er is nog zo’n mooi rapport van 18 juni 2019: “Circular Economy Vision 2050: Aruba’s strategic vision to become a sustainable circular island economy” van het Ministerie van Onderwijs Wetenschap en Duurzame Ontwikkeling. Ook hier wordt door de opstellers van het rapport eerlijk de pijnpunten aangewezen:

Blz 2: This economic model served Aruba for several decades as a suitable development strategy that enabled the island to progress into a relatively wealthy island but came at a cost that only in recent years is increasingly being recognized. This includes the significant waste problem on the island, the high cost of energy and water, lack of available and remaining space for present and future generation’s use, the significant reduction in and damage to the natural environment, congestion, lack of access to fresh and healthy food, high rates of diseases, among other. We currently power and sustain our island economy with electricity and water generated for most part from imported expensive fossil fuels, the complete transport sector is reliant on imported and expensive fossil fuels, there are limited agricultural activities providing healthy food obligating us to almost full dependency on food imports, there is no to limited access to natural fresh water sources, we have an informal small scale fishing industry affected by global fish decline and climate change, there is brain drainage due to lack of attractive, progressive and innovating economic activities, among other. These are significant challenges to guarantee a good livelihood for the island community and sustainable development.

Blz 9: This linear economic model where more than 95% of goods, materials and products composed of a wide variety of chemical compounds and sometimes unknown substances are imported without thinking of their toxicity levels, their impact on public health and the environment, or about their final destination which include among other the Parkietenbos landfill, illegal dump sites, or in the island’s soil, sub-soil, air, water ways, and surrounding sea is a result of an un-sustainable “import-use-waste” economic model with a high societal cost. We recognize that we need to change the way we live, import, use and consume stuff, and discard resources without thinking about the consequences and also realize and recognize that our island is not blessed with excessive exploitable natural resources to sustain our economy and need to strengthen the resources that we do have, which is our human capacity and intellect.

Maar of er iets mee gebeurd? Papier is geduldig, de praktijk is compleet het tegenovergestelde. De organisatie die zichzelf op de borst klopte vanwege de erkenning als duurzame toeristische bestemming, Aruba Tourism Authority (ATA) heeft een rapport in 2018 opgesteld waarin ondermeer wordt uitgezocht wat de Tourism carrying capacity van het eiland is, kortom zijn er niet teveel toeristen waardoor deze economische activiteit niet duurzaam meer wordt uitgeoefend? De conclusies waren:

Aruba will reach its carrying capacity in terms of its ability to support a continued growth of tourism and population. Aruba overstretched its resources beyond sustainable levels.

Als volgend voorbeeld om te laten zien dat het allemaal netjes opgeschreven staat, een 2018 rapport van het Ministerie Ruimtelijke Ontwikkeling, Infrastructuur en Milieu met de mooie titel: ‘Onze Natuur en ons Milieu; op weg naar een evenwichtig toekomst. Natuur en Milieubeleidsnota 2018 – 2021’. Ook dit rapport komt met SWOT analyses en actieplannen voor Afval, Habitat en soort, Milieu en gezondheid en Klimaatverandering.

Behalve dat de toentertijd verantwoordelijke minister voor dit rapport wordt beschuldigd van commune delicten, corruptie, misbruik van positie, machtsmisbruik, zelfbevoordeling, zelfverrijking, het aannemen van steekpenningen, belastingfraude, witwassen en het opzetten van en deelnemen aan een criminele organisatie, is de vraag wat van dit ambitieuze rapport is terecht gebracht. Een retorische vraag waar iedereen een antwoord op kan geven: niks, niente, nada. Opnieuw veel woorden, weinig daden.

Bij de beoordeling hoe duurzaam het Arubaanse toerisme wel is kunnen zondermeer nog andere voorbeelden worden genoemd. Te denken valt aan de ongebreidelde groei van het aantal hotels en hotelkamers in strijd met alle aanbevelingen dat de grenzen zijn bereikt. De grenzen en invloed van legale en illegale goedkope arbeidskrachten. De gevaren van een economie gebaseerd op slechts 1 pijler nl. het toerisme. Aruba heeft de carrying capacity inmiddels allang bereikt is en verdere groei van het toerisme gaat alleen maar nog meer ten koste van de duurzaamheid.

Om dan nu op de borst te kloppen dat Aruba behoort tot de top drie duurzaamste toeristenbestemmingen is niet alleen wishfull thinking, maar pure volkverlakkerij.

29 maart 2021
J. Sybesma,
Curacao

Dr. Jeff Sybesma is bioloog én jurist. Hij is lid van de Raad van Advies Curaçao, parttime docent staats- en bestuursrecht én milieurecht. Ook is hij bijzondere rechter in ambtenaren en sociale zaken. Deze bijdrage is volledig op eigen titel geschreven.