Rob de Lange | Financieel Dagblad

Rechters en officieren van justitie dreigen voor het eerst actie te gaan voeren. Hun grootste pijnpunt is de werkdruk. Volgens de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR) is er een tekort van 800 rechters en 200 officieren van justitie. Het FD noteerde de noodkreet van twee leden van de zittende en staande magistratuur.

‘Ik heb liever meer collega’s dan meer salaris’

Anne de Leeuw is sinds 12 jaar officier van justitie bij het Openbaar Ministerie. Tot 2022 was ze werkzaam bij het Functioneel parket voor fraudezaken en witwasonderzoeken en nu bij het Arrondissementsparket Noord-Holland, waar ze zich bezighoudt met mensenhandel & mensensmokkel en ondermijning.

‘Gisteren nog moest ik onverwacht invallen voor een collega die was uitgevallen. Dat komt regelmatig voor en werkt dan door in de hele organisatie met toch al te weinig mensen, want mijn werk ligt stil, maar ook de andere taken van deze collega.’

‘Ik werk aan zo’n 20 zaken tegelijk, doe daarnaast nog 12 onderzoeken naar signalen van mensenhandel. En dat allemaal, althans op papier, in vier dagen. Maar ik kan me niet herinneren op mijn vrije dag niet minstens de ochtend bezig te zijn geweest met het bijlezen en wegwerken van de dingen waar ik de andere dagen niet aan toe gekomen ben en het voorbereiden van nieuwe zaken.’

‘Al mijn collega’s maken geregeld overuren. Rustig gaan zitten voor een zaak die dat ook echt nodig heeft is er bijna niet meer bij. Daar gebruik je dan die ene vrije dag voor. Of de avonduren en weekends. En vergeet niet dat we, naast de zaken die door aangifte op ons afkomen, als OM nadrukkelijk ook proberen zaken op te pakken die onzichtbaarder zijn, maar in onze ogen wel maatschappelijk belangrijk. Ook vervullen we taken in het kader van preventie en werken we samen met ketenpartners. Dat is efficiënt en zeer relevant, maar draagt ook weer bij aan de verzwaring van het takenpakket.’

‘Een van de redenen voor de toegenomen werkdruk is de grotere aandacht voor slachtoffers. We lezen niet alleen dossiers, we spreken met mensen en voeren slachtoffergesprekken. Daar ligt onze loyaliteit. Verder speelt de verharding in de maatschappij een rol. Mensen komen scherper tegenover elkaar te staan en vechten beslissingen vaker aan. Het vraagt om een zeer gedegen voorbereiding en ja, ook dat kost weer extra tijd.’

‘Een andere bottleneck is dat zaken meerdere malen op zitting komen voor een tussenuitspraak over bijvoorbeeld verlenging van de voorlopige hechtenis, omdat de inhoudelijke behandeling niet past in het krappe rooster van rechters. Dat is zo inefficiënt: de rechter moet zich iedere keer over de zaak buigen en ik ook.’

‘Er wordt momenteel geprobeerd 250 officieren versneld te werven. Op een totaal van zo’n 800 laat het zien hoe hoog de nood is. Het verschilt per parket, maar er is er volgens mij geen een zonder vacatures. Bij ons ook. Werkdruk is een terugkerend onderwerp van gesprek als collega’s uitvallen of als er extra werk op ons afkomt. Dus voor mij is salaris van ondergeschikt belang. Ik heb liever meer collega’s dan meer salaris.’

‘Hoewel we allemaal van ons werk houden, vraag ik me soms wel af of we nog wel een interessante werkplek zijn. Ik vind deze baan de mooiste baan die er is, maar wil de jongere generatie er voor deze prijs ook werken? Want de bejegening verhardt en ook bedreigingen hebben impact. Het tast ons gezag aan en werkt ondermijnend voor de veiligheid. Ik maak me daar zorgen over. Wat ons zou helpen naar mijn mening is een maatschappelijk debat over positie en waarde van de magistratuur.’

‘Het werk neerleggen is tegennatuurlijk. Het gaat tegen het DNA van elke officier in. Maar de rek is er echt uit. We realiseren ons heel goed dat de gevolgen voor procespartijen groot zijn als zaken niet doorgaan. Ik hoop dat mensen zien dat wij ook voor hen actievoeren. Om ervoor te zorgen dat we met meer mensen zaken sneller kunnen afdoen, met snellere gerechtigheid voor verdachten en voor slachtoffers. Volgens mij kunnen we wel op enige sympathie rekenen in de samenleving. Ik ervaar op een breed vlak een gevoel van saamhorigheid. Ook uit de hoek van advocaten heb ik steunbetuigingen gekregen.’

‘Tegen de minister zou ik willen zeggen: kijk naar je mensen, zie hoe hard ze zich inzetten en onderschrijf dat de rek eruit is. Dat is niet alleen voor individuen belangrijk, maar voor het functioneren van de rechtsstaat.’

‘Er zijn eigenlijk geen simpele zaken meer’

Monetta Ulrici is al 23 jaar kantonrechter in Amsterdam. Ze behandelt zaken die te maken hebben met huur- arbeids- en consumentenrecht. Daarnaast doet ze leerplichtzaken, overtredingen en bewindzaken.

‘Laat ik eens een gemiddelde dag schetsen. Er komen om te beginnen ‘s morgens 16 tot 18 kinderen langs die niet naar school gaan. Dan heb ik ‘s middags nog twee lopende zaken die ieder zo’n anderhalf uur duren met als doel de partijen echt te zien en te spreken om te kijken of we een oplossing kunnen vinden. Daarnaast moet ik vonnissen nakijken, (tussen)beslissingen nemen over zaken, mailtjes beantwoorden. Op zo’n dag gaan zo 40 zaken door mijn handen. Heb je een dag voor schuldenzaken, dan komen er dertig tot veertig mensen langs. En al die dossiers moeten natuurlijk ook worden voorbereid. Voor iedere zaak heb ik één secretaris ter ondersteuning.’

‘Sommige dagen ben ik alleen, wat ik dan noem, aan het knagen. Ik ga achter mijn bureau zitten met een onwaarschijnlijke hoeveelheid mappen voor mijn neus om weg te werken. Okay, rustig blijven, doorknagen, denk ik dan. En toch gaan we allemaal met grote stapels papier naar huis. Ik werk vier dagen om het overtollige werk te kunnen spreiden over die ene vrije dag.’

‘We behandelen tienduizenden zaken per jaar met 18 rechters. Wat erin komt, gaat er ook uit. Dat breekt ons nu op. Het aantal zaken is misschien niet echt toegenomen, maar het grootste probleem is dat ik ze in de 23 jaar letterlijk en figuurlijk zwaarder heb zien worden. Stapels papier, omdat de digitale slag in de rechtspraak is mislukt. Ik krijg nog buikpijn als ik denk aan de vele miljoenen die daaraan besteed zijn. Verder zijn er eigenlijk geen simpele zaken meer. De oorzaken zijn complexere wetgeving en omdat Europa voor iedere vordering allerlei stappen van ons eist. Het vraagt om constant overleg met mijn collega’s. Het kan niet zo zijn dat bij een zogenoemd Europees verweer de een van mij iets anders te horen krijgt dan van mijn collega.’

‘Het kost allemaal waanzinnig veel tijd en het knelt aan alle kanten. Vorige week had ik een strafzitting. De agenda zat veel te vol. Ik begon om negen uur en was zonder pauze om drie uur klaar. Betrokkenen werden in groepen ieder een half uur opgeroepen. Iedereen heeft recht op voldoende aandacht en mensen zijn — dat is heel goed hoor — veel mondiger dan vroeger. Het gevolg was dat mensen vaak twee uur moesten wachten. De bodes krijgen het dan vooral zwaar te verduren.’

‘In de basis vind ik dat we een eigen begroting zouden moeten hebben, we zijn tenslotte de derde staatsmacht. In sommige landen bestaat dat. Daar krijgt de rechterlijke macht een bepaald percentage van de landelijke begroting. Als die stijgt, stijgen de rechters mee. Het is van de gekke dat wij afhankelijk zijn van wat de minister bereid is aan ons uit te geven.’

‘We hebben doorlopend openstaande vacatures. Het is heel simpel: als we meer geld hebben kunnen we meer collega’s aantrekken. Mijn salaris is niet het belangrijkste. Wel het salarishuis in zijn totaal. Het gat met de Zuidas advocatuur is nooit te dichten, maar een ervaren advocaat van een gemiddeld kantoor in een gemiddelde stad verdient nog steeds beter dan een rechter. Hij of zij denkt wel tweemaal na om bij ons te komen werken, waar niet eens de overuren worden uitbetaald. Ik doe wekelijks uitspraken voor mensen die recht hebben op overuren, maar wij krijgen ze niet betaald.’

‘Ik ga denk ik wel actie voeren. Maar ik moet een hoge drempel over. We zoeken naar een vorm die zo min mogelijk schade oplevert. Stel je bent ontslagen en het is onduidelijk of je een uitkering krijgt. Of je wordt ontruimd. Moet ik dan tegen die mensen zeggen: ik ga uw zaak even niet behandelen? Dat is meteen onze achilleshiel. Bij milde acties denkt de minister weer: ach, het maakt niet uit.’

Bron: Financieel Dagblad