Merijn Rengers en Carola Houtekamer, Illustraties Bart Nijstad

Witwas-onderzoek Via Nederland stelden rijke Russen hun vaak schimmig vergaarde vermogens veilig. Rechercheurs brachten dit nauwkeurig in kaart. Met de kennis gebeurde niets.

Wat is het nieuws?

• De politie en opsporingsdienst FIOD hebben vanaf 2001 tevergeefs onderzoek gedaan naar het grootschalig witwassen van geld uit Rusland via Nederland.
• De onderzoeken liet zien dat bekende oligarchen, zoals Poetin-critici Michail Chodorkovski en Boris Berezovski, hun omvangrijke Russische bezittingen onder meer via een trustkantoor in Hoofddorp onderbrachten in belastingparadijzen.
• Hun onderzoeken werden uiteindelijk stilgelegd, mede omdat Nederland niet mee wilde doen aan een politieke afrekening door president Vladimir Poetin. Tot een veroordeling wegens witwassen of een gerichte aanpak van de Russische kapitaalvlucht via Nederland kwam het daardoor nooit.
• Lees het volledige nieuwsbericht

In de zomer van 2003 staat rechercheur Robert Dekker voor een groot tekenbord op de bovenste verdieping van het hoofdbureau van politie in Zwolle. Dekker is opgewonden en rusteloos. Hij heeft net een belastende verklaring van een getuige in handen gekregen, en een lijst verdachte financiële transacties uit een belastingparadijs. Nieuwe informatie betekent: nieuwe lijnen op het tekenbord. Kriskras tekent hij de verbanden tussen alle bedrijven, banken en trustkantoren op het bord – van Curaçao naar Moskou, van Londen naar Amsterdam.

Al zijn speurwerk van de afgelopen jaren valt op z’n plek. Midden op het tekenbord prijkt de naam van één bedrijf waar alle lijnen op uitkomen. Dat is een groep trustkantoren die vennootschappen van over de hele wereld beheert: Valmet, met een vestiging in Hoofddorp. Links op zijn bord staat een ander bedrijf waar veel pijlen heenwijzen: de Amsterdam Trade Bank, de Nederlandse dochter van een Russische bank.

De rechercheur beseft: Valmet lijkt een servicebalie voor grote oligarchen

Dekker haalt koffie uit de automaat en beklimt de trap naar het dakterras. Hij steekt een sigaret op, en nog één. Hij moet het laten bezinken. Valmet lijkt een financiële servicebalie voor de allergrootste Russische oligarchen. En dat op een uur rijden van Zwolle.

Chagrijn over minister Hoekstra

Bijna twintig jaar later kan Dekker (56 nu) zich er nog over opwinden. Bij het tv-programma Buitenhof is begin maart 2022 de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra (CDA) aangeschoven. Het onvermijdelijke onderwerp: de oorlog in Oekraïne. Hoe zit het met de Zuidas, wil de presentator weten. „We hebben jarenlang Poetin en zijn oligarchen geholpen door besmet geld in schimmige constructies weg te laten vloeien. Daar zijn miljarden mee gemoeid. Heeft u er spijt van dat u als minister van Financiën in uw vorige periode daar niet meer tegen gedaan heeft?” Hoekstra na enig aandringen: „Ik vind dat we ons te lang niet hebben gerealiseerd waar het voor gebruikt wordt.”

Niet gerealiseerd? Dekker, inmiddels consultant en financieel adviseur voor de VN-Veiligheidsraad, is er chagrijnig van. Hij legt de rapporten uit Zwolle op zijn eettafel – hij heeft ze al die tijd bewaard. Nederland weet al twee decennia wat de Russen doen, zegt hij. We staan er bij, kijken er naar, maar grijpen niet in.

NRC reconstrueerde aan de hand van vertrouwelijke rapporten, internationale juridische documenten en gesprekken met vele betrokkenen hoe een paar gedreven rechercheurs vanaf 2000 in stilte onderzoek deden naar verdacht Russisch geld in Nederland. De rechercheurs brachten gedetailleerd in kaart hoe rijke Russen het Nederlands financieel systeem naar hun hand zetten. Maar hun inspanningen liepen op niets uit. De onderzoeken waren te groot, te complex, te politiek, en werden uiteindelijk stilgelegd. Met de kennis gebeurde niets.

Zwolle kijkt naar Rusland

Oud-inlichtingenofficier Vladimir Poetin is net een jaar president van de Russische Federatie, als belastingspecialist en witwasdeskundige Robert Dekker in 2001 aan de slag gaat bij het politie-kernteam Noord- en Oost-Nederland, standplaats Zwolle. Elk van de zes kernteams van de politie heeft een werelddeel toebedeeld gekregen als ‘aandachtsgebied’. Voor Zwolle is dat Oost-Europa, Rusland en Turkije. Dekker moet een „dreigingsbeeld van financiële criminaliteit” opstellen voor die regio’s.

Met goede zin gaat hij aan de slag. Hij brengt Russische bedrijven in Nederland in kaart, verdiept zich in internationale rechtszaken en vraagt in andere landen strafrechtelijke onderzoeken naar Russische entiteiten op. Hij gaat op gesprek bij de inlichtingendienst AIVD, bij toezichthouder De Nederlandsche Bank, bij collega’s in binnen- en buitenland. Zijn bevindingen schrijft hij op in rapporten voor de politietop, vaak met het stempel ‘zeer vertrouwelijk’ erop.

De documenten lezen als een korte geschiedenis van de uitverkoop van de voormalige Sovjet-Unie, in gang gezet onder Boris Jeltsin, van 1991 tot 2000 president van de Russische Federatie. Eén voor één komen de zakenmannen langs die in die jaren tot grote oligarchen uitgroeiden. Zo komt Dekker de naam tegen van Michaïl Chodorkovski, die staatsoliebedrijf Yukos verwierf en bank Menatep oprichtte. Hij stuit op Boris Berezovski, die de Russische staatszender ORT in handen kreeg. En op Roman Abramovitsj, die met hulp van Berezovski voor een schijntje de oliebronnen van staatsoliebedrijf Sibneft overnam.

De mannen betaalden veel minder voor de communistische staatsbedrijven dan de werkelijke waarde. Aan de politici die dit toestonden, zo beschrijft Dekker, gaven zij vermoedelijk steekpenningen, of ze spekten hun verkiezingskas. De oligarchen brachten daarna, mede via Nederland, hun financiële belangen onder in het buitenland, zodat de Russische belastingdienst er geen grip meer op had. Op die manier, vermoedt Dekker, heeft Nederland meegewerkt aan het witwassen van oneerlijk verkregen vermogens van oligarchen.

„Rusland kent een kapitaalvlucht van 1,5 miljard dollar per maand”, schrijft hij in een vertrouwelijke notitie aan de politietop. Dat gebeurt mede via Nederlandse trustkantoren, administratieve dienstverleners met vestigingen in diverse landen, die tientallen (brievenbus)bedrijven tot hun beschikking hebben, jaarrekeningen opstellen en assisteren bij het doorboeken van geld van de ene brievenbusfirma naar de andere. Daarbij lijkt vaak sprake van witwassen, schrijft Dekker: „Het toezicht op de trustsector laat te wensen over.”

Hij maakt zich er boos over. Nederland, zo voelt hij het, faciliteert de plundering van een land.

De oud-rechercheur hoort Hoekstra op tv over Russisch geld – hij wordt er nu nóg chagrijnig van

Hij bijt zich vast in de twee bedrijven die prominent op zijn tekenbord staan: de Amsterdam Trade Bank (ATB), de Russische bank, die sinds 1994 in Nederland is gevestigd en in 2001 wordt overgenomen door oligarch Mikhail Fridman. En trustkantoor Valmet, dat in 2001 wordt hernoemd tot Mutual Trust.

Dekker gaat naar Zoetermeer, om bij het ‘Meldpunt Ongebruikelijke Transacties’ verdachte overboekingen door ATB op te halen. Peinzend rijdt hij aan het einde van de dag terug richting Zwolle. Over de jaren 2000 en 2001 tellen de verdachte transacties van de bank op tot 1,5 miljard gulden, omgerekend 680 miljoen euro – een waanzinnig bedrag voor één vestiging.

Over Valmet raadpleegt hij allerlei nationale en internationale politiesystemen. Hij komt de naam tegen in een witwasschandaal in de Verenigde Staten rond Russisch geld en in een Europol-dossier over Russen die in Frankrijk gezocht worden. En in documenten die zijn eigen kernteam heeft gevonden in het huis van Hüseyein Baybasin, een Koerdische drugshandelaar die een levenslange celstraf uitzit in Vught. Uit de documenten valt af te leiden dat Valmet de Koerdische militante onafhankelijkheidsbeweging PKK adviseerde. Maar bovenal lijkt Valmet allerlei bekende Russische oligarchen te bedienen, óók via het filiaal in Hoofddorp.

Dekker bundelt zijn bevindingen in een „zeer vertrouwelijk” onderzoeksvoorstel, dat hij ‘Artemis’ noemt, naar de godin van de jacht. ATB en Valmet zijn de rotte appels in de mand, vindt hij: niet alleen de politie moet daar onderzoek naar doen, ook de FIOD en AFM en DNB en de douane en Interpol en Europol. Dit gaat iedereen aan.

Maar zijn bazen zien er geen heil in. Het is te veel, te abstract, te ver weg van Zwolle. Eén van zijn bazen, zo vertelt hij, noemt zijn onderzoeksvoorstel „luchtfietserij”. Bovendien reorganiseert de politie eind 2003 de kernteams weg, en hun aandachtsgebieden verdwijnen.

Dekker ziet het met lede ogen aan. Maar als hij in 2004 een andere klus krijgt, een onderzoek naar de geldstromen rond de vermoorde vastgoedman Willem Endstra, krijgt hij wat anders aan zijn hoofd. ‘Artemis’ verdwijnt in een la.

Team-witwassen

In het jaar erop zijn twee Nederlandse FIOD-rechercheurs op bezoek bij hun Duitse collega’s van het Bundeskriminalamt in Wiesbaden. Robert Dekker kennen ze uit de verte, maar zijn rapporten niet. Eén van hen staat bekend als een briljante, onorthodoxe rechercheur, die de meest complexe zaken op z’n bureau krijgt. De ander is goed in het bewaken van de grote lijnen.

Het duo werkt voor het kersverse team witwassen van de fiscale opsporingsdienst FIOD, standplaats Haarlem. Het witwassen van crimineel geld is in 2001 strafbaar gesteld in Nederland. Sindsdien is een tiental mensen vrijgemaakt om het op te sporen.

Dat betekent: pionieren, improviseren en vooral: veel reizen. Betrokkenen vertellen dat de twee een paar keer per jaar in het vliegtuig stappen om ver weg onderzoek te doen naar verdachte geldstromen met een Nederlandse link. Deze keer zijn ze met de auto, op bezoek bij hun Duitse collega’s. De aanleiding: er zijn verdachte Nederlandse tussenpersonen opgedoken bij de verkoop van een kapitale villa in het populaire kuuroord Baden-Baden.

De verkoper is Chantal Grundig, de weduwe van de Duitse grootindustrieel Max Grundig. Zij heeft, zo heeft ze de burgemeester van Baden-Baden toevertrouwd, haar villa verkocht aan Edoeard Sjevardnadze – de oud-minister van Buitenlandse Zaken onder de voormalige Sovjet-president Gorbatsjov en één de hoofdrolspelers ten tijde van de val van de Berlijnse Muur.

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie werd Sjevardnadze president van zijn geboorteland Georgië, tot hij tijdens de Rozenrevolutie in 2003 werd afgezet. In de pers doken direct geruchten op dat hij de wijk nam naar Baden-Baden.

De Duitse politie onderzoekt die geruchten en ontdekt iets opmerkelijks. De villa staat niet op naam van de familie Sjevardnadze, maar op die van het Nederlandse bedrijf Xavia Holdings BV. Twee vertegenwoordigers van Xavia, een Nederlander en een Amerikaan, zijn eind 2002 bij de lokale notaris langs geweest om de papieren te tekenen. Kort daarna is de koopsom van ruim 12 miljoen euro vanuit Nederland naar Duitsland overgemaakt.

Snappen jullie dit, vragen de Duitse rechercheurs aan hun Nederlandse collega’s. Waarom koopt een bedrijf uit Hoofddorp in stilte een luxe villa voor de Georgische oud-president? En wie zijn die mannen eigenlijk die het papierwerk voor Sjevardnadze hebben afgehandeld?

De rechercheurs zijn de tussenpersonen uit Nederland vaker tegengekomen. Bij de FIOD in Haarlem zijn in korte tijd informatieverzoeken van buitenlandse aanklagers over verdachte handelingen van een trustkantoor in Hoofddorp binnengekomen, Valmet. De verzoeken komen van de Spaanse autoriteiten, de Britten, nu ook de Duitsers. En twee uit Rusland: over hand- en spandiensten van het kantoor voor de oligarchen Berezovski en Chodorkovski.

Ook Nederlandse banken hebben het kantoor in de gaten, achterhalen de rechercheurs. ABN Amro meldt de autoriteiten dat de bank een door Valmet beheerd bedrijf als klant heeft geweigerd, toen het trustkantoor daar een rekening voor wilde openen. Het Amsterdamse filiaal van Fortis Bank opent wel een rekening voor dat bedrijf. Maar nadat er via die rekening ruim 250 miljoen dollar uit Rusland in partjes aan allerlei onbekende bedrijfjes is doorbetaald, beëindigt de bank de relatie, zo blijkt uit een intern stuk.

Boutique voor oligarchen

Het team-witwassen van de FIOD begint zijn onderzoek naar Valmet zonder veel voorkennis. De rapporten van het inmiddels opgedoekte kernteam Noord- en Oost-Nederland kennen de rechercheurs niet. Robert Dekker is wel eens langs geweest in Haarlem, maar daar blijft het bij.

In 2005 leiden de rechercheurs een inval van de FIOD bij de Nederlandse vestiging van Valmet, een van de huurders in het non-descripte bedrijfsverzamelgebouw Transpolis aan de rand van Hoofddorp. De rechercheurs stuiten op dozen en schijven vol informatie over transacties en bedrijven over de hele wereld. Ze vinden organogrammen van bedrijven van oligarchen – ondoorgrondelijke structuren met namen als ‘Octupus’ en ‘Hotspur’, die tientallen Nederlandse en Antilliaanse bv’s omvatten.

Dit is niet zomaar een ordinair trustkantoortje in Hoofddorp, zien de twee rechercheurs, maar een financiële boutique die oligarchen assisteert bij het verplaatsen van grote sommen geld. Zo vinden ze een ‘company fact sheet’ waaruit zou blijken dat de villa van de afgezette Georgische president Sjevardnadze in Baden-Baden via het kantoor betaald zou zijn door oligarch Boris Berezovski en de Georgische oligarch Badri Patarkatsisjvili, met geld dat ze verdiend hebben met de verkoop van voormalige Russische staatsbedrijven. De dienstverlening van Valmet begon al voor de val van de Sovjet-Unie, lezen de mannen in The Moscow Times. Toen al maakten de directeuren van Valmet, onder wie de flamboyante Brit Chris Samuelson, de opkomende oligarchen wegwijs in de geheimen van het internationale financiële spel.

Samuelson blijkt kantoor te houden in het dorp Vevey aan het meer van Genève waar Valmet een vestiging heeft. Daar moeten de rechercheurs heen. Op 27 september 2005 benadert de Nederlandse officier van justitie de Zwitserse autoriteiten. In acht pagina’s zet hij uiteen van welke witwaspraktijken hij Valmet verdenkt, waarom het een goed idee is als de Zwitsers samen met de FIOD in Vevey binnenvallen, en voor welke klanten Samuelson zoal constructies heeft uitgedacht. Dat zijn niet alleen Russen, maar bijvoorbeeld ook „de twee grootste families in de georganiseerde misdaad in het Verenigd Koninkrijk.”

Dit kan het meest spectaculaire onderzoek van het jonge witwasteam worden. Ze gaan de Russische staat helpen met het terughalen van miljarden, is de gedachte in Haarlem, en, in één moeite door, het Nederlandse financiële systeem opschonen.

Helikoptercrash

Bij het Openbaar Ministerie is het gevoel heel anders, vertellen betrokkenen. Daar dient zich een ongemakkelijk dilemma aan. Terwijl de rechercheurs in Londen, Riga, Genève, Curaçao en Moskou blijven speuren naar de verdwenen Russische miljarden, krijgt het Openbaar Ministerie het gevoel dat het in een politieke afrekening wordt gezogen.

Met veel oligarchen die klant zijn van Valmet, loopt het slecht af, zien de officieren die aan het dossier werken. In het nieuwe Rusland van Vladimir Poetin zijn ze vogelvrij. In 2003, nog voor de inval in Hoofddorp, is Chodorkovski met veel misbaar van zijn bed getild door de Russische autoriteiten op verdenking van belastingontduiking en fraude met oliebedrijf Yukos. Hij geldt op dat moment als de rijkste man van Rusland, en uit hardop de ambitie om Poetin van de troon te stoten. Een paar maanden daarna, in het voorjaar van 2004, valt er ineens in het zuiden van Groot-Brittannië een helikopter uit de lucht. Daarin zit een Britse advocaat die zaken regelde voor Chodorkovski. Hij overleeft de crash niet. In 2005 stuurt een Russische rechtbank Chodorkovski naar een Siberisch strafkamp. Aansluitend wordt Yukos failliet verklaard. In Nederland, waar Yukos allerlei belangen heeft gestald, gaat een complexe rechtszaak over het geld van start.

Ook Berezovski, een andere grote klant van Valmet, krijgt problemen. Hij raakt in onmin met Poetin, die hij tot dan toe heeft gesteund, en vlucht in 2003 naar Groot-Brittannië. Zijn bezittingen belanden in handen van de Russische staat. De eveneens gevluchte oud-spion Aleksandr Litvinenko, die Berezovski openlijk steunt, wordt in 2006 Londen vergiftigd met polonium.

Een paar maanden daarna, in het voorjaar van 2004, valt er ineens in het zuiden van Groot-Brittannië een helikopter uit de lucht

Poetin verafschuwt de manier waarop zijn voorganger Jeltsin grote privatiseringen liet doorvoeren, zoveel is duidelijk. Onder zijn bewind vallen Russische fiscale opsporingsdiensten links en rechts bedrijven van oligarchen binnen en sturen Russische aanklagers rechtshulpverzoeken naar Zwitserland, Groot-Brittannië, Frankrijk en Nederland. Wil het OM nog wel informatie delen met de Russen? En is de informatie uit Rusland wel te vertrouwen? Zijn de oligarchen wel aan het witwassen?

Nederland moet balanceren. Laat het de opgejaagde oligarchen met rust, zoals Groot-Brittannië verkiest, of gaat het mee in Poetins jacht? Voor Nederland worden de economische belangen steeds groter. Zeker als in het najaar van 2007 het Russische Gazprom en de Nederlandse Gasunie in Moskou in het bijzijn van Poetin en toenmalig premier Jan-Peter Balkenende een megadeal tekenen voor de levering van Russisch gas aan Nederland.

Toch wordt de beleidslijn dat Nederland niet meedoet aan de jacht op de oligarchen. In 2007 besluit de officier dat de rechercheurs op het Valmet-onderzoek niet langer mogen speuren naar belastingontduiking en witwassen door de gevangengezette Chodorkovski. Een jaar later besluit het OM dat ook Berezovski geen prioriteit meer heeft en dat de Nederlandse documenten die de Russen hebben opgevraagd, niet naar Rusland worden verscheept.

Zo vernauwt het Valmet-onderzoek zich. De feiten zijn niet veranderd, maar het politieke klimaat in Rusland wel. In het voorjaar van 2011, als Poetin op een derde termijn als president aast, besluit het OM te seponeren. Het lukt niet om witwassen te bewijzen, ook omdat een deel van de informatie uit Rusland komt. Het trustkantoor in Hoofddorp krijgt bericht van het OM: er komt geen strafzaak. Wat resteert is een geschil over niet-betaalde belastingen.

Maar de twee FIOD-rechercheurs kunnen Valmet niet loslaten. De transacties, de constructies, de miljarden: het klópt gewoon niet. Jaar na jaar blijven ze werken aan het dossier. En al die tijd blijven de Russen aandringen op het versturen van de documenten van de Valmet-klanten die ze al in 2005 hebben opgevraagd.

In 2013 wordt Berezovski dood gevonden in zijn douche op zijn Britse landgoed, met een stuk van een sjaal om zijn nek. De doodsoorzaak wordt niet opgehelderd. Kort daarna krijgen de twee FIOD-mannen te horen dat het dossier nu definitief gesloten wordt. Valmet, haar opvolger Mutual Trust en de bestuurders zijn niet langer verdachte. Een goede uitleg blijft uit en de mannen zijn teleurgesteld, vertellen betrokkenen. Ze hadden een zaak, écht.

Vlak na zijn pensioen sterft één van de rechercheurs, en het onderzoek, dat nooit in de publiciteit is gekomen, verdwijnt in het archief. Het kantoor in Hoofddorp bestaat nog steeds, met vergunning van De Nederlandsche Bank. De bestuurders die toen verdacht waren, zitten er nog.

Kantoor aan de Gouden Bocht

De Amsterdam Trade Bank, de andere financiële instelling die politie-rechercheur Robert Dekker in 2003 op zijn tekenbord had staan, krijgt een soortgelijke behandeling. Autoriteiten achterhalen allerlei verdachte Russische geldstromen rond het bedrijf. Maar tot een echte aanpak van de Russische routes komt het niet.

In 2009 stapt Dekker over van de politie naar de private sector. Bij zijn nieuwe opdrachtgever, onderzoeksbureau Ultrascan Advanced Global Solutions, blijft hij de financiële relaties tussen Nederland en Rusland volgen. Weer springt de Amsterdam Trade Bank (ATB) in het oog.

De ATB is sinds 2001 van de Russische oligarch Mikhail Fridman, die goed met Vladimir Poetin overweg kan. De bank huist in een prachtig kantoor aan de Gouden Bocht in de Amsterdamse Herengracht en valt op omdat het met hoge rentetarieven Nederlandse spaarders probeert te lokken. Een collega van Dekker vertelt in 2009 in Het Parool dat dat allemaal schone schijn is. De ATB, zegt hij, is de spil „in een carrousel waarbij honderden miljoenen dollars uit Rusland zijn weggesluisd”.

De waarschuwing heeft net zo weinig effect als Dekkers oude rapporten. De verantwoordelijke minister Wouter Bos (Financiën, PvdA) schrijft in 2009 aan de Tweede Kamer dat De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten onderzoek hebben verricht naar witwassen via ATB, maar dat er van misstanden niets is gebleken en dat de vergunning van de bank gewoon is verlengd.

Dat DNB in de jaren daarna weet wat er aan de hand is bij ATB, ontgaat de buitenwereld, en dus ook Dekker. Betrokkenen bij de bank vertellen dat vanaf 2013 onder druk van DNB procedures in stilte worden aangescherpt. De weerslag daarvan valt – diep weggestopt – terug te lezen in de jaarverslagen van ATB. In 2012 lijkt er niets aan de hand. Maar vanaf 2013, het jaar dat DNB zich begint te roeren, meldt het jaarverslag van ATB opeens dat het bij ongewijzigd beleid „zeer waarschijnlijk” wordt dat de bank wet- en regelgeving overtreedt. De kans daarop is bij ATB „relatief hoog ten opzicht van de rest van de Nederlandse financiële sector”.

In de jaren daarna wordt er bij de bank een stille sanering van klanten uitgevoerd. ATB neemt afscheid van onder meer Russische klanten die niet goed kunnen uitleggen waar hun miljoenen vandaan komen of heengaan. Het duurt echter tot 2017 voordat de FIOD binnenvalt bij de bank, die – aldus de ATB-jaarrekening – verdacht wordt van het in de voorgaande jaren „slecht screenen van klanten, het niet tijdig melden van ongebruikelijke transacties, het niet naleven van sancties, omkoping, het vervalsen van documenten en het witwassen van geld”.

Ondanks de jarenlange ervaring van de Nederlandse autoriteiten met de ATB, zit er weinig schot in het strafrechtelijk onderzoek, zeggen betrokkenen nu. Ze betwijfelen of het OM de zaak tegen de bank op korte termijn rond krijgt.

Nederland, doorvoerland

Toen Rusland Oekraïne binnenviel en het Westen sancties tegen oligarchen instelde, heeft Robert Dekker zijn oude politie-onderzoeken weer uit de kast getrokken. „Het staat er allemaal: de oligarchen die geld wegsluizen en de organisaties die ze daarbij helpen”, zegt hij aan zijn keukentafel, terwijl hij kippensoep serveert. „Nederland weet exact wat er aan de hand is, maar we willen het gewoon niet aanpakken.”

Twintig jaar geleden pleitte hij bij zijn bazen voor een brede aanpak van Nederland als financieel doorvoerland, en dat herhaalt hij nu. Advocaten, notarissen, trustkantoren, banken, belastingadviseurs – alle partijen die een graantje meepikken van de geldstromen – moeten veranderen. „Anders zitten we hier over twintig jaar weer.”

Bron: NRC Handelsblad