Willemstad – In de discussie rond de acties van de minister van Justitie, Elmer Wilsoe (PS) in de Bientu-zaak is de intrekking van het mandaat voor het doen van rechtshulpverzoeken aan de procureur-generaal (PG) en het Hof, een belangrijker aandachtspunt, dan de discussie rond de toetsing van een bijzondere instructie.
Dat stelt voormalig PNP-minister van Justitie Suzy Camelia-Römer. Zij legt uit: ,,Wilsoe heeft het toetsingsvraagstuk proberen te omzeilen met het intrekken van het mandaat aan de PG en het Hof om rechtshulpverzoeken te doen. De minister heeft hiermee de VS voor een dilemma geplaatst. Moet de VS voldoen aan het rechtshulpverzoek van de PG, toen deze het mandaat nog had? Of moet de VS voldoen aan een nieuw rechtshulpverzoek van de minister, nadat deze het mandaat bij de PG en het Hof heeft ingetrokken?”
Het toetsingsvraagstuk komt aan de orde als Wilsoe een bijzondere aanwijzing geeft aan de PG. ,,Had de huidige minister van Justitie de PG bijvoorbeeld een aanwijzing willen geven om diens eerdere rechtshulpverzoek tot beslaglegging op de rekeningen van Robbie dos Santos in te trekken, dan had hij deze aanwijzing eerst moeten voorleggen aan het Hof. Maar om deze discussie niet te hoeven voeren, heeft de minister dus het mandaat ingetrokken, en zelf een rechtshulpverzoek ingediend.”
Minister toetst bij Hof
De bijzondere aanwijzing die de minister eerst moet voorleggen aan het Hof, is zo geregeld sinds de invoering van de ‘Consensusrijkswet openbare ministeries van Curaçao, van Sint Maarten en van de BES-eilanden’. Voorheen lag de toetsingsbevoegdheid bij de PG.
Dit is op Aruba nog steeds het geval, want Aruba kent geen consensusrijkswetten.
,,Het verschil zit hem dus in wie de toetsing laat uitvoeren, de PG of de minister”, zo licht Camelia- Römer nader toe.
De toetsing bij het Hof is in de rijkswet geregeld in artikel 13. Hierin staat: ,,Onze minister kan de PG algemene aanwijzingen geven betreffende de opsporing en vervolging van strafbare feiten in zijn land. Een aanwijzing wordt schriftelijk en gemotiveerd gegeven. Indien onze minister voornemens is de PG een bijzondere aanwijzing te geven betreffende de opsporing en vervolging van strafbare feiten in zijn land, dan legt hij de voorgenomen aanwijzing voor aan het Hof ter toetsing aan het recht. Het Hof beslist binnen een week op het verzoek van onze minister. Indien het Hof van oordeel is dat de voorgenomen aanwijzing in overeenstemming is met het recht, dan kan onze minister de aanwijzing geven.”
De toelichting op dit artikel legt uit: ,,Artikel 13 biedt de mogelijkheid om algemene aanwijzingen te geven, maar als gezegd ook een aanwijzing inzake de opsporing of vervolging van strafbare feiten in een concreet geval. De bevoegdheid tot vervolging is door de wetgever als zelfstandige bevoegdheid geattribueerd aan het OM. Het OM zal in geval van een vervolging aan de rechter verantwoording dienen af te leggen over de afwegingen die hebben geleid tot vervolging. Cruciaal is in dat verband het vertrouwen dat de rechter moet kunnen stellen in de objectiviteit en integriteit van het Openbaar Ministerie. Daarom dient de minister met bemoeienis op dit punt grote terughoudendheid te betrachten. Uitzonderingen daargelaten zal een minister pas een aanwijzing geven nadat hij over zijn voornemen de PG heeft geraadpleegd. Een aanwijzing door de minister geschiedt steeds aan de PG. Ten opzichte van het huidige Antilliaanse recht beschikt de PG niet meer over de bevoegdheid om een aanwijzing voor te leggen aan het Hof. Dit is niet meer nodig omdat een bijzondere aanwijzing al is getoetst vóórdat deze is gegeven.”
Ten tijde van het formuleren van de consensusrijkswetten was er discussie over de instructiebevoegdheden van ministers.