Jan Kleinnijenhuis en Bram Logger en Parcival Weijnen

Het ministerie dicht op het laatste moment een lek in de toezichtswet voor trustkantoren. Maar de risico’s zijn niet geheel weg.

Nog voor de nieuwe toezichtswet voor trustkantoren in werking treedt, is die alweer aangepast. In het kat- en muisspel om dubieuze geldstromen door Nederland tegen te gaan, probeert het ministerie van financiën zo een nieuwe ontwijkingsroute te dichten. Over twee weken debatteert de Tweede Kamer over dit wetsvoorstel.

Aanleiding voor het aanscherpen van de wet zijn signalen die Financiën al enige tijd kreeg via toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) en vanuit de trustsector zelf, dat partijen op grote schaal om de wet heen werken.

Traditionele trustkantoren die het beheer voeren over vennootschappen die door buitenlandse bedrijven of personen in Nederland zijn opgericht, moeten aan steeds strengere eisen voldoen. Mede naar aanleiding van de publicaties over de Panama Papers, werkt Financiën al enige tijd aan een nieuwe toezichtswet voor trustkantoren die deze eisen aanscherpt.

Schaduwtrustsector
Tegelijkertijd zijn er steeds meer partijen buiten de wet om werken, waardoor in feite een schaduwtrustsector ontstaat. Uit onderzoek van platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor Trouw en De Groene Amsterdammer bleek dat deze sector sterk in opkomst is. “Er ontstaat een scheiding tussen wat zich in het licht en wat zich in het donker afspeelt”, zegt secretaris Ewout Langemeijer van Holland Quaestor, de branchevereniging voor trustkantoren. “En de nieuwe wetgeving zorgt ervoor dat de wereld in het donker groeit.”

De nieuwe wetgeving zorgt ervoor dat de wereld in het donker groeit
Ewout Langemeijer, secretaris branchevereniging voor trustkantoren

Trustkantoren verzorgen voor hun klanten vaak een postadres, doen de administratie en kunnen een bestuurder leveren voor de vennootschap. Vanwege de hoge risico’s met dit soort internationale geldstromen moeten trustkantoren streng controleren wie hun klanten precies zijn, waar hun geld vandaan komt en wat de reden is dat zij via Nederland hun zaken regelen. Vaak is dat vanwege de vele fiscale voordelen die Nederland biedt. Maar het kan ook gaan om witwassen, belastingontduiking of financiering van terrorisme.

Door de verschillende diensten die trustkantoren hun klanten aanbieden ‘op te knippen’ en te verspreiden over andere dienstverleners, is er geen sprake meer van trustdiensten volgens de wet. Daarmee vallen deze ‘knippers’ buiten het toezicht van DNB.

Wijziging
Dat probleem hoopt Financiën nu aan te pakken met de last minute wijziging van de toezichtswet. Als tussenpersonen trustdiensten opknippen, worden ze met deze wijziging geacht ook trustdiensten aan te bieden, en daarmee vallen ze alsnog onder het toezicht van DNB.

DNB toont zich tevreden met de wijziging van de nieuwe wet. Volgens een woordvoerder krijgt de toezichthouder hiermee “goede wettelijke handvatten om ‘knippers’ aan te pakken”.

De Nederlandsche Bank krijgt met de wetswijziging “goede wettelijke handvatten om ‘knippers’ aan te pakken”

Ook na de wetswijziging zijn de risico’s op witwassen via Nederland niet geheel weg, erkent ook Financiën. Het ministerie pakt nu tussenpersonen aan, maar klanten kunnen ook zelf ‘op zoek gaan naar partijen die verschillende diensten voor hen kunnen verrichten’, aldus een woordvoerder. “Het gaat namelijk om reguliere diensten als juridisch advies, het opmaken van de jaarrekening of het doen van belastingaangifte.” Van trustdiensten is volgens de wet pas sprake als die diensten in combinatie worden aangeboden met een post- of bezoekadres, maar dat is iets wat klanten ook weer zelf kunnen regelen.

Maar Financiën wijst erop dat afzonderlijke dienstverleners, zoals advocaten, accountants en belastingadviseurs, wel onder de Wet ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme (Wwft) vallen. Die wet gaat minder ver dan de strengere Wet toezicht trustkantoren (WTT), maar financiële dienstverleners hebben als gevolg ervan wel de plicht om ongebruikelijke transacties van klanten te melden.

Vanwaar deze nieuwe wet?
Al sinds de invoering van de huidige Wet toezicht trustkantoren in 2004 constateert toezichthouder DNB dat het overgrote deel van de trustkantoren zich niet aan die wet houdt. Soms dusdanig dat men niet eens een naam of adres kan geven van degene die uiteindelijk bij de vennootschappen aan de touwtjes trekt. Om daar beter tegen te kunnen optreden en tegemoet te komen aan maatschappelijke kritiek op Nederland als doorvoerland voor internationale geldstromen, krijgt in het wetsvoorstel DNB meer mogelijkheden om in te grijpen.

Lees ook: Er blijft een achterdeur voor witwassers bestaan
Om een einde te maken aan schimmige brievenbusfirma’s worden strengere eisen gesteld aan trustkantoren. Maar daarmee verdwijnen de constructies met Nederlandse brievenbusfirma’s niet. De strenge wet is gemakkelijk te omzeilen, blijkt uit onderzoek van het platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor Trouw en De Groene Amsterdammer.

Bron: Trouw