Jacky Bernabela, cultuur-expert Bonaire en kunstenaar (Bonaire)

“Ik vind het heel goed dat hij zei dat dit een komma is en geen punt. Maar ik blijf op mijn hoede. Een Nederlander is nooit zonder reden lief, het is altijd ingecalculeerd. Ze doen dit niet voor niks, er moet iets achter schuilen.”

Milouska Meulens, presentator & schrijver (Nederland)

“Ik heb zelf niet gekeken, want ik had een afspraak die ik niet kon verzetten. Je gaat niet om 15.00 uur ‘s middags in Nederland zo’n belangrijke toespraak houden, als mensen op ook werk en op school zitten. Waarom niet om 19.00 uur zoals bij de corona-persconferenties, wanneer iedereen er thuis klaar voor zit? De staatssecretarissen en ministers op de eilanden en in Suriname hadden hun toespraak ook ‘s avonds daar moeten houden.”

“Er lijkt op geen enkele manier rekening te worden gehouden dat het een ontzettend belangrijk moment zou zijn voor mij en voor zoveel andere mensen. Voor wie doe je het dan? Dit doe je niet even tussendoor. Ik ben pissed.“

Raymi Sambo, acteur en theatermaker (Nederland)

“Er is nu ruimte voor gesprek. Maar hoe gaat dat eruit zien? Net als de aanloop hier naartoe? Nederland moet na de komma die Rutte aangaf, nu maar eens gaan laten zien dat we daadwerkelijk gelijkwaardig zijn. Dat Nederland écht kan luisteren. Dan pas krijgen deze excuses voor mij het effect wat het had moeten hebben. Ook ik zet dus een komma. To be continued.”

Vany Hooi, organisator Tula-dag (Nederland)

“Ik hoop dat ze het geld gebruiken voor educatie op Curaçao en om de geschiedenis te herdenken. Geef het uit aan musea en landhuizen zodat de kinderen de geschiedenis leren kennen. Restaureer landhuis Savonet en herstel de begraafplaats van totslaafgemaakten op Kenepa. Stop het geld in educatie, kunst en cultuur.”

Glenn Helberg, psychiater (Nederland)

“De deur naar heling staat nu op een kier. Nu moet men nog de Caricom-regels ter reparatie en herstel serieus nemen. Zodat de woorden Djuku en Kaffer woorden van trots worden in plaats van minachting.“

Omayra Leeflang, oud-minister van Onderwijs Antillen (Curaçao)

“Ik heb geen excuses nodig, zit er niet op te wachten en zie ook geen reden om deel te zijn van het proces. Ik zet me liever in voor de bestrijding van de slavernij van de armoede waarin zo veel medeburgers vandaag gevangen zitten.”

Gilbert Bacilio, Platform Slavernij en Erfenis van Slavernij (Curaçao)

“Er is nog veel werk te verrichten. Op de eerste plaats moeten we verdeeldheid tussen het Curaçaose volk aanpakken. Maar ook samenwerken aan een rechtvaardige samenleving die zich verder ontwikkeld. Daarin heeft ook de regering een rol. Meer emancipatie, soberania (autonomie) en ontwikkeling van de samenleving!”

Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Curaçao)

“Alle mensen die ik het afgelopen jaar over dit beladen onderwerp heb gesproken, hebben me geleerd dat excuses hand in hand gaan met erkenning en maatschappelijk herstel. Zij vertelden me keer op keer: we hebben samen nog een weg te gaan. En die boodschap heb ik gehoord. En die heb ik gevoeld.”

“Onder een Tamarindeboom, in de tuin van het Curaçao’s Museum, vertelde Maria Liberia-Peters (oud-premier Nederlandse Antillen, red) over een jongen. Hij maakte een tekening van zijn zwarte moeder, maar gaf haar een wit gezicht. Waarom? Omdat hij wenste dat zijn moeder wit zou zijn.”

“Verschillende jonge mensen – twintigers, dertigers vertelden me hoe ze last hebben van het trauma dat al generaties lang opgeslagen zit in hun dna.”

Oud-premier Eugene Rhuggenaath (Curaçao)

“Mijn wens is dat in navolging, we inderdaad in gesprek gaan, naar elkaar luisteren en meer wetenschappelijk onderzoek doen zoals premier Rutte heeft aangekondigd. Ik wens dat binnenkort deze slavernij-geschiedenis deel gaat uitmaken van het curriculum op alle scholen in het Koninkrijk. Oók in Nederland.”

“Ik stel het op prijs dat Rutte de gruwelijkheden en pijn niet heeft verscholen in zijn toespraak, maar duidelijk in beeld heeft gebracht. Maar de geschiedenis moet ook inspireren en kracht, empowerment geven aan de huidige en toekomstige generatie.”

“Heling is heel belangrijk. Voor generaties op generaties zijn de gruwelijke, extreme traumatische ervaringen onbehandeld gebleven. Het heeft nog effect en we moeten de stap voor herstel niet overslaan. Daarom ben ik blij dat de premier dit ook heeft genoemd.”

Marlon Reina, cultureel ondernemer en mensenrechten-activist (Curaçao)

Premier Evelyn Wever-Croes (Aruba)

Zij geeft aan dat het onderwerp slavernij ook op Aruba ‘een onderbelicht hoofdstuk’ is. “Het onderwerp slavernij en de omvang daarvan worden door velen – tot op de dag van vandaag – ontkend. Erover spreken leidt bij sommigen tot gevoelens van ongemak. Maar toch hebben veel van onze voorouders met de slavernij te maken gehad; hetzij als totslaafgemaakte of als eigenaar. Velen families op Aruba zijn nazaten van beiden.”

“Maar beseffen we hoe de slavernij doorwerkt in ons denken over erfgoed dat gerelateerd is aan de slavernij?”

Elia Isenia, cultuur-expert ‘Moeder van de Curaçaose cultuur’ (Curaçao)

Mo Mohamed, een bekende kunstenaar uit San Nicolas(Aruba)

Mo Mohamed (foto: Sharina Henriquez)

Mo noemt zich liever ‘culturele arbeider’ en praat over de pijn die er nog steeds is. “Waarom komt het nu pas, want het is veel te laat. We lijden nog steeds eronder. Maar op Aruba weten we dat niet eens. We doen aan struisvogelpolitiek, we verstoppen ons achter de toekomst. Er moet niet nog een heleboel gebeuren om het goed te maken, er moet nog een hele, hele, heeeeleboel gebeuren.”

Clifford Rosa van wijkstichting Rancho(Aruba)

Clifford Rosa (foto: Sharina Henriquez)

Rosa zet zich in voor het behoud van cultureel en historisch erfgoed van de volkswijk Rancho.

“Ik ben zelf ook nazaat van Afrikaanse en vooral ook Indiaanse totslaafgemaakten. Of ik de Nederlandse excuses accepteer? Ik zit nog in het proces van acceptie. Als wijkwerker ben ik veel onder de mensen en die weten niet eens wat er aan de hand is vandaag. Dus die kunnen zich helemaal niet uiten of ze het willen accepteren.

Ik ben hier om te horen wat zowel het Nederlandse als Arubaanse kabinet te zeggen heeft. Daar ga ik nu verder over nadenken. Wat er nu was, is eenrichtingsverkeer. We gaan nu kijken of het tweerichtingsverkeer gaat worden, zoals hier is beloofd.”

Luc Alofs, antropoloog en historicus(Aruba)

Luc Alofs (foto: Sharina Henriquez)

Alofs zette 25 jaar geleden met zijn boek ‘Slaven zonder plantage’ het Arubaanse slavernijverleden op de kaart.

“Ik ben een beetje wrevelig over de datum 19 december, er is een probleem gemaakt dat niet had hoeven te zijn. Maar het is belangrijk toch dat we het hebben kunnen doen. Dit is niet alleen een excuus, het is ook een politiek moment, dat de neuzen dezelfde kant opstaan om het nu te kunnen doen. Want over twee maanden weet je dat niet, ook niet wat na de Tweede Kamerverkiezingen gaat gebeuren.

De wensen van Aruba staan bijna niet in het rapport Ketenen van het Verleden omdat ze dat van Nederland te laat hebben aangestuurd. Dat weet ik, want ik was toen coördinator vanuit Aruba. Wij en ook van de andere eilanden zijn het niet eens met de inhoud.

Een nationaal slavernijmuseum, nationaal kenniscentrum, nationaal is dus Nederlands. Wij zitten daar niet op wachten en willen dat ze gaan investeren in instituties en bevolkingsgroepen die hier zijn achtergesteld. Nederland, kom niet als een dominee naar deze eilanden toe van: wat kom ik voor jullie doen. Het antwoord is dan: Niets. Want wij kunnen dat alleen zelf doen.”

Ryçond Santos do Nascimento, oppositielid AVP(Aruba)

Lege stoelen bij de slavernij-excuses (foto: Sharina Henriquez)

De stoelen van de oppositie blijven leeg bij het evenement vanmorgen op Aruba. Het was geen protest, zegt Santos do Nascimento.

“Dit is meer een afwachtende houding, geen veroordelende houding. Voor ons is het niet helder wat het betekent. Het heeft ook te maken met de timing. In deze tijd komt de nadruk niet te liggen op disculpa (excuses) want iedereen is bezig met iets anders. Als je nu naar Den Haag gaat, zijn de hoofden overal gericht, behalve naar dit, dit wordt erbij gedaan.

In de fractie hebben we allerlei vraagtekens hierbij geplaatst en ook bij het andere nog te bespreken onderwerp, kolonisatie. Wat betekent dit voor de toekomstige verhoudingen? Hoe gaan we met elkaar om in het koninkrijk en de verantwoordelijkheid voor de burgers?“