Andreas Kouwenhoven, Esther Rosenberg, Romy van der Poel

Highlight: De NCTV heeft zich namens justitieminister Grapperhaus meermaals bemoeid met strafzaken. Het OM vindt dergelijke inmenging ongewenst.

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) heeft zich meerdere malen bemoeid met strafrechtelijke vervolging en toezicht in individuele zaken. Dit heeft geleid tot spanningen met het Openbaar Ministerie, die de coördinator hierop heeft aangesproken. Dat blijkt uit onderzoek van NRC.

De bemoeienis ligt gevoelig omdat de NCTV handelt namens demissionair minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid, CDA), die zich als politicus alleen bij uitzondering en volgens strenge regels mag mengen in beslissingen over vervolging.

Het OM bevestigt dat het de NCTV – als organisatie, maar ook afzonderlijke medewerkers – op ongewenste bemoeienissen heeft aangesproken. „Hoe vaak dat is gebeurd, is niet vastgelegd”, zegt een woordvoerder van het Landelijk Parket. De bemoeienissen noemt hij ongepast.

Een voorbeeld van inmenging gaat over de mogelijke vervolging van de directeur van het islamitische Cornelius Haga Lyceum in Amsterdam. In een overheidstaskforce drong de NCTV in 2019 bij het OM aan op vervolging van de toenmalig directeur Soner Atasoy, stellen bronnen met kennis van de overleggen.

De NCTV probeerde de middelbare school te dwarsbomen om vermeende betrokkenheid van salafisten. Het OM weigerde Atasoy te vervolgen, omdat daarvoor onvoldoende grond was. Maar ook na de weigering bleef de coördinator vergeefs op vervolging aandringen.

De coördinator treedt daarmee buiten zijn bevoegdheid, zegt hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert van de Radboud Universiteit. Als de minister van Justitie en Veiligheid iemand wil laten vervolgen, kan dat – bij uitzondering – worden vastgelegd in een zogeheten ‘aanwijzing’ aan het OM. „Dan weet iedereen dat de minister hier de hand in heeft gehad en is er democratische controle mogelijk”, zegt Bovend’Eert. „Maar hier laat de minister via zijn ambtenaren informele druk uitoefenen op het OM. Dat is niet transparant, dat is sneaky opereren. Het zet de deur open voor politieke inmenging.”

De schooldirecteur zegt niet te weten dat op zijn vervolging is aangedrongen. De NCTV geeft geen inhoudelijke reactie maar stelt dat het „te allen tijde aan het OM zelf is” om te besluiten iemand te vervolgen.

Het OM heeft ook klachten over de manier waarop de NCTV gevoelige informatie over terrorismezaken probeert te krijgen. De NCTV mag hierom vragen bij het Parket-Generaal, om de minister te informeren. In de praktijk benaderen NCTV’ers individuele ambtenaren bij het OM of de politie voor vertrouwelijke informatie. „Zij zijn daarop gewezen”, zegt de woordvoerder van het OM. Opsporingsbronnen bevestigen dat ook de politie de NCTV erop heeft aangesproken.

Ambtenaren vertellen soms beducht te zijn om mee te werken aan verzoeken van de coördinator, omdat de NCTV zou fungeren als verlengstuk van de minister. „We denken al snel: dit vragen jullie niet vanuit de inhoud, maar vanuit een politieke wens”, zegt een opsporingsbron.

NRC schreef begin april dat de NCTV online burgers in de gaten houdt, terwijl het wettelijke mandaat daarvoor deels ontbreekt. De informatie over personen werd voor onbepaalde tijd opgeslagen en gedeeld met andere overheidsinstanties.

Ook volgden medewerkers met nepaccounts op sociale media in het geheim honderden politieke campagneleiders, religieuze voormannen en linkse en rechtse activisten.

Minister Grapperhaus beantwoordt na het meireces Kamervragen over wat de NCTV wel en niet mag.

Bron: NRC Handelsblad