Europa wil nog dit jaar twee derde minder Russisch gas gaan gebruiken. Het liefst wordt de Russische energie vervangen door wind- en zonneparken, maar desnoods gaan vervuilende kolencentrales het gat vullen. Alles wordt uit de kast getrokken om afhankelijkheid van Rusland snel omlaag te brengen. “Er liggen dingen op tafel die een tijdje terug onvoorstelbaar waren.”

De afhankelijkheid van Russisch gas is een doorn in het oog. Het Westen wil Rusland onder druk zetten de oorlog in Oekraïne te beëindigen, met allerlei sancties. Maar aan een knop durft Europa vooralsnog niet draaien, zonder zichzelf in diepe ellende te storten: gas. Zonder Russisch gas moeten bedrijven stoppen en zitten Europeanen in de kou.

Al is het maar de vraag of Rusland nog wel gas wil leveren. Rusland dreigde deze week de kraan dicht te draaien, vanwege de vijandige opstelling van het westen.

1. Wat als Rusland de kraan dichtdraait?

Dat zou serieuze gevolgen hebben, zegt energiedeskundige Jilles van den Beukel (HCSS). “Veertig procent van het gas in Europa komt uit Rusland. Als die toevoer stopt, heeft dat grote consequenties voor de industrie. Kolen- en kerncentrales in Europa moeten dan weer aan en er moet meer LNG (vloeibaar gas) uit andere delen van de wereld geleverd worden. Die LNG kan dan niet naar China, waar dus ook weer meer kolen worden verstookt.”

In onderstaande video leggen we uit waarom de energietransitie ook draait om veiligheidsbeleid:

Alle redenen om dus minder afhankelijk te willen zijn van Russisch gas. De ambities die Europa vandaag neerlegt zijn mooi, volgens Van den Beukel. “Het is niet zozeer dat ze niet genoeg zouden doen, maar het is te laat.”

2. Wat wil Europa dan precies?

De Europese Commissie wil vergaande stappen zetten naar meer energieonafhankelijkheid van Rusland. Dit jaar nog moet er twee derde minder Russisch gas geïmporteerd worden. In plaats daarvan zoekt de EC andere gasleveranciers, bijvoorbeeld van vloeibaar gas uit de Verenigde Staten.

Maar Europa kijkt ook naar andere energiebronnen. Daken vol zonnepanelen en parken vol windmolens bijvoorbeeld. En biomethaan, een soort gas dat in de landbouw geproduceerd zou moeten worden. Als het niet anders kan zelfs naar kolen. Verder moeten de gasreserves van alle lidstaten eind dit jaar voor 90 procent gevuld zijn, om de volgende winter door te komen.

Het uiteindelijke doel is volledig af te stappen van Russisch gas, binnen een paar jaar. “Het zal moeilijk zijn. Verdomd moeilijk zelfs. Maar het kan als we verder gaan dan we tot nu toe hadden gedacht”, zei vicepresident Frans Timmermans, verantwoordelijk voor klimaatbeleid in de Commissie.

3. Moeilijk… maar kan het überhaupt wel?

“Het wordt heel pijnlijk”, denkt Van den Beukel. “De vraag is: hoeveel heb je er voor over, hoe snel wil je het doen en in welke mate? Het verminderen van het Russisch gas met 10, 20 of 30 procent: dat is wel te doen. Maar 100 procent? Nee. Zeker niet binnen een paar jaar.”

Minder Russisch gas importeren heeft grote gevolgen voor burgers en bedrijven. Deze demonstrant wil dergelijke offers wel brengen. Minder Russisch gas importeren heeft grote gevolgen voor burgers en bedrijven. Deze demonstrant wil dergelijke offers wel brengen.
© ANP

Om toch te proberen aan die 100 procent te komen, liggen een aantal taboes weer op tafel. Als uiterste redmiddel kijkt Europa naar kolencentrales. Van den Beukel: “Die moeten dan niet ‘een beetje’ meer open, maar echt volledig. Misschien moet je ze wel gratis emissierechten (soort vergunning waarmee je CO2 mag uitstoten als bedrijf, red.) geven.”

Ook in Nederland ligt een controversieel dossier op tafel: het openen van de Groninger gaskraan.

4. Groninger kraan open: echt?

Het kabinetsstandpunt is dat de Groninger gaskraan gaat alleen open als de leveringszekerheid in het geding is. Dat wil zeggen: alleen als de kans groot is dat het beschikbare gas in Nederland op is. En dat is nu niet aan de orde. Energieminister Jetten omschreef het een week geleden als het aller-, allerlaatste redmiddel’.

Maar toch, zeker sinds een peiling van Dagblad van het Noorden, waarin een meerderheid van de Groningers zegt vanwege de oorlog voorstander te zijn van het verhogen van de gasproductie in Groningen, lijkt het onderwerp in het maatschappelijke debat minder controversieel dan enkele weken geleden.

5. Zet dat ook zoden aan de dijk?

Voor Nederland: ja. Voor de wereld: mwah. “Voor Nederland kunnen we absoluut zorgen dat we onafhankelijk worden van Rusland, qua import”, zegt Rene Peters, energiespecialist bij onderzoeksbureau TNO. “Maar op de wereldmarkt doet dit niet veel.” Met andere woorden: aan de gasprijs zal het nauwelijks iets veranderen, maar voor de leveringszekerheid kan het een hoop doen.

Onder Groningen ligt ‘1200 miljard euro’ aan gas

Als gevolg van Poetins oorlog met Oekraïne stijgt de gasprijs met astronomische stappen. Deze week was de futureprijs voor een megawattuur gas voor april 247 euro. Dat zou betekenen dat de waarde van het gas in het Groningerveld (450 miljard kuub) omgerekend 1200 miljard euro zou zijn. Dit is een theoretisch rekenvoorbeeld, want je kunt niet alles in een keer oppompen en verkopen, maar het geeft wel een indicatie van wat er nog onder de grond zit.

Prijsalarm: benzine nu 2,43 euro, grondstoffen schieten omhoog

Dat betekent dus ook dat er heel goed over nagedacht moet worden. “De opbrengsten uit de Groningerveld kunnen enorm zijn. Met dat geld kun je de Groningers schadeloos stellen en energie-armoede aanpakken, of je gebruikt de opbrengsten om de energietransitie mogelijk te maken. Maar de wereldmarkt gaan we niet veranderen”, vult Peters aan.

En het mag sympathiek zijn van de Groningers, het verder opendraaien van de Groningse kraan is voor henzelf niet verstandig. “Voor Groningen levert dit alleen maar meer problemen op”, zegt een woordvoerder van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). “Meer bevingen, meer huizen die niet veilig zijn. En meer mensen met stress en gezondheidsproblemen.”

Bron: RTL nieuws