Elsevier | ‘Sleepwet’ nog niet genoeg aangepast? Kort geding op komst

Matthijs van Schie

Nadat bij het referendum over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) een meerderheid tegenstemde, paste het kabinet de zogenoemde ‘Sleepwet’ aan. Maar die veranderingen gaan diverse maatschappelijke organisaties niet ver genoeg: via een kort geding willen zij uitstel van de invoering, zodat het parlement zich er eerst over kan buigen.

De ‘Sleepwet’, zoals de Wiv door critici wordt genoemd, breidt bevoegdheden van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten fors uit. De inlichtingen mogen met de wet – die officieel al op 1 januari inging – ongericht communicatie aftappen via internetkabels. Dat betekent dat wanneer diensten op zoek gaan naar een concrete dreiging, ze eerst een verkenning mogen verrichten. De reden dat van het ‘sleepnet’ wordt gesproken, is omdat de inlichtingendiensten eerst ongericht internetverkeer kunnen bekijken, alvorens een selectie uit te voeren op specifieke verdachten.

Wet ‘aangescherpt’ nadat meerderheid tegenstemde

Nadat bleek dat een meerderheid bij het referendum op 15 maart tegen de nieuwe Wiv had gestemd (ruim 49 procent, tegenover ruim 46 procent voorstanders), maakte minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren (D66) twee weken geleden bekend de wet te gaan ‘aanscherpen’.

Zo gaat de overheid sneller kijken met welke buitenlandse inlichtingendiensten kan worden samengewerkt en wordt de bewaartermijn van ‘onderzoekgerichte interceptie’ op de kabel ingekort van drie naar één jaar, al kan de minister wel toestemming verlenen om die termijn tweemaal te verlengen. Ook worden bijzondere bevoegdheden, zoals het aftappen van glasvezelkabels, ‘zo gericht mogelijk ingezet’. De wijzigingen zijn zeker niet ‘van cosmetische aard’, anticipeerde Ollongren vorige week alvast op eventuele kritiek.

Coalitie van juristen, bedrijven en ‘privacywaakhonden’ wil kort geding

Maar dat is allemaal niet voldoende, schrijft een verzameling juristen, bedrijven en non-gouvernementele organisaties (ngo’s) woensdag in een brief aan het kabinet. Het gaat om onder meer de ‘privacywaakhonden’ Bits of Freedom en Privacy First, de Nederlandse vereniging van Strafrechtadvocaten, ngo Free Press Unlimited en het Nederlandse Juristen Comité voor de Mensenrechten. Ze willen een kort geding aanspannen, omdat de ‘Sleepwet’ volgens hun ‘onmiskenbaar’ een ‘massale privacyschending’ vormt. Voordat de vernieuwde wet op 1 mei ingaat, eisen de clubs uitstel van de invoering tot de meest controversiële wetswijzigingen in de Tweede Kamer zijn behandeld. Het kabinet moet uiterlijk vrijdag reageren op de brief.

Afshin Ellian: Waarom de AIVD meer bevoegdheden moet krijgen

De naam ‘Sleepwet’ is niet terecht, vinden de veiligheidsdiensten als de AIVD en MIVD. Volgens het kabinet laten de recente aanslagen in Europa zien dat goede inlichtingen van groot belang zijn voor terreuronderzoeken. Onder anderen CDA-fractievoorzitter Sybrand Buma zei eerder al dat het kabinet moet vasthouden aan de Wiv, ongeacht de uitslag van het referendum, dat hij ‘zinloos’ noemde.

Tegenstanders vrezen ‘Orwelliaanse toestanden’

Oppositiepartijen als de Partij voor de Dieren, SP en DENK – en de jongerentak van coalitiepartij D66 –  zijn net als de privacyclubs kritisch op de nieuwe wet, omdat ze vrezen dat de de Wiv leidt tot ‘Orwelliaanse toestanden’ en massasurveillance.

Vincent Böhre, directeur van Privacy First, vreest vooral het sleepnet, dat in feite maar een klein onderdeel van de wet is. Vorig jaar zei Böhre tegen Elsevier Weekblad dat de Wiv ‘thuishoort in een militaire dictatuur’. ‘De staat schendt niet alleen het recht op privacy, maar een hele reeks aan burgerrechten zoals het recht op vertrouwelijke communicatie, en het recht op informatievergaring.’

Voorafgaand aan het referendum zette Elif Isitman de voors en tegens van de ‘Sleepwet’ op een rijtje

Bron: Elsevier