Kees Broere
In Curaçao zijn relatief weinig mensen besmet geraakt door covid-19. Volgens velen dankzij Izzy Gerstenbluth, de Jaap van Dissel van het eiland. Nu ook de vaccins worden ingevlogen, maken inwoners zich op voor het ‘normale leven’. Wat kan er nog misgaan?
Een vlucht van KLM met aan boord de eerste vaccins voor Curaçao komt aan op de luchthaven van Willemstad, 17 februari.Beeld Prince Victor / ANP
Ze glundert. Irálice Jansen maakt op een persconferentie de cijfers bekend van de eerste volle week vaccineren op Curaçao. Al meer dan 3.300 mensen boven de 60 hebben hun eerste Pfizer-prik gehad en duizenden meer hebben zich aangemeld. ‘Het enthousiasme is groot’, zegt de epidemioloog.
Tijdens de persconferentie valt het woord ‘koninkrijk’ vijf keer; vier keer in het Papiaments, één keer in het Nederlands. Mensen op de Caribische eilanden weten sinds een jaar eens te meer waar afkortingen als RIVM voor staan; het zijn Rijksinstituten, die dus ook voor de Caribische delen van het Koninkrijk werken.
In februari leverde het RIVM de zes eilanden de eerste ruim 44 duizend vaccins. Het is de bedoeling om op Saba en Sint Eustatius de 18-plussers van de in totaal 3.800 inwoners aldaar, in één keer met het Moderna-vaccin in te enten. De andere eilanden (Aruba, Bonaire, Curaçao en Sint Maarten) beginnen met het zorgpersoneel en met personen boven de 60. Voor hen is vooral het Pfizer-vaccin beschikbaar.
Eind februari kwam het op gang. Op Curaçao kunnen nu álle ingezetenen van 60-plus, ook Nederlandse, Venezolaanse, Dominicaanse of pakweg Haïtiaanse, de eerste prik komen halen. Op het hele eiland van zo’n 160 duizend inwoners zijn twee vaccinatiecentra opgetuigd, beide in het St. Elisabeth Hospitaal, Sehos in de volksmond.
Tientallen jaren was het Sehos het belangrijkste ziekenhuis voor niet alleen Curaçao, maar ook de andere eilanden van de vroegere Nederlandse Antillen. Na veel gesteggel en fikse budgetoverschrijdingen verrees ernaast het glanzende Curaçao Medical Centre. Het Sehos, waar de geur van katholieke nonnen nooit helemaal uit de gordijnen verdween, zou afgebroken worden, maar covid heeft het wat vale gebouw een nieuwe bestemming gegeven.
‘We zijn Nederland dankbaar’
De organisatie loopt gesmeerd. De gegadigden maken hun afspraak telefonisch of online, aan de poort heeft de bewaker alle namen van aspirant-geprikten op een uitgeprinte lijst. Het inschrijven gaat gepaard met vragen over mogelijke gezondheidsklachten, en uitleg over het nieuwe vaccinatieboekje. En voor elke volgende stap richting de spuit hangt een bordje, of loopt een medewerker een stukje mee op.
‘We laten zien dat wij het zelf kunnen, maar we zijn ook Nederland dankbaar.’ Zita Jesus Leito, de Curaçaose minister van Gezondheidszorg, heeft het de afgelopen weken vaker verklaard. Dat hoeft zij natuurlijk niet te zeggen, het Koninkrijksstatuut verplicht immers elkaar te helpen, maar opvallend is het wel. Nederland geeft de eilanden niet alleen steun in de economische crisis die corona door het wegvallen van het toerisme veroorzaakt, maar neemt ook de kosten van het vaccineren voor zijn rekening.
De vraag is of iedereen op die steun zit te wachten. In een eerste peiling gaf 43 procent van de ondervraagden aan zich direct te willen laten inenten. 15 procent wil meer duidelijkheid over het vaccin. En 42 procent zegt momenteel tegen te zijn.
Yola Statia, een 60-plusser die nog volop aan het werk is, hoort duidelijk tot de 43 procent. ‘A bai bon bon! Het ging perfect’, zo vertelt zij nadat ze haar vaccinatie heeft gekregen. ‘Ik ben trots op de regering, op het team in het Sehos en op iedereen die heeft geholpen om dit allemaal mogelijk te maken.’
Op Curaçao hebben de huisartsen zich laten vaccineren, ook om aan hun patiënten duidelijk te maken dat zij geen enkele angst hoeven te hebben.
Maar lang niet iedereen is overtuigd. ‘Ik vind het verdacht dat die vaccins zo snel al beschikbaar zijn’, zegt een goed opgeleide en welbespraakte vrouw, die niet met haar naam in de krant wil. ‘Het lijkt wel of Nederland te gretig is en ons tot vaccineren wil dwingen. Trouwens, ik vind dat wij hier gezond leven, gewoon, op een natuurlijke manier. Nee, dat vaccineren is vrijwillig, dus mij zullen ze niet zien.’
Weinig nieuwe besmettingen
Wellicht heeft de gebrekkige vaccinatiebereidheid ook te maken met het feit dat mensen betrekkelijk weinig nieuwe besmettingen zien, terwijl de maatregelen flink zijn versoepeld. Op Curaçao staat de avondklok momenteel op tien uur. Eilanders mogen bij elkaar thuis op bezoek, de bioscopen, scholen en alle winkels zijn open, evenals de terrassen van kroegen en restaurants. Afgelopen vrijdag vond het eerste live muziekoptreden sinds tijden plaats, en op zondag wordt weer volop gebarbecued op de stranden.
Alleen in de winkels heeft iedereen, quasi-rigoureus, een mondkapje op. Het heeft iets ironisch. Want als je verder om je heen kijkt, zie je op heel veel plekken in de buitenlucht hoe mensen samenscholen zonder zich van beschermende maatregelen veel aan te trekken. Slechts een enkeling klaagt hierover; de meesten lijken de nieuwe vrijheid al voor zich opgeëist te hebben.
Niet dat het allemaal zonder slag of stoot ging. Op de Caribische eilanden, dus ook op Curaçao, weet iedereen nog hoe ongeveer een jaar geleden de pandemie aan de eilandspoorten begon te kloppen. Vrijwel direct gingen de grenzen dicht en werden de inwoners een zeer strenge lockdown in geduwd. Op supermarkten na gingen winkels, scholen en bedrijven dicht. Op Curaçao mochten de mensen, afhankelijk van het kenteken op hun auto, slechts twee keer per week boodschappen doen. Op zondag mocht helemaal niemand de deur uit. En wekenlang was het na zes uur ’s avonds ijzingwekkend stil op straat.
Dat alles was niet bedoeld om ‘de curve’ van besmettingen naar beneden te krijgen, maar om die volledig plat te slaan. Dat werkte op Curaçao zó goed, dat er in juni vorig jaar zowat geen enkele besmetting meer te bespeuren viel en de burgers elkaar weer warme omhelzingen konden geven.
Natuurlijk kwam een tweede golf, maar die bleef beperkt. Vooralsnog telt Curaçao slechts 22 doden (naar de Nederlandse bevolking omgerekend zou dat ongeveer op 2.200 uitkomen) en er is geen bovenmatige druk op de reguliere gezondheidszorg. Wel loopt het aantal besmettingen nu weer op. Maandag liet premier Eugene Rhuggenaath weten dat de overheid opnieuw nadenkt over strengere maatregelen, die later deze week bekend zullen worden.
De held van Curaçao: Dokter Izzy
Maar hoe kan het dat Curaçao nu zowat alles doet wat de coronagoden verbieden en toch zo betrekkelijk covid-vrij is? ‘Ik zeg altijd dat wij een gezegend land zijn’, vertelt epidemioloog Irálice Jansen. ‘En natuurlijk helpt het dat wij een prettig klimaat hebben, dat veel activiteiten plaats kunnen vinden in de buitenlucht, waar de kans op besmettingen nu eenmaal kleiner is. Maar het blijft moeilijk te voorspellen hoe mensen zich gedragen, dus we moeten alert zijn. Afstand houden bijvoorbeeld blijft nodig.’
‘Gezegend’ dus. Maar is dat het echte geheim? De man die op Curaçao niet moe wordt de bevolking via spotjes te informeren over de noodzaak en veiligheid van vaccins, de viroloog en hoogleraar Ashley Duits, verklaart het anders: ‘Het geheim van Curaçao bestaat uit één naam: Izzy Gerstenbluth.’
‘Dokter Izzy’, de ‘Jaap van Dissel van het eiland’, is de eveneens grijze en bebaarde, maar daarnaast met veel sardonische humor begiftigde overheidsepidemioloog. ‘Just take it Izzy’ is op Curaçao een gevleugelde uitspraak geworden. Gerstenbluth, die zelf wil dat zijn naam alleen wordt uitgesproken in combinatie met ‘en zijn team’, heeft bij zeker de helft van de bevolking, de status van volksheld gekregen.
‘Hij was het die onmiddellijk na de eerste melding van covid, op 13 maart vorig jaar, op Curaçao de regering mee wist te krijgen in een superstrenge aanpak,’ stelt Ashley Duits. ‘Dat maanden geleden de curve is platgeslagen, is iets waarvan we tot op de dag van vandaag profijt hebben. Gerstenbluth is een kanjer in de publieke gezondheidszorg. Nu we vaccineren, kan het einde in zicht komen. Over een jaartje, als althans zo’n 85 procent zich dan heeft laten inenten.’
Echt makkelijk zal het niet gaan. Vaccineren is eveneens politiek en op 19 maart zijn er lokale verkiezingen, met ook partijen die mordicus tegen zeggen te zijn en covid willen bestrijden met ‘limoenwater en een aspirine’. De gratis komst van nieuwe vaccins uit Nederland is logistiek niet op voorhand gegarandeerd. En hoe de duizenden ‘ongedocumenteerde’ mensen uit bijvoorbeeld buurland Venezuela te overtuigen zijn van het feit dat ook zij, zonder angst op uitzetting, zich mogen melden voor een prik, is nog onduidelijk.
Maar het begin is gemaakt.
Bron: Volkskrant