30 C
Willemstad
• donderdag 28 maart 2024

Extra | Journaal 26 maart 2024

Elke werkdag het laatste nieuws van Extra, nu ook in het Nederlands. Bron: Extra

Democracy now! | Monday, March 25, 2024

Democracy Now! is a national, daily, independent, award-winning news program hosted by journalists Amy Goodman and Juan Gonzalez. Democracy Now!’s War and Peace Report provides our audience...

Extra | Journaal 25 maart 2024

Elke werkdag het laatste nieuws van Extra, nu ook in het Nederlands. Bron: Extra

Democracy now! | Friday, March 22, 2024

Democracy Now! is a national, daily, independent, award-winning news program hosted by journalists Amy Goodman and Juan Gonzalez. Democracy Now!’s War and Peace Report provides our audience...

Extra | Journaal 22 maart 2024

Elke werkdag het laatste nieuws van Extra, nu ook in het Nederlands. Bron: Extra

Democracy now! | Thursday, March 21, 2024

Democracy Now! is a national, daily, independent, award-winning news program hosted by journalists Amy Goodman and Juan Gonzalez. Democracy Now!’s War and Peace Report provides our audience...
- Advertisement -spot_img

Trouw | Op Malta is de vermoorde journalist Daphne nog overal aanwezig

HomeMediaTrouw | Op Malta is de vermoorde journalist Daphne nog overal aanwezig

Democratie – Janne Chaudron

Overheid online gok- en belasting paradijs Malta niet zuiver op de graat | Joanna Demarco

Het is anderhalf jaar na de moord op journaliste Daphne Caruana Galizia. Van de dader nog geen spoor. Vandaag hoort de Raad van Europa de Maltese minister van justitie Owen Bonnici over de zaak. Een portret van een vakantie-eiland waar de geest van Caruana Galizia nog rondwaart.

Als je goed kijkt zie je de gele markeringen op de geasfalteerde weg, bedoeld om de plaats delict aan te geven. Ze zijn na anderhalf jaar vervaagd door zon en regen. Er zijn meer dingen langs deze weg die herinneren aan de vermoorde Maltese journaliste Daphne Caruana Galizia. Zo zijn er de paarse linten die om de bomen in de berm zijn gebonden door activisten, en midden in het grasveld schuin tegenover het huis van de familie Caruana Galizia en vijftig meter verwijderd van de plaats delict, ligt een groot zwart-witportret van de journaliste. Je moet je een weg banen door het hoge, vochtige gras om erbij te komen. Rondom het zeil staan kaarsjes in rode houders. Eén geeft een klein vlammetje, een teken dat nog niet zo lang geleden iemand langs is geweest om zijn of haar eer te betuigen.

Het gras groeit hier niet meer. Dat komt door de brokstukken van Caruana Galizia’s auto die in het veld terechtkwamen tijdens de explosie. Het is nu anderhalf jaar geleden dat de journaliste die naam maakte met haar blog over corrupte politici, door een autobom om het leven kwam. De mannen die de bom lieten afgaan, keken een paar grasvelden verderop toe vanaf een stenen muurtje. De drie zijn opgepakt, maar het brein achter de moord loopt nog steeds vrij rond. Het is nog altijd onbekend wie opdracht gaf, maar het zou velen niet verbazen als de moord is voorbereid in hoge (politieke) kringen.

Vlak voor haar dood legde Caruana Galizia een heel groot corrupt, crimineel netwerk bloot

Caruana Galizia is in zekere zin nog overal aanwezig op Malta, hoewel de regering het hoofdstuk liever onmiddellijk afsluit. Die regering benadrukt liever hoe fantastisch het is om vakantie te vieren op een van de zuidelijkste eilanden van Europa met ruim 400.000 inwoners, gelegen aan de azuurblauwe Middellandse Zee. Maar wie goed kijkt ziet de nalatenschap. Midden in hoofdstad Valletta, tussen de fraaie huizen met houten erkers in rood, groen en blauw waarvan de stenen in de zon een terracotta-achtige gloed krijgen, herinnert een monument aan de aanval van de Ottomanen op de Maltezers. Daaronder is provisorisch een gedenkplek voor de journaliste ingericht. Er zijn foto’s geplaatst en posters die oproepen tot gerechtigheid. Ook hier dezelfde rode waxinelichthouders.

Corinne Vella, een van de drie zussen van Caruana Galizia. © Joanna Demarco

Heks

Aan het hek vlak voor het monument zijn slotjes vastgemaakt met de beeltenis van Caruana Galizia. Enkele toeristen blijven geïnteresseerd kijken en maken foto’s. Tot ergernis van een paar oudere mannen die op de bankjes vlak voor het monument zitten. Zij manen hen weg te gaan. Een raar schouwspel, maar volgens activisten en familie is dit precies waar de regering op uit is: de journaliste wegzetten als een heks, ervoor zorgen dat haar nalatenschap zo snel mogelijk vergeten wordt, en over tot de orde van de dag. In dit klimaat voelen mensen zich vrij om de foto’s van de journaliste iedere dag opnieuw te verwijderen. Vandaar de slotjes, sommige zelfs voorzien van een alarm.

Want Caruana Galizia werd gevreesd door politici. Ze schreef sinds begin jaren negentig over corruptie, maar vlak voor haar dood legde ze een wel heel groot corrupt, crimineel netwerk bloot. De Maltese premier Joseph Muscat laat zich omringen door mensen die geld wegsluizen naar belastingparadijzen en er nogal dubieuze contacten op nahouden, waaronder krijgsheren in Libië of de Azerbeidzjaanse regering.

Ann Demarco van Occupy Justice, een club vrouwen die na de moord op Caruana Galizia in het leven is geroepen, komt hier op werkdagen tussen half twee en half drie. Iedere dag sleept ze een zware zwarte rugzak met zich mee. Daarin zitten kaarsjes en posters voor het geval de gedenkplek ontruimd is. Ook brengt ze een bos bloemen mee. Die legt ze bij het monument en rookt een sigaretje.

Ze heeft de plek in de afgelopen maanden zien veranderen. In september, toen Malta zijn onafhankelijkheid van de Britten vierde, deed het ministerie van justitie er alles aan om Caruana Galizia’s foto’s te verstoppen. Er werd een hek geplaatst rond het monument, beplakt met geel zeil. “Ze dachten ons klein te krijgen, maar dat lukte niet. Wij plakten onze posters gewoon op het hek”, vertelt Demarco terwijl ze een foto op haar telefoon erbij pakt.

Bloemen en waxinelichtjes bij een monument voor Caruana Galizia in Valletta. © Joanna Demarco

Het gele zeil werd verwijderd en vervangen door wit zeil. De activisten begonnen graffiti te spuiten. Maar het ministerie draaide het witte zeil om, zodat de toeristen die de drukke winkelstraat doorkruisten geen zicht hadden op de tekst.

Na een tijdje waren die hekken weer weg. “Ik weet niet waarom. Sinds een paar maanden is het redelijk rustig.” Demarco – kort krullend haar, een groen vest en in haar hand een sigaret – was er kapot van toen ze hoorde dat Caruana Galizia vermoord was. “Ik was een groot fan. Ik had haar blog zo’n beetje de hele dag openstaan op mijn computer en ververste het constant. Ik hield ontzettend van haar schrijfstijl. Zo geestig. En altijd legde ze de vinger op de zere plek.” Voorheen was Demarco een introverte vrouw die er niet van hield om in het middelpunt van de belangstelling te staan, maar sinds achttien maanden geeft ze interviews aan journalisten. “Ik had het nooit gedacht van mezelf. Maar ik moest iets doen.”

Politiebescherming

Er is één plek op Malta waar het is alsof Caruana Galizia nooit verdwenen is. Dat is haar huis in Bidnija, een boerendorp zo’n twintig minuten van hoofdstad Valletta. Het huis staat op een heuvel, enkele tientallen meters landinwaarts van de doorgaande weg. Bij het hek houden twee agenten de wacht. Sinds de moord heeft de familie permanente politiebescherming. Twee bruine honden begroeten het bezoek en bijten zachtjes in de handen. De tuin staat vol met paarse en gele bloemen. Bij de voordeur staat een gietijzeren tafel met daarop tientallen potjes met cactussen. “Het is allemaal het werk van mijn moeder”, vertelt zoon Matthew. Zijn vader heeft weleens gezegd dat hoe meer zij schreef over corruptie, hoe mooier de tuin werd. Alsof ze afleiding nodig had.

Bij binnenkomst kijkt onmiddellijk een portret van Caruana Galizia je aan, met de karakteristieke, verlegen glimlach en de spitse neus. Op de grond liggen Perzische tapijten, in de vensterbank staan grote witte potten met blauwe bloemprenten. Op alle tafels liggen stapels met tijdschriften. Want naast blogs over corruptie, maakte de journaliste een eigen tijdschrift, Taste&Flair genaamd. Door het hele huis verspreid staan familiefoto’s van het gezin in variërende leeftijden. Vakantiekiekjes van de drie jongens met hun moeder bij de ingang van een dierentuin of de drie zonen in pak omringd door vader en moeder.

De tegeltjes in de keuken hebben ook dat mediterrane uiterlijk. “Op vakantie in Barcelona liep mijn moeder die tegen het lijf. Ze nam ze mee. Lange tijd hebben ze nog ergens opgeslagen gelegen, maar uiteindelijk vond ze de tijd om de keuken aan te pakken”, vertelt Matthew – grijze spijkerbroek, een vaal wit T-shirt, felblauwe ogen, donkerbruin haar en een baard.

Zoon Matthew © Joanna Demarco

Tweehonderd appjes

Van de drie zonen was Matthew, de oudste, het meest betrokken bij Caruana Galizia’s onderzoeken. Hij werkte toen zijn moeder werd vermoord voor ICIJ, het journalistenplatform dat in 2016 de Panama Papers openbaar maakte. Over Malta kwam schokkende informatie naar buiten. De minister van toerisme Konrad Mizzi en stafchef Keith Schembri bleken vennootschappen te hebben opgericht in Panama, vermoedelijk om geld weg te sluizen. Ook dook er een derde bedrijf, Egrant, op in de administratie van dienstverlener Mossack Fonseca. Later linkte Caruana Galizia dit bedrijf aan de vrouw van Joseph Muscat. Vlak na de publicatie over Egrant werd de journaliste vermoord.

“Met deze onthullingen gebeurde en gebeurt nog steeds helemaal niets”, zegt Matthew. Over Egrant publiceerde de overheid weliswaar een dik rapport, maar daarvan maakte ze slechts vijftig pagina’s openbaar. En de hooggeplaatste politici die nota bene met naam en toenaam werden genoemd in de Panama Papers zijn nooit opgestapt, laat staan dat ze onderzocht worden.

Aan rouwen is Matthew nog amper toegekomen. “Vanaf dag één zat ik in de rechtbank.”

Er lopen nog 28 rechtszaken, voornamelijk smaadzaken, tegen de familie Caruana Galizia. Dat de persoon om wie het gaat er niet meer is, doet er niet toe. En de minister van economische zaken liet haar bankrekening blokkeren, omdat ze onder meer publiceerde over zijn escapades in een Duits bordeel.

Dat zijn moeder gevaar liep, dat wist Matthew. Haar netwerk was enorm en haar bronnen bevonden zich vermoedelijk in hoge kringen. “Tegelijkertijd was ze geliefd en kreeg ze heel veel steun. Ze ontving soms tweehonderd appjes per dag.”

Op de dag van de moord was Matthew thuis in Bidnija. “Ik hoorde de explosie en ik wist onmiddellijk wat er aan de hand was. Haar dood was een schok, maar het verraste niet.” Caruana Galizia werd al veel langer bedreigd.

Graffiti op een muur in Valletta verwijst naar de onopgeloste moordzaak. © Joanna Demarco

Niets veranderd

“Je denkt altijd dat dit soort dingen in Rusland gebeuren, niet op Malta, een EU-lidstaat nog wel. Maar het is een illusie.” Voor Matthew, die in 2004 nog feestvierde omdat Malta lid werd van de Europese Unie, is het een hard gelag. Want anderhalf jaar na zijn moeders dood zijn er weliswaar EU-instanties die onderzoek doen en druk uitoefenen – denk aan het Europees Parlement en de Raad van Europa – maar er is niets veranderd. Dezelfde corrupte politici zijn nog altijd aan de macht. “Mijn moeder heeft nota bene nog campagne gevoerd voor het EU-lidmaatschap.”

Wat Matthew vooral steekt is dat de premier zich in Europees verband voordoet als de tolerante man die in de bres springt voor homorechten. Hij maakt er geen geheim van dat hij in de volgende Commissie – eind mei zijn er Europese verkiezingen – een hoge Europese functie ambieert. Walgelijk, vindt Matthew. “Wat zich hier afspeelt zijn Italiaanse maffiapraktijken. De hele cirkel rondom Muscat is corrupt en verrijkt zichzelf op ongekende wijze.” Het grootste probleem, zeggen ook alle Europese instanties die onderzoek doen naar Malta, is dat de instituties die daarvoor bevoegd zijn en de corruptie moeten aanpakken, hun werk niet doen. Ze lijken verlamd en niet in staat om een onafhankelijke mening te vormen. Want ook daar zitten getrouwen van Muscat.

Voor Matthew staat het leven nu in het teken van zijn moeder. Hij vecht voor gerechtigheid en laat zich door niets en niemand tegenhouden. Zijn baan bij ICIJ heeft hij opgezegd en hij reist de wereld over om te praten over zijn moeder in een poging (Europese) instanties ervan te overtuigen dat actie tegen Malta vereist is.

Ik hoorde de explosie en ik wist onmiddellijk wat er aan de hand was. Haar dood was een schok, maar het verraste niet

Matthew, oudste zoon van Galizia

Matthews twee broers kozen ervoor om na de dood van hun moeder in het buitenland te gaan wonen. Matthew niet, ook al loopt hij gevaar. Op felle toon: “Ik blijf vechten, ik kan niet weg en laat me bovendien niet wegsturen”.

Het is de volhardendheid van de familie die opvalt. Ze vechten allemaal – man, zonen en zussen van Caruana Galizia – voor gerechtigheid. Ze kunnen tot in detail vertellen over alle ingewikkelde witwastransacties die de Maltese regering heeft opgezet. Ze koesteren het werk van de overleden dierbare en zorgen ervoor dat het niet vergeten wordt.

Ze werd vertrouwd omdat ze nooit, maar dan ook echt nooit een bron onthulde, haar netwerk werd snel groter

In het centrum van Valletta, vlak voor de rechtbank, legt de elegante Corinne Vella, een van de drie zussen van Caruana Galizia, de verhoudingen binnen de Maltese regering uit. De grote zilveren ketting om haar hals beweegt op het ritme van haar stem. Ze wijst erop dat het niet Muscat zelf is die de touwtjes in handen heeft. “Stafchef Keith Schembri is het brein. Hij bepaalt de ideologie.”

Activiste Ann Demarco. © Joanna Demarco

Azerbeidzjan

Hij was volgens Vella – geheel gekleed in het zwart, druk gebarend met haar armen – degene die bedacht dat het een goed idee was om de contacten met de Azerbeidzjaanse regering aan te halen. “Ik weet nog dat de dochter van de leider van Azerbeidzjan, Leyla Alijeva, hier jaren terug als een koningin is ontvangen. Ze was uitgenodigd voor een tentoonstelling en een fondsenwervingsevenement. Ze mocht nota bene gebruik maken van het vliegtuig van de premier. Toen was al duidelijk dat er meer speelde dan enkel een diplomatiek bezoek.”

Enkele jaren later, in 2013, sloot Konrad Mizzi, toen nog minister van energie, een gasdeal met Azerbeidzjan, ver boven de marktprijs. Er zijn tal van aanwijzingen dat geld uit deze deal is weggesluisd naar bankrekeningen in Dubai. Het zijn stuk voor stuk verhalen die Caruana Galizia onthulde op haar blog en die de familie levend houdt en blijft volgen.

Vella blikt terug op haar zus’ eerste periode als columnist. “Ze was piepjong, 23, en bood zich aan bij een Maltese krant. Het was een mannenbolwerk. Daphne moest vechten om daar als vrouw overeind te blijven”, zegt Vella. Toen al raakte Caruana Galizia gevoelige snaren in de samenleving. Ze schreef over de enorme invloed van de katholieke kerk en ze maakte zich hard voor vrouwenrechten. Later, toen Malta een belangrijke bestemming werd voor vluchtelingen, schreef ze over het restrictieve beleid van de regering en hekelde ze het anti-migratiestandpunt in de samenleving. Het eiland heeft twee vluchtelingenkampen. Journalisten worden daar angstvallig weggehouden.

Maar ze brak pas echt door met haar blog die ze begon in 2008, vlak voor de verkiezingen op Malta. Ze wilde een soort verkiezingsdebat organiseren. “Daphne had naam gemaakt met haar column en vanaf het eerste moment begonnen mensen haar informatie toe te spelen. Ze werd vertrouwd omdat ze nooit, maar dan ook echt nooit een bron onthulde”, blikt Vella terug. “Haar netwerk werd snel groter.”

Vella herinnert zich haar zus als bescheiden. “Mensen die haar niet kenden waren verbaasd over haar rustige karakter.” Ook haar gevoel voor stijl valt op. Caruana Galizia hield van mooie dingen en vond dat politici die het ambt serieus namen zich daar ook naar moesten kleden. Ze maakte ook een blad over eten en interieur. Vella nam na de dood van haar zus de leiding daarvan over. “Ik vind het fijn om te doen. Het geeft afleiding. Ik maak iets moois en hoef niet telkens te denken aan de nare dingen.”

Maar Vella staat tijdens het gesprek niet te lang stil bij het tijdschrift. Dat is niet waar het voor haar om draait. Ze blijft herinneringen ophalen aan Caruana Galizias onthullingen over corruptie. Welke maakte de meeste indruk? Een korte stilte. “De paspoorten”, zegt ze resoluut.

De plek waar Caruana Galizia’s auto ontplofte, vlakbij haar huis in Bidnija. © Joanna Demarco

Paspoort kopen

Sinds 2013, toen Muscat voor de tweede keer aan de macht kwam, kunnen rijke Russen, Pakistanen en Saudiërs een Maltees paspoort kopen. De voorwaarden zijn niet erg strikt: de buitenlanders komen al voor 650.000 euro in aanmerking voor zo’n paspoort en daarnaast moeten ze een huis huren of kopen op het eiland. De paspoorten zijn populair, maar brengen criminele activiteiten mee. Voor veel buitenlanders is het een ideale manier om geld wit te wassen of toegang te krijgen tot de rest van Europa. Caruana Galizia wees als een van de eersten op het criminele karakter van de regeling. En ook via deze regeling zouden leden van de regering, Schembri in het bijzonder, zich flink verrijken.

Sinds 2013, kunnen rijke Russen, Pakistanen en Saudiërs een Maltees paspoort kopen

De kritische blogger Manuel Delia die Caruana Galizia als zijn leermeester zag, heeft het paspoortendossier op zich genomen. Hoewel de adressen van de rijke buitenlanders om privacyredenen geheim worden gehouden, heeft Delia enkele woningen weten te achterhalen vanwege een fout in de overheidscommunicatie. Overigens maakt de Maltese regering de namen van de rijken die zo’n paspoort kopen wel openbaar. De huizen worden vrijwel nooit bewoond, want de rijke buitenlanders hebben niets te zoeken op het toeristeneiland. Ze gebruiken hun paspoort voor andere doelen.

Slotjes met de beeltenis van Caruana Galizia. © Joanna Demarco

Gordijnen gesloten

San Gwann is in dat opzicht een ideale uitvalsbasis. Het is een dorp op enkele kilometers van Valletta en wordt vooral bevolkt door forensen. De huizen zijn hier betaalbaar, in tegenstelling tot die in Valletta. “Daar komen de rijken op af”, zegt Delia. Hij wijst op een appartementengebouw in een rustige straat. De huizen zien er nieuw uit, de gordijnen zijn gesloten. Hier, in de kelder op nummer 9a en 9b, staan de Russische oligarch Dmitri Dojkin en Fadi Megio uit de Verenigde Arabische Emiraten ingeschreven. De Rus verdiende zijn vermogen in de sportwereld, Megio staat aan het hoofd van een groot bouwconglomeraat. “Je kunt je voorstellen dat ze hier nooit komen. Wat moeten ze met een kelder terwijl ze elders waarschijnlijk villa’s bezitten? Het appartement is puur bedoeld om in het bezit te komen van een paspoort.”

Navraag bij de buren leert dat ze nog nooit iemand gezien hebben in of bij het appartement. Zo staan er nog honderden andere appartementen leeg op Malta. “Het is zo ontzettend fout”, zegt Delia. “In deze regering ontbreekt iedere morele verantwoordelijkheid.”

Hoe schrijnend de situatie ook lijkt, Caruana Galizia’s dood heeft wel dingen in gang gezet. Activiste Ann Demarco wijst op alle verschillende actiegroepen die na de moord in het leven zijn geroepen en strijden voor eerlijke rechtspraak. Bovendien wordt Caruana Galizia’s werk voortgezet door Shift News, een Maltese website die voornamelijk over corruptie bericht.

Haar nalatenschap? Matthew twijfelt geen moment aan het antwoord dat zijn moeder ook zou hebben gegeven: “Ook al lijkt de situatie uitzichtloos, je moet blijven vechten voor rechtvaardigheid.”

Raad van Europa doet onderzoek

De Raad van Europa, een organisatie waar 47 landen bij zijn aangesloten, doet onderzoek naar de stand van de rechtsstaat op Malta naar aanleiding van de moord op Caruana Galizia. Het onderzoek wordt geleid door CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. In het kader daarvan verhoort Omtzigt vandaag de Maltese minister van justitie, Owen Bonnici, en de procureur-generaal Peter Grech in Straatsburg. De verwachting is dat Omtzigt eind mei of begin juni het volledige rapport presenteert. De twee oudste zonen van Caruana Galizia, Matthew en Andrew, zullen de hoorzitting bijwonen.

Lees ook: De moord op journalist Daphne Curuana Galizia achtervolgt Malta

Het onderzoek naar de moord op de Maltese journaliste Daphne Curuana Galizia wordt bewust getraineerd door de autoriteiten, zeggen betrokkenen.‘De onderste steen is nog lang niet boven.’

Weer een tik op de vingers voor het corrupte Malta

Opnieuw slaat een Europese institutie alarm over de corruptie binnen de Maltese overheid. De gepensioneerde accountant Godfrey Leone Ganado heeft het van dichtbij zien gebeuren.

Bron: Trouw

 

 

 

 

1 reactie

  1. Zo te lezen was deze mevrouw een erg dappere journaliste, het is heel anders dan de journalisten of reporters die we hier hebben, die laten zich liever omkopen dat ze gevaar lopen.

    Laatst was ook een reporter van een radio station die zijn eigen auto in de fik stak om even de martelaar uit te hangen. Dat kan allemaal in dit land, heerlijk toch!!!

Geef een reactie

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in

Zoeken

Recente reacties