Marco Visser

Het vaccin waar het farmaceutische bedrijf AstraZeneca en de Britse Oxford University aan werken is veilig en leidt tot een sterke reactie van het immuunsysteem. Dat blijkt uit een nieuwe publicatie in het wetenschappelijke tijdschrift The Lancet.

De onderzoekers spreken van ‘veelbelovende resultaten’. Het is in deze fase van het onderzoek nog te vroeg om te zeggen of het kandidaatvaccin mensen effectief beschermt tegen het coronavirus dat de wereld al maanden in zijn greep houdt. Uit de studie onder ruim duizend gezonde volwassenen blijkt wel dat het vaccin het immuunsysteem activeert, zoals de bedoeling is.

In feite leert het vaccin het immuunsysteem het coronavirus te herkennen. Dat gebeurt op twee manieren: via T-cellen en via antilichamen. De onderzoekers melden dat binnen twee weken na vaccinatie de zogeheten T-cellen van het lichaam het coronavirus kunnen detecteren en geïnfecteerde celen kunnen aanvallen. Binnen 28 dagen na vaccinatie maakten de proefpersonen ook antilichamen aan die het virus in het bloed en het lymfesysteem kunnen opsporen en bestrijden.

“We hopen dat dit betekent dat het immuunsysteem het virus zal herinneren, zodat ons vaccin mensen voor een langere periode beschermt”, zegt de Britse onderzoeker Andrew Pollard, de eerste auteur van het artikel in The Lancet. Of dat zo is, zal uit het vervolgonderzoek moeten blijken dat nog gaande is in het Verenigd Koninkrijk, Brazilië en Zuid-Afrika.

Uit de eerste resultaten blijkt verder dat het vaccin weinig bijwerkingen heeft. Wel had de meerderheid van de deelnemers na de toediening last van vermoeidheid of hoofdpijn.

Ook een Chinees middel laat volgens een artikel in The Lancet voorlopig veelbelovende resultaten zien. Het gaat om Ad5-nCoV, dat wordt ontwikkeld en getest door een instituut uit Wuhan, de stad waar de corona-uitbraak begon. Ook dit vaccin activeert de T-cellen en leidt binnen twee tot vier weken na vaccinatie tot de aanmaak van antilichamen tegen het coronavirus. Bij ouderen is die reactie iets minder, zij hebben eerder een tweede dosis nodig, zeggen de onderzoekers.

Er werd gespannen uitgekeken naar deze publicatie, de verwachtingen waren hoog. Nederland, Frankrijk, Duitsland en Italië hebben gezamenlijk al tot 400 miljoen doses van het vaccin besteld, zonder dat de werking was bewezen. Ook de Verenigde Staten bestelde alvast miljoenen doses.

Het onderzoek naar het vaccin verloopt in verschillende fases, de onderzoekers zaten al in fase II en III. Wat houden die fases in?

Fase I

In fase I testen onderzoekers het vaccin voor het eerst op een kleine groep mensen. Eigenlijk is fase I niet de eerste fase. Daarvoor zijn al testen gedaan met proefdieren. Die verliepen bij AstraZeneca/Oxford niet helemaal naar wens. De resusaapjes die het vaccin kregen toegediend, bleken net zoveel virusdeeltjes in hun neus te hebben als de niet-ingeënte aapjes. Maar de onderzoekers concludeerden dat het vaccin toch de gewenste afweerreactie uitlokte.

In de studie van vandaag moest blijken hoe het afweersysteem van mensen reageert op het middel, die reactie is dus positief. Ook is gebleken dat het vaccin veilig is. Dat AstraZeneca en Oxford nu al met publicaties komen over het nieuwe vaccin, is uitzonderlijk. Normaal gesproken duurt het jaren voordat de proefdiertesten en fase I zijn afgerond.

Fase II

In fase II krijgt een grotere groep proefpersonen het vaccin. In deze fase doen AstraZeneca en Oxford hun testen nog in Engeland. In fase II kijken wetenschappers wat het vaccin doet bij verschillende groepen mensen, zoals ouderen en jongeren. Fase II duurt normaal gesproken twee tot drie jaar.
Fase III

In fase III, die gemiddeld twee tot vier jaar duurt, gaan fabrikanten echt grootschalig testen. Dat gebeurt nu in Brazilië en Zuid-Afrika. Duizenden proefpersonen krijgen het vaccin, en een andere groep een placebo. Vervolgens is het afwachten om te zien wie in deze groepen besmet raakt en wie niet. Als het goed is, ligt het aantal besmettingen in de gevaccineerde groep veel lager. Maar ondanks de vaccinatie, zullen er zeker besmettingen zijn. Het vaccin zal namelijk niet voor 100 procent beschermen. Dat is zelfs niet het geval met vaccins die al jaren op de markt zijn en waaraan nog altijd wordt gesleuteld, zoals bijvoorbeeld het HPV-vaccin.

Als de testen klaar zijn, moeten de nationale instanties de vaccins nog goedkeuren. Een proces dat nog eens een jaar vergt. Dat zal nu niet het geval zijn, gezien de enorme druk die er op de ontwikkeling van het vaccin staat.
Nog 160 andere onderzoeken

AstraZeneca en Oxford zijn niet de enigen die een vaccin ontwikkelen. Wereldwijd lopen er ruim 160 onderzoeken. Ongeveer 135 van die onderzoeken verkeren nog in de proefdierfase. Volgens de ‘vaccine tracker’ van de New York Times hebben 15 onderzoeken fase I bereikt, zitten er 11 in fase II en 4 in fase III. Behalve AstraZeneca/Oxford zijn dat het Chinese SinoPharm dat in de Verenigde Arabische Emiraten test, het eveneens Chinese Sinovac dat in Brazilië proefpersonen met het vaccin injecteert en het Australische Murdoch Children’s Research Institute dat in eigen land test.

Er is een vaccin dat al is goedgekeurd. Althans, in één land: China. Het gaat om een middel van het Chinese CanSinoBio. Defensie in China heeft het vaccin voor een jaar goedgekeurd om Chinese soldaten te beschermen tegen het coronavirus.

Lees ook:

Nederland koopt een onbewezen vaccin. Is dat verstandig?

Nederland koopt met Duitsland, Frankrijk en Italië 300 tot 400 miljoen doses van een Brits vaccin waarvan nog moet worden aangetoond dat het werkt en veilig is. 

Amerikaans vaccin tegen coronavirus zorgt voor antistoffen

Een Amerikaans experimenteel vaccin tegen het coronavirus heeft goed aangeslagen bij de 45 proefpersonen en heeft bij allen voor antistoffen gezorgd. Daarnaast hebben de proefpersonen geen last gehad van noemenswaardige neveneffecten. Dat stellen Amerikaanse wetenschappers over het vaccin van het farmaceutische bedrijf Moderna.

Bron: Trouw