De D66-bewindsvrouw doet dit met het oog op de verkiezingen van volgend jaar. In de eerste helft van 2019 zijn er verkiezingen voor Provinciale Staten, waterschappen en het Europees parlement. „Die moeten vrij en eerlijk verlopen”, laat ze weten. Daarom komt er dus een campagne waarmee mensen beter desinformatie kunnen herkennen en er komt een onafhankelijk onderzoek naar ’de effecten van social media en internetzoekmachines op verkiezingen’.
Russische inmenging
Ollongren wil dus voorkomen dat de verkiezingen hier beïnvloed worden door berichten die niet waar zijn en bijvoorbeeld verspreid worden door groepen die daar belang bij hebben. „De verspreiding van desinformatie met als doel de democratische rechtsorde te ondermijnen en destabiliseren gebeurt meestal online. Bekende voorbeelden zijn Russische inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen en desinformatie en trollen in het publieke online debat rond de Franse, Duitse, Zweedse verkiezingen en het Brexit-referendum”, stelt de minister, verwijzend naar een rapport van het Rathenau Instituut waarin deze voorbeelden genoemd werden.
Filter bubbels
In dat rapport stond ook dat het risico op ’filter bubbels’, waarin mensen zich eenzijdig informeren, in Nederland klein is vanwege een sterk mediabestel. Daar moeten we zuinig op zijn, zegt Ollongren die benadrukt dat het kabinet daarom geld heeft vrijgemaakt voor onderzoeksjournalistiek. Maar, net als het Rathenau Instituut, vindt ze dat er alertheid geboden is vanwege nieuwe technieken die ervoor zorgen dat filmpjes en audio zo bewerkt kunnen worden dat het net lijkt of mensen iets totaal anders zeggen of doen dan in werkelijkheid. Die technieken werken steeds beter en dat maakt het moeilijk te bepalen of een filmpje van iemand echt is.
„Hiermee wil het kabinet in februari 2019 burgers meer bewust maken van het fenomeen van desinformatie en de eigen verantwoordelijkheid in het herkennen daarvan”, stelt Ollongren over de bewustwordingscampagne over nepnieuws. „De bescherming van de vrijheid van meningsuiting en onafhankelijke journalistiek staan hierbij voorop. Het gaat dus niet om het inhoudelijk aanwijzen van desinformatie in individuele berichten.” De campagne loopt door tot en met de verkiezingen voor het Europees Parlement. „Als inmenging door statelijke actoren de politieke, economische stabiliteit of nationale veiligheid bedreigt, is een reactie van nationale overheden gerechtvaardigd”, stelt Ollongren.
Kabinet alert
„Het kabinet is alert op eventuele ongewenste buitenlandse inmenging bij de verkiezingen”, belooft de minister. Ze wil ook in gesprek blijven met bedrijven als Facebook. Ze vertrouwt op zelfregulering bij dit soort technologiebedrijven maar zegt ze indien nodig aan te spreken. „Het kabinet blijft zelf ook bezien in hoeverre er voldoende aandacht is voor manieren waarop techbedrijven verspreiding van desinformatie kunnen beperken zonder dat het ten koste gaat van de vrijheid van meningsuiting en pers.”
Bron: Telegraaf