Interview De laatste kans om zichzelf te verbeteren hebben accountants verbruid, constateert een commissie die vijf jaar onderzoek deed naar de sector. „De wetgever moet nu optreden”, zegt de voorzitter.
Het nieuws in het kort :
Accountants doen hun werk nog altijd niet goed genoeg , de kwaliteit van het werk is onvoldoende, ondanks dat ze sinds 2014 de tijd hebben gehad om verbeteringen door te voeren. Dat concludeert de Monitoring Commissie Accountancy, die in opdracht van de sector onderzoek deed naar de kwaliteit van accountantsorganisaties.De grote vier accountantsorganisaties zijn too big to fail en moeten voor miljoenen aan financiële buffers aanleggen , stelt de commissie.
De vergunning van 40 procent van de accountantskantoren moet worden ingetrokken omdat zij niet genoeg jaarverslagen controleren .
Omdat de huidige zelfregulering door accountants niet werkt, is het nu tijd voor „dwingende verandering via wet- en regelgeving” , zegt commissie-voorzitter Ada van der Veer in een interview met NRC .
Ada van der Veer kan niet genoeg onderstrepen hoe elementair de rol van accountants is. Beleggers, banken, bedrijven, werknemers en ook consumenten – als ze bijvoorbeeld willen weten of hun reisorganisatie gezond is – moeten erop kunnen rekenen dat een accountant de boeken goed heeft gecontroleerd.
„Hun rol is echt cruciaal voor de economie. Accountants beoordelen of jaarrekeningen een getrouw beeld geven van de werkelijkheid. Als zij hun werk niet goed doen, wordt er vertrouwd op cijfers waar je niet op kunt vertrouwen.”
Helaas – de accountant doet zijn werk niet altijd goed. „Het aantal kwaliteitsgebreken is te hoog”, constateert de door Van der Veer geleide Monitoring Commissie Accountancy in het dinsdagmiddag gepresenteerde rapport Spiegel voor de accountancysector . Daarin pleit de commissie voor fors politiek ingrijpen in een sector die tot nog toe zichzelf reguleerde.
Het rapport is het slotstuk van vijf jaar onderzoek, waarin de vierkoppige commissie op verzoek van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) de sector binnenstebuiten keerde. De commissie werd ingesteld naar aanleiding van een reeks faillissementen en schandalen waar accountants hadden zitten slapen, zoals het bankroet van DSB Bank en fraude bij woningcorporatie Vestia. Accountant KPMG kocht in 2013 strafvervolging voor zijn rol in de corruptie-affaire bij bouwbedrijf Ballast Nedam met 7 miljoen euro af.
De Tweede Kamer schaarde zich in 2014 achter een motie die accountants een laatste kans bood zélf met verbetermaatregelen te komen. Een ervan was instelling van de Monitoring Commissie Accountancy. Ironisch genoeg komt juist zij nu tot de conclusie dat accountants zelf niet in staat zijn hun sector op het gewenste kwaliteitsniveau te krijgen.
Zeker, de branche staat er beter voor dan in 2014, na diverse hervormingen. Maar volgens de Commissie is het niet genoeg. Van der Veer: „De kwaliteit is nog steeds onvoldoende en er is niet genoeg vooruitgang. De tijd is rijp: de wetgever moet nu optreden.”
Eigenlijk mogen we best trots zijn, zei de voorzitter van de beroepsvereniging vorig jaar nog. Accountantsorganisaties zouden kwalitatief veel vooruitgang hebben geboekt. Dat ziet u anders?
„Wij constateren dat de sector overwegend een te positief zelfbeeld heeft. En als je ergens te positief over denkt, neem je niet de maatregelen die nodig zijn. Vandaar ook ‘spiegel’ in de titel van ons rapport. Wij zeggen: u moet nog wat diepgaander kijken.”
Van der Veer bladert naar een tabel met cijfers over de Big Four, de vier grootste accountantskantoren van Nederland: Deloitte, EY, KPMG en PwC. Die controleren de boeken van vrijwel alle belangrijke bedrijven en overheden in Nederland. Ze wijst erop dat toezichthouder AFM in 2017 constateerde dat 60 procent van de onderzochte boekencontroles van de Big Four onvoldoende was. Bij interne evaluaties scoorden die controles vrijwel allemaal wél een voldoende. „Dat betekent dat de lat intern niet hoog genoeg ligt.”
In accountantskringen klonk al eens kritiek op zwaaien met dit soort dossiers van jaren geleden: het is oude koeien uit de sloot halen.
„Ons onderzoek laat zien dat de kwaliteitsgebreken er nog steeds zijn. Dat blijkt ook uit onderzoek van de AFM en de Amerikaanse toezichthouder PCAOB van vorig jaar. De Amerikanen lichtten het werk door van Nederlandse accountantsorganisaties die de jaarrekening controleren van multinationals die ook in de VS actief zijn. Van die controles scoorde 50 procent onvoldoende. KPMG scoorde geen enkele voldoende.”
Uw commissie is ingesteld in opdracht van beroepsorganisatie NBA en u adviseert nu om macht bij de NBA weg te halen, onder meer door te pleiten voor een onafhankelijke voorzitter. Bent u al bedankt?
„De NBA doet veel om de sector goede stappen te laten nemen. Maar wij vinden dat het onafhankelijker moet bij de NBA. Het is geen belangenvereniging zoals de NVB [de brancheorganisatie voor banken], maar een bij wet ingestelde organisatie. De NBA zou er moeten zijn voor de individuele accountants, maar komt in de praktijk vooral op voor de grote kantoren. De voorzitter komt al jaren uit de gelederen van de Big Four, maar zou onafhankelijk moeten zijn, aangewezen door de minister van Financiën. Dan krijg je ook een andere gezagsverhouding ten opzichte van het werkveld.”
De Big Four keren winst uit aan de partners en hebben nauwelijks eigen vermogen. U stelt dat zij qua maatschappelijk belang vergelijkbaar zijn met banken en ook buffers moeten opbouwen. Waarom?
„De samenleving is afhankelijk van het werk dat zij doen. En net als banken zijn zij systeemorganisaties. De Big Four zijn too big to fail en als je dat bent, moet je financiële weerbaarheid op orde zijn. Daarom stellen wij voor dat zij verplicht 15 procent van hun omzet als eigen vermogen gaan aanhouden.”
De grote kantoren halen een groeiend deel van hun omzet uit lucratievere consultancydiensten. Critici willen een gedwongen splitsing in consultancy- en controlebedrijf. Waarom jullie niet?
„Omdat de samenwerking tussen die twee takken ook nuttig kan zijn. Wij doen wel ingrijpende voorstellen om te zorgen dat de controlerende accountants niet onder druk gezet worden door commerciële en persoonlijke motieven van de bedrijfsadviseurs. Zo willen we dat de controletak financieel wordt losgemaakt en op zichzelf kan staan.”
Jullie voorstel van een ‘vliegurencriterium’ betekent dat 105 van de 271 accountantskantoren verdwijnen. Is dat niet te rigoureus?
„Wij vinden dat je per kantoor minimaal tien wettelijke controles per jaar moet doen, omdat anders je kundigheid terzake niet geborgd is. Zo’n benadering bestaat ook in de luchtvaart en ziekenhuizen. Het lijkt veel, 105 kantoren, maar ze doen minder dan 2 procent van alle controles.”
Minister Hoekstra heeft ook een commissie ingesteld om naar de toekomst van de accountancy te kijken. In een tussenrapport, afgelopen november, was zij gematigder. Vond u het opvallend dat die commissie geen structureel kwaliteitsprobleem ziet?
„Zij zeggen: uit incidenten, zoals het Imtech-faillissement of de witwasaffaire bij ING, kun je niet op voorhand afleiden dat de accountant gefaald heeft of dat er structureel probleem is. Onze stelling, gebaseerd op de conclusies van toezichthouders, is dat er wel degelijk een structureel probleem is. Daardoor vinden zulke incidenten plaats.”
Waarom bevat uw rapport een prominente samenvatting van een ruim veertig jaar oud onderzoek van de Amerikaanse Senaat?
„Omdat dit laat zien dat de problemen in de sector structureel zijn, steeds terugkeren en niet met zelfregulering kunnen worden opgelost. In 1977 speelde namelijk dezelfde problematiek als nu. De afgelopen decennia ontstaat na incidenten steeds druk om zaken te veranderen, maar ebt die druk na verloop van tijd weer weg. Tegen die achtergrond is het nu ook tijd voor dwingende verandering via wet- en regelgeving.”
Lees ook dit verhaal over het tekort aan accountants: Wie wil er nog accountant worden?
Politiek ingrijpen
Voor meer dan de helft van de dertig aanbevelingen die de commissie doet moet de wet worden gewijzigd. Het betreft onder meer:
Scherper toezicht : de AFM moet de grote accountantskantoren voortaan ieder jaar controleren in plaats van iedere drie jaar.
Instellen wettelijk ‘vliegurencriterium’ : accountantskantoren die minder dan tien jaarrekeningen per jaar controleren verliezen hun vergunning.
De bedrijfsorganisatie van grote accountantskantoren moet op de schop . Zij zijn too big to fail en worden verplicht financiële buffers van 15 procent van de omzet aan te leggen. Ook moet de consultancytak van accountantskantoren financieel gescheiden worden van de tak die jaarrekeningen controleert.
De macht van beroepsorganisatie NBA moet worden ingeperkt . De voorzitter moet niet langer door de leden worden aangewezen, maar door de minister. De NBA is nu nog verantwoordelijk voor een deel van het toezicht op accountants. Dat moet worden overgeheveld naar de AFM.
De minister moet een permanente toezichtcommissie instellen die de sector bewaakt.
Bij de controle van jaarrekeningen van grote bedrijven moet de inzet van fraudespecialisten verplicht worden gesteld.
CV
Ada van der Veer (1959) is sinds 2015 voorzitter van de Monitoring Commissie Accountancy. Ze is tevens president-commissaris bij Arcadis en commissaris bij energiebedrijf Alliander. Eerder was ze onder meer directeur bij KPN. Als directievoorzitter van Staalbankiers was Van der Veer de eerste vrouwelijke bankdirecteur van Nederland.
Tja, diens brood men eet, diens woord men spreekt en hier ging het om staats nv’s. Wat kan je dan verwachten openheid en transparantie of list en bedrog? Waar het om ging/gaat wie ( natuurlijk persoonlijk persoon(en)) er mee gebaat waren en wat de accountant verklaringen niet vermelden.
Anthony ‘Centje’ Cijntje
Erik van Eps
Terry Hernandez
Gianni Schob
Victor Bergisch
Arjen Visser
Danny Zonneveld
Henry Jourdain
Ralf BMWieriks
Ons eiland heeft grote accountants voortgebracht. En op 2 of 3 na allemaal van KPMG afkomstig,