Hans Buddingh’

Opent de arrestatie van Dino Bouterse een nieuw hoofdstuk in het toch al omvangrijke Surinaamse drugsdossier, waarin ook de naam Desi Bouterse steeds weer opduikt? En is de aanklacht tegen de zoon de opmaat naar nieuwe aanklachten tegen zijn vader?

Het huis aan de overkant van de Surinamerivier oogt eenvoudig. Zeker voor een directeur van de nationale luchtvaartdienst. Het ziet er niet veel anders uit dan de meeste huizen in Commewijne: golfplaten dak, kleine veranda en een erf rondom. In het oude plantagedistrict wonen vooral Javanen, nakomelingen van contractarbeiders. „Meneer Veira nam nooit tjoekoe aan”, zegt een oudere buurtbewoner die hem goed heeft gekend. Tjoekoe is Surinaams voor steekpenningen.

Sinds 21 april 2010 woont John Veira hier niet meer. Die avond werd de 59-jarige directeur op zijn veranda doodgeschoten. De schutter en een medeplichtige vluchtten op een motorfiets. Afgelopen juli werd de schutter, die enkele maanden na de daad in Frans Guyana was aangehouden, in Paramaribo tot achttien jaar cel veroordeeld. Waarom moest John Veira dood? Vrijwel niemand in Suriname twijfelt eraan dat de moord alles met drugsbelangen te maken had. Veira speelde een belangrijke rol in de strijd tegen de cocaïnehandel.

Suriname is bijna vijf keer zo groot als Nederland en bestaat voor 80 procent uit oerwoud. Dat gebied valt vanuit Paramaribo moeilijk te controleren. Een ideale plek dus voor cocaïnetransporten door kleine vliegtuigen of helikopters. Al sinds de jaren tachtig wordt Suriname in internationale, vooral Amerikaanse, rapporten een doorvoerland voor drugs genoemd.

De voormalige legerleider en huidig president Desi Bouterse werd in 2000 in Nederland bij verstek, in hoger beroep, tot elf jaar veroordeeld voor cocaïnehandel; toenmalig tweede man in het leger Etienne Boerenveen zat al in de jaren tachtig in de VS vast voor drugsdelicten; en sinds drie weken zit Dino Bouterse, de veertigjarige zoon van de president, op beschuldiging van cocaïnehandel in een New Yorkse cel.

De arrestatie van Dino Bouterse in Panama, op verzoek van de VS, trok vooral in de regio aandacht. Ook al omdat Desi Bouterse sinds kort voorzitter is van Unasur – de Unie van Zuid-Amerikaanse landen.

Opent de arrestatie van zijn zoon een nieuw hoofdstuk in het al zo omvangrijke Surinaamse drugsdossier, waarin de naam Bouterse steeds weer opduikt? En is de aanklacht tegen de zoon, voor de federale rechtbank in Manhattan, de opmaat naar een inbeschuldigingstelling door de Amerikaanse justitie van de vader? Die vraag houdt velen in Paramaribo bezig.

Als geen ander kende John Veira het luchtruim boven het oerwoud. Opgeleid als luchtverkeersleider werd hij uiteindelijk topman van de luchtvaartdienst. „Hij zag meteen wanneer vliegtuigjes en heli’s na vertrek uit Paramaribo van hun opgegeven vluchtplan afweken. En dat gebeurde regelmatig”, bevestigt een luchtvaartexpert. Het is vaak een aanwijzing dat een gedropte lading cocaïne wordt opgepikt.

Radarsysteem

Een radarsysteem om zulke koersafwijkingen te detecteren, heeft Suriname niet. Maar Veira kon door zijn grondige kennis vaststellen wanneer vliegtuigjes of heli’s meer tijd gebruikten dan normaal om de afstand tussen de coördinaten te overbruggen die in het vluchtplan waren opgegeven. Hij hield daarvan notities bij. Op zijn aanwijzing zijn dan ook diverse drugstransporten naar Suriname onderschept. Na de moord op Veira werd in Surinaamse media gespeculeerd over betrokkenheid van het enige Surinaamse helikopterbedrijf, Hi-Jet, dat op de luchthaven van Paramaribo is gevestigd. Hi-Jet is onder meer actief in de bloeiende goudsector en voert reddingsoperaties en medische transporten uit. Het helibedrijf profileert zich ook als „eerste luchtvervoerder voor de president”.

Een link met de moord werd gelegd, omdat een helikopter van Hi-Jet korte tijd later in Guyana als vermist was opgegeven. Dat suggereerde dat betrokkenen bij de moord zo waren ontkomen. Het bedrijf reageerde in de Surinaamse media geschokt en verontwaardigd op alle aantijgingen. Vragen van deze krant aan Hi-Jet bleven, ondanks herhaald verzoek, onbeantwoord.

De moord op John Veira had alles van een tegenaanval van de drugsmaffia, nadat onder de regering-Venetiaan opmerkelijke successen waren geboekt in de drugsbestrijding. Van Amerikaanse zijde kreeg Suriname lof. De grootste klap werd uitgedeeld in 2006. Op 15 juni van dat jaar werd in Paramaribo de Guyanese zakenman en drugsdealer Shaheed ‘Roger’ Khan gearresteerd – in nauwe samenwerking met de Amerikaanse drugsbestrijdingsdienst DEA.

In een van de Amerikaanse diplomatieke cables, die in 2011 via klokkenluiderssite WikiLeaks uitlekten, wordt Khan de ‘Escobar’ van zijn land genoemd, naar de Colombiaanse drugsbaron. Ook wordt hij gelinkt aan wapens-voor-drugsdeals met de Colombiaanse guerrillabeweging FARC. Hij kreeg in 2009 in de VS veertig jaar cel.

Volgens een cable van de Amerikaanse ambassade in Guyana van 11 mei 2006 bestonden er „sociale en operationele” banden tussen Khan en Desi Bouterse. Die was toen parlementslid en als voorzitter van de NDP oppositieleider. Het effectieve drugsbeleid van de regering-Venetiaan had Bouterses financiële positie aangetast. Dat dwong hem „de hand te reiken aan nieuwe partners zoals Khan”, aldus een Amerikaans ambtsbericht van 23 juni 2006 uit Paramaribo. In ruil bood Bouterse toegang tot Surinaamse „criminele elementen en structuren”. Zij zouden elkaar vanaf eind 2005 op diverse plekken hebben ontmoet, zoals een hotel in Paramaribo, een buitenverblijf van Bouterse in West-Suriname en een woning van een NDP-parlementslid.

Broedplaats

De Amerikaanse diensten hadden ook Dino Bouterse in het vizier. Zo zou hij volgens een ambtsbericht van 29 juni 2006 in een bus waarin hij met een voetbalteam reisde enkele jaren eerder wapens hebben gesmokkeld naar Buxton. Dit Guyanese stadje wordt als „broedplaats van criminele/militante activiteiten” aangeduid. In 2005 kreeg Dino Bouterse in eigen land acht jaar voor cocaïne- en wapenhandel, waarvan hij er drie uitzat. Desi Bouterse heeft nooit gereageerd op de cables, waarin ook wordt gerept van moorden en moordplannen.

Uit nieuw onderzoek van NRC Handelsblad blijkt dat er veel hardere gegevens zijn over de contacten van Roger Khan met Desi Bouterse dan tot nu toe naar buiten is gekomen. Zo kreeg deze krant inzage in digitale ‘uitdraaien’ van de telefoonnummers waarmee de Guyanese ‘Escobar’ belde – in de periode van eind 2005 tot zijn aanhouding in juni 2006. De opsporing van Khan was slechts mogelijk met behulp van Amerikaanse satelliet- en opsporingsapparatuur. Hiermee konden gesprekken worden getraceerd en gevolgd die Khan via zijn satelliettelefoons voerde.

Op de uitdraaien komt diverse keren het mobiele nummer van Desi Bouterse voor. Hij ontving Khan, zeggen de inlichtingenbronnen, ook thuis aan de Anton Dragtenweg in Paramaribo. In de uitdraai staat ook verschillende keren het mobiele nummer van een dochter van Iwan Graanoogst. Deze oud-militair is al sinds de jaren tachtig een trouwe medewerker van Bouterse. Khan had destijds een relatie met Graanoogsts dochter, aldus inlichtingenbronnen, maar zij is geen drugsverdachte.

Volgens de bronnen belde Khan een keer met haar toen hij in het gezelschap van Desi Bouterse verkeerde. Khan gaf de telefoon vervolgens aan Bouterse, waarna deze tegen Graanoogsts dochter zou hebben gezegd dat zij „in goede handen” was.

Een maand na Khans arrestatie bracht de Surinaamse procureur-generaal Subhas Punwasi in lokale media activiteiten van diens drugsbende in verband met „allerlei helikopterlandingen” die nader moesten worden onderzocht. Volgens inlichtingenbronnen verscheen kort na Khans aanhouding plotseling een heli boven de woning waar de Guyanees op dat moment verbleef. De heli verdween toen politieversterking arriveerde. Inspectie ter plekke, in Paramaribo-Noord, leert dat de heli had kunnen landen op een aanliggend perceel.

Alle informatie en in beslag genomen materiaal zijn overgedragen aan de VS. Ook wegens het risico dat ze in handen komen van de regering-Bouterse. Desi Bouterse zou in 2006 niet met Khan zijn gearresteerd omdat hij toen niet aan een specifieke criminele actie kon worden gelinkt.

Khan voerde, zo blijkt uit zijn telefooncontacten, ook gesprekken met de Surinaamse zakenman/drugscrimineel Steve D., die op dezelfde dag werd gearresteerd in verband met inbeslagname van 213 kilo cocaïne. Volgens de inlichtingenbronnen stond D. ook in relatie met drugsverdachte Piet W., die in Nederland in voorarrest zit. Advocaat Inez Weski zegt dat hierover „niets” in het justitiedossier van haar cliënt W. staat en dat haar hierover niets bekend is. In de geruchtmakende zaak tegen W. (van Surinaamse komaf) gaat het om duizenden kilo’s cocaïne. Saillant detail: het Nederlandse justitiële onderzoek, waarvan vorig jaar gegevens van telefoontaps uitlekten, bracht sterke aanwijzingen aan het licht over contacten tussen Piet W. en Dino Bouterse. Volgens de inlichtingenbronnen is een netwerk rond vader en zoon Bouterse „in beeld gebracht”.

Van het onder de vorige regering zo succesvolle drugsbestrijdingsapparaat is weinig over sinds het aantreden van president Bouterse – tot zijn beveiliging behoren enkele veroordeelde drugscriminelen. Alleen kleine smokkelaars worden gepakt, zoals bij de 100-procentscontrole op Schiphol bij vluchten uit Paramaribo.

In het in maart verschenen jaarlijkse International Narcotics Control Strategy Report (INCSR) van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken over narcoticabestrijding in de wereld, is Washington ongekend kritisch over Suriname. Volgens het rapport is op gebied van drugs sprake van corruptie „op alle regeringsniveaus” en is er bewijs voor „drugsgerelateerde corruptie van regeringsfunctionarissen”. De effectiviteit van de drugsbestrijding wordt gehinderd door „reorganisaties” bij politie en justitie – wat neerkomt op ontmanteling van het opsporingsapparaat.

Van goede controle van het luchtruim boven het oerwoud is geen sprake. Directeur John Veira van de luchtvaartdienst had de installatie van een geavanceerd radarsysteem in gang gezet. Het was zijn „droom”, zei een minister op zijn begrafenis op 28 april 2010. Enkele tientallen mensen zouden ervoor worden getraind. De apparatuur is enkele jaren geleden geïnstalleerd. Maar het systeem is niet operationeel. Niemand kan het bedienen.

NRC publiceert al 25 jaar stukken over de betrokkenheid van Desi Bouterse bij drugshandel. Een e-book met een compleet dossier is te koop via nrc.nl/ebooks (4,49 €)

Roger Khan Veroordeelde drugscrimineel

Guyanees, kreeg veertig jaar cel in VS (2009); had volgens via WikiLeaks uitgelekte Amerikaans ambtsberichten nauwe banden met Desi Bouterse; belde geregeld met hem via satelliettelefoon, waarvan deze krant contactdata kon inzien.

Steve D. Veroordeelde drugscrimineel

Drie jaar cel in Suriname (2008). In via WikiLeaks uitgelekt Amerikaans ambtsbericht „tussenpersoon” genoemd tussen Khan en Desi Bouterse. Werd door Khan geregeld gebeld met satelliettelefoon. Stond volgens inlichtingenbronnen in contact met Piet W.

Desi Bouterse Veroordeelde drugscrimineel

Kreeg bij verstek elf jaar cel in Nederland (2000); had volgens via WikiLeaks uitgelekt ambtsbericht „sociale en operationele banden” met Khan; deze belde hem geregeld met de satelliettelefoon.

Dino Bouterse Veroordeelde drugscrimineel

Acht jaar cel in Suriname (2005), waarvan hij drie jaar uitzat; werd door zijn vader benoemd bij omstreden anti-terreureenheid; zit nu vast in New York op beschuldiging van drugshandel; sterke aanwijzingen over contacten met Piet W. die in Nederland op proces wacht.

Piet W. Drugsverdachte

In 2012 aangehouden Nederlandse Surinamer; vast in Nederland in afwachting van proces; verdacht van grootschalige cocaïnehandel; sterke aanwijzingen Justitie over contact met Dino Bouterse; had volgens inlichtingenbronnen ook contact met Steve D.

Bron: NRC