Na de nieuwste uitspraak van de Surinaamse krijgsraad sluit het rechtsstatelijke net zich om Bouterse, denkt Gerard Spong. Maar de Surinaamse justitie is nog niet klaar met hem.Opnieuw heeft de krijgsraad de Surinaamse oud-president Desi Bouterse wegens het medeplegen van moord veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van twintig jaar.

Dat is de maximumstraf voor moord. Dit vonnis, in een verzetprocedure gewezen, ligt in het verlengde van een eerder verstekvonnis van 29 november 2019. Toen werd eveneens twintig jaar opgelegd voor hetzelfde feit. Bouterse heeft nog de mogelijkheid binnen veertien dagen hoger beroep tegen dit laatste verzetvonnis in te stellen.

De zaak wordt dan in hoger beroep door het Hof van Justitie te Paramaribo behandeld. Evenals de krijgsraad bestaat dit hof uit drie rechters. Wie de uitvoerige bewijsmiddelen in het bekrachtigde verstekvonnis leest, ontkomt niet aan de indruk dat Bouterse ook in hoger beroep voor de bijl gaat. Het is de zoveelste juridische tegenslag die Bouterse moet incasseren.

Geen amnestie

Vrij recent, op 22 juli 2021, besliste immers het Constitutioneel Hof, dat de in 2012 gewijzigde Amnestiewet van 1989 in strijd is met een aantal artikelen over het recht op leven in de Surinaamse Grondwet en met een aantal artikelen uit het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke rechten (IVBPR) en het Amerikaans Verdrag voor de Rechten van de Mens (AVRM). Het gevolg van deze uitspraak van het Constitutioneel Hof is dat Bouterse geen amnestie voor zijn misdaden in de wacht kan slepen.

De Surinaamse wetgever heeft inmiddels deze onverbindend geachte wet ingetrokken en wel met een grote stemmenmeerderheid van 32 stemmen voor en 12 tegen. Dat ruimt mooi op.

Lees ook: ‘Het plan voor de coup van Desi Bouterse kwam niet van Nederland’

Zijn advocaat reageerde met van dik hout zaagt men planken. Want volgens hem neigt deze uitspraak naar „landverraad op vrij hoog niveau” en de uitspraak zou Suriname tot een ‘paria-staat’ hebben gemaakt.

Los van de tuchtrechtelijke vraag of een beschuldiging door een advocaat van landverraad door de beugel kan, betreft dat allemaal juridische kletskoek van het zuiverste water. Want dit Surinaamse Constitutioneel Hof heeft de lijn voortgezet van vele soortgelijke uitspraken in tal van Zuid-Amerikaanse landen, als Argentinië, Peru, Chili en Equador, die alle eensgezind het primaat van het recht op leven voorop stelden en de vloer aanveegden met amnestiebesluiten bij ernstige schendingen van mensenrechten. De Peruaanse ex-president Fujimori kan erover meepraten.

De krijgsraad heeft verder zijn overwegingen over het medeplegen van Bouterse herhaald. In het kader hiervan heeft de raad overwogen dat Bouterse een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan de uitvoering van een draaiboek voor de moorden en dat hij degene was die het beleid bepaalde. Overeenkomstig dat draaiboek werden de slachtoffers, terwijl hij achter zijn bureau zat, voor hem geleid om hun naderende executie aan te horen. Het vermoorden werd onder betrokkenen eufemistisch „afwerken” genoemd.

Opmerkelijk is dat de krijgsraad geen bevel gevangenneming heeft gelast. De crux lijkt te zitten in het gevaar voor vlucht.

Bouterse heeft een wezenlijke bijdrage geleverd aan de uitvoering van een draaiboek voor de moorden

Onbedoeld uiteraard, draagt het Nederlandse strafvonnis wegens drugshandel tot een 11-jarige gevangenisstraf gevolgd door een internationale signalering ertoe bij dat geen gevaar voor vlucht kan worden aangenomen. In zoverre zit Bouterse als een rat in de val. Een binnenlandse vlucht naar zijn junglevilla te ‘Brokobaka’ is ook nog mogelijk. Naar mag worden aangenomen zal dit stulpje evenals zijn woonhuis uitpuilen van wapentuig en dus aardig gefortificeerd zijn.

Het ging bij hem thuis om een respectabele hoeveelheid wapens, zoals drie Styer rifles, drie RPG’s (granaatwerpers), twee multi function heavy machine guns, 25 AK-47-geweren, een mitrailleur, vijf karabijnen, zes Taurus pistolen, een Browning pistool, honderd handgranaten, zestig RPG-raketten en nagenoeg 35.000 patronen. Deze hoeveelheid is een klemmende indicatie dat Bouterse ook niet van zins is de benen te nemen, maar veeleer gewapend verzet tegen een arrestatie nastreeft.

Omdat dit buitenverblijf algemeen bekend is, zou gezegd kunnen worden dat hierin geen gevaar voor vlucht gelegen is. Zo bezien fungeert dan ook het Nederlandse strafvonnis met bijbehorende signalering als een hinderpaal voor Surinaamse voorlopige hechtenis. Kennisneming van het uitvoerige en gedetailleerde strafvonnis maakt echter aannemelijk dat slechts sprake is van uitstel van executie.

Lees ook: ‘Geschiedenis zal mij vrijspreken’ zegt Bouterse over Decembermoorden

Wrede bloedbaden

Langzaam maar zeker sluit het rechtsstatelijk net zich om Bouterse, wiens tijdperk onherroepelijk ten einde loopt. Daarmee is echter de Surinaamse justitie nog lang niet klaar met hem. De onverjaarbare wrede bloedbaden die hij in het binnenland te Moiwana (1986) en Pokigron (1987) heeft aangericht moeten immers alsnog vervolgd worden. Dit is ook in november 2018 door het Inter Amerikaanse Hof voor de Rechten van de Mens klip en klaar beslist. Bij deze bloedbaden werden in tegenstelling tot de 8-decembermoorden ook tientallen vrouwen en kinderen vermoord. Mannen moesten hun eigen graf graven.

Ook valt nog te noemen de laffe moord op de politie-inspecteur Herman Gooding (1990) die het politieonderzoek naar de executies in Moiwana leidde. Hij werd op straat niet ver van het beruchte Fort Zeelandia waar de Decembermoorden plaatsvonden doorzeefd met kogels.

Kortom, dit strafvonnis kan worden beschouwd als een opmaat naar verdere strafrechtelijke vervolging van Bouterse voor andere slachtingen. De rechtspraak van het Inter Amerikaanse Hof voor de Rechten van de Mens laat er immers geen twijfel over dat deze misdaden onderzocht en vervolgd moeten worden.

Mogelijk hintte president Santokhi in zijn toespraak op 28 augustus in het Surinaams parlement ter gelegenheid van de intrekking van de (gewijzigde) Amnestiewet hier op toen hij benadrukte dat zijn regering de ‘rule of law’ hoog in het vaandel had staan. Bedacht moet worden dat dankzij oud-president Ronald Venetiaan deze moorden nooit verjaren. Hij bekrachtigde namelijk een wet die met ingang van 17 november 2004 de oude verjaringstermijn voor moord (18 jaar) afschafte. De moorden in Moiwana en Pokigron waren toen nog net niet verjaard. Waarschijnlijk was deze presidentiële bekrachtiging van Venetiaan een van zijn meest gedenkwaardige heldendaden.

Bron: NRC Handelsblad