Nathaly Evertsz-Ipcedencia en Marit Severijnse

KRALENDIJK – Masoumah Hosseini, een SZW-medewerkster die tot 15 april belast was met het in goede banen leiden van de besteding van geld uit de COVID-noodregeling, luidt de noodklok. Hosseini, die inmiddels ontslag heeft gekregen, vertelt aan Caribisch Netwerk dat door gebrek aan controle het management van de afdeling Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) Nederlands belastinggeld maandenlang heeft verkwist.

Eric Brakke, hoofd van de SZW, weerlegt de beschuldiging en stelt: “Geloof me, Nederlanders geven nooit zomaar geld weg”. Zijn dienst heeft in de afgelopen vijftien maanden een bedrag van 100 miljoen dollar uitgegeven aan geld uit de noodregeling. Dit is gebeurd zonder al te veel hinder van protocol of reglement en zonder controles uit te voeren. Caribisch Netwerk heeft de afgelopen weken met veel betrokkenen gesproken, sommigen van hen wilden niet met hun naam in het artikel.

Crisismanagement
Zeshonderd bedrijven op Bonaire ontvangen sinds het begin van de corona-crisis geld uit de noodregeling. Om hiervoor in aanmerking te komen, moeten zij bepaalde bewijsstukken aanleveren, zoals bijvoorbeeld bewijs van werkgeverslasten, een identiteitsbewijs en bankafschriften.

‘Geloof me, Nederlanders geven nooit zomaar geld weg’ – Eric Brakke, hoofd van RCN-unit SZW

Klokkenluider Hosseini vertelt dat op een gegeven moment vanuit het management besloten werd om aanvragen goed te keuren zonder naar deze bewijstukken te vragen en als ze toch bij de aanvraag werden meegeleverd, hoefde er niet naar gekeken te worden ‘om zo tijd te besparen en om de achterstand van de aanvragen weg te werken’. Er was sprake van ‘kwantiteit boven kwaliteit’. Brakke noemt dit later noodzakelijk, want volgens hem kwam een groot economisch corona probleem op Bonaire af: “Dit was crisismanagement. We wilden dat bedrijven overeind bleven.”

Paniekvoetbal
Volgens Hosseini was dit mismanagement, want volgens haar was Brakke amper op de hoogte van wat er op zijn afdeling gaande was. Hij kwam er pas achter toen hij op een informele manier door een kennis werd aangesproken dat die al zes maanden geleden een aanvraag had ingediend, maar nog geen respons had gekregen. Als reactie hierop is er daarna ‘paniekvoetbal’ gespeeld bij SZW, zo stelt ze.

De klokkenluider geeft toe dat SZW een oud ICT-systeem heeft waardoor niets automatisch of gemakkelijk te controleren valt. ‘‘Maar als wij opeens zonder enige basiscontrole, élke aanvraag goedkeuren en uitbetalen, is dat dan geen verkwisten van het belastinggeld?’’, vraagt ze zich af.

Medewerkers voelden zich niet gehoord
Volgens een andere medewerker van de SZW, die liever anoniem blijft uit angst voor mogelijke repercussies, was de werkdruk te hoog. “Het was veel te veel. Medewerkers waren tegen de beslissing om zomaar los te gaan, maar voelden zich niet gehoord.”

Hosseini zegt dat uit angst om tijdens de jaarlijkse controle vragen te krijgen uit Den Haag, de medewerkers van de SZW hun teamleider hebben gevraagd een document op te stellen waarin staat dat Brakke de verantwoordelijkheid draagt voor de gang van zaken.

Brakke ontkent dat er sprake is van zo een document. “Uiteraard voelen medewerkers zich onzeker, omdat ze niet weten of de informatie klopt,” zegt Brakke, “Uiteindelijk ben ik de eindverantwoordelijke.”

Fraude en voorkeursbehandeling
Ondertussen is in de laatste zes maanden zo’n 260.000 dollar teruggevorderd van bedrijven die ten onrechte geld uit de noodregeling hebben ontvangen. “Ik durf met zekerheid te zeggen dat als ik dit niet had opgepakt, dat niet was gebeurd”, zegt de klokkenluider. Dit bedrag wordt door SZW niet bevestigd of ontkend.

‘Bij SZW gaat het om machtsmisbruik. De meeste mensen zijn bang, dus durven niets te doen.’ – Elsie Martinus

Tot nu toe zijn acht personen strafrechtelijk vervolgd wegens fraude met de noodregeling. Brakke vindt dat aantal wel meevallen: “In Nederland geeft het UWV miljarden uit en bij een percentage is dat niet terecht. Niks is waterdicht, dus hier ook niet.’’ Ook is het volgens Brakke moeilijker om te frauderen door de kleinschaligheid van het eiland. “Medewerkers horen en zien veel, dus we doen controles achteraf.”

Slordig
Carmen heeft een kapsalon aan huis en kreeg niet eens een reactie op haar aanvraag voor de noodregeling. “Ik weet niet of het is afgewezen of niet”, zegt ze, “ik kreeg geen beschikking, dus kon ook nergens bezwaar tegenmaken. Uiteindelijk heb ik het dan maar opgegeven.”

Volgens Brakke was het onmogelijk iedereen een bericht te sturen: “Dan waren we nu nog bezig. Daarom besloten we dit alleen bij afwijzing te doen.” Maar ook dat ging volgens Hosseini niet goed: “Op gegeven moment kwamen we erachter dat de afwijzingsbeschikkingen zes maanden lang niet waren verstuurd; mensen zaten zonder inkomen en kregen vervolgens helemaal niks te horen.”

Rommelig
Een bedrijf dat afhankelijk is van cruisetoerisme op Bonaire noemt de intake procedure voor de noodregeling rommelig. “We kregen rare bedragen uitbetaald, maar nog veel te weinig. Ik vroeg of ze mij een motivering konden sturen, zodat ik kon zien waar het fout was gegaan, maar ze gaven aan dat ze dat alleen per post deden. Een brief heb ik nooit ontvangen. Uiteindelijk heeft het bijna een jaar geduurd voordat ik in aanmerking kwam voor het juiste bedrag.’’

Meer klachten
Er komen meer signalen uit de gemeenschap dat burgers niet tevreden zijn over hoe zij door SZW worden behandeld, ook zonder dat het gaat om de Covid noodregeling. “Ik zei dat ik geen geld had voor eten, maar moest alsnog vier weken wachten op een uitkering,” zegt een alleenstaande moeder met drie kinderen. Een klacht durfde ze niet in te dienen. “Hoe klaag je over iemand die beslist of je geld krijgt of niet?”

Elsie Martinus is al acht jaar arbeidsongeschikt. “Wettelijk kan ik afgekeurd worden voor arbeid, maar SZW weigert dit te doen”. Bij afkeuring wordt haar uitkering verhoogd tot bijna het minimumloon. “Bij SZW gaat het om machtsmisbruik. De meeste mensen zijn bang, dus durven niets te doen.” Inmiddels heeft ze een zaak tegen SZW aangespannen.

‘Dubbel gestraft’
Ook huisvrouw Angelina Kroon voelt zich gedupeerd. Ze zat in de bijstand toen ze plotseling haar kind verloor door een verkeersmisdrijf. Kort daarna werd ze ook nog het slachtoffer van huiselijk geweld en loopt nu met krukken. Op aanraden van haar huisarts besloot ze voor twee maanden naar haar andere kind in Nederland te gaan. De SZW was hiervan op de hoogte, maar zette toch haar uitkering stop. “Ik ben dubbel gestraft”, zo zegt zij. “Ik moest eten kopen van de schadevergoeding van het ongeluk.”

Lokale overheid kan weinig doen
Gedeputeerde van Sociale Zaken, Nina den Heyer, zegt op de hoogte te zijn van de toename van ontevredenheid en klachten. “Mensen kloppen vaak bij ons aan. Ik heb dit al aangekaart bij SZW, maar naar mijn mening verandert er niets want de klachten blijven binnenstromen.”

Meer kan de lokale overheid volgens Den Heyer niet doen want de RCN functioneert geheel los van de lokale overheid: “Dit valt onder RCN, dus wij kunnen alleen de signalen doorgeven.”

Drempel te hoog
Brakke is op de hoogte van de klachten, maar zegt hier weinig mee te kunnen zolang deze anoniem zijn. “Mensen gaan naar de gedeputeerde, of naar de pers, maar bij SZW wordt niet geklaagd.” Hij vindt niet dat de drempel te hoog is. “Ik heb al tegen de Ombudsman gezegd; de mensen moeten naar mij komen.”

Brakke is nu in overleg met de Ombudsman bezig om een klanttevredenheidsonderzoek te houden.

Bron: NTR/CaribischNetwerk