Oligarchen onder druk | Jorg Leijten, Stefan Vermeulen
Puissant rijke Russen merkten deze week de gevolgen van de EU-sancties. In diverse landen wordt beslag gelegd op hun bezittingen. Ze moesten hun jachten, vliegtuigen en villa’s afstaan. Maar heeft dit ook zin?
Lady M is een jacht zoals je je een boot voor de allerrijksten zou voorstellen. Aan boord een beautysalon, zwembad, fitnessruimte, helikopterplatform en zes slaapvertrekken om twaalf mensen te laten overnachten. Lady M heeft zelfs een eigen Wikipedia-pagina. Met een lengte van 64 meter en een geschatte marktwaarde van 65 miljoen euro kan het met recht een luxejacht worden genoemd.
Lady M is eigendom van de rijkste man van Rusland, Aleksej Mordasjov. Maar varen zal deze staalmagnaat, met een geschat vermogen van 29 miljard dollar (26,4 miljard euro), voorlopig niet doen op zijn pronkstuk. Mordasjov staat sinds de Russische inval in Oekraïne op de EU-sanctielijst, omdat hij nauwe banden met Vladimir Poetin zou onderhouden. Afgelopen zaterdag confisqueerde de Italiaanse politie het jacht in de haven van Imperia, in het noordwesten van het land. Lady M is nu ‘bevroren’ bezit.
De beslaglegging vormde onderdeel van een grotere inbeslagname van luxe goederen van gesanctioneerde Russische oligarchen. In totaal namen de Italiaanse autoriteiten volgens persbureau Reuters voor 143 miljoen euro aan luxegoederen in.
Die ligplaats lijkt niet geheel toevallig te zijn gekozen: de Malediven hebben geen uitleveringsverdrag met de EU. Opvallend veel boten voeren afgelopen week richting landen zonder een dergelijke uitleververplichting, stelde het Amerikaanse CNBC vast op basis van data van de website Marine Traffic. Jachten van Russische eigenaren werden ook gesignaleerd in havens op de Seychellen en in Montenegro.
Abramovitsj verliest Chelsea
Ruim twee weken na het begin van de oorlog in Oekraïne beginnen Russische oligarchen de effecten van de sancties te voelen. Niet langer zijn de maatregelen vooral een besluit op papier: er worden ook daadwerkelijk bezittingen bevroren.
Niet alleen in Italië greep de politie deze week in. Na een nieuw pakket aan maatregelen van de Britse regering verloor Chelsea-eigenaar Roman Abramovitsj de zeggenschap over de Londense voetbalclub. De Rus deed volgens Britse media de afgelopen weken pogingen om Chelsea in allerijl te verkopen, maar slaagde daar niet in. Het gevolg: de club is nu financieel aan banden gelegd en mag alleen nog de hoogst noodzakelijke uitgaven doen.
In Frankrijk verloor Igor Setsjin, topman van het Russische staatsoliebedrijf Rosneft, zijn jacht Amore Velo. Setsjin staat bekend als een vertrouweling van Poetin. De Franse minister van Financiën Bruno Le Maire bedankte de douaniers voor de inbeslagname in een tweet.
En in Zwitserland legden lokale autoriteiten beslag op diverse privéjets van oligarchen. Volgens Reuters zat hier ook een vliegtuig van Abramovitsj tussen. De Amerikaanse student Jack Sweeney, die eerder de reisbewegingen van Elon Musk in de gaten hield, volgt met het Twitter-account Russian Oligarch Jets hoe rijke Russen hun bezittingen verplaatsen.
Ook op andere gebieden beginnen de gevolgen van de sancties door te dringen. De Britse minister van sport en cultuur Nadine Dorries zei dat Poetin een „cultureel Syberië” creëerde met zijn oorlogsdaden. Ze wil met sancties tegen Russen in de sport- en cultuursector „een derde front” vormen in de Oekraïne-oorlog.
Metaalmagnaat Vladimir Potanin moest als gevolg van de verschillende sancties al eerder zijn positie in het bestuur van de Guggenheim-musea opgeven. Ook kijkt Zwitserland naar de zogeheten ‘freilagers’, de depots waarin oligarchen hun kunstaankopen kunnen opslaan, zonder hierover belasting te hoeven betalen. Russen zouden hun kunst daardoor mogelijk niet meer zo gemakkelijk kunnen verplaatsen.
F1-coureur op sanctielijst
De beslagleggingen volgen op verschillende rondes aan sancties in de EU, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Steeds verder wordt de lijst met gesanctioneerde Russen en Russische bedrijven uitgebreid.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/03/data82729349-5fd1c2.jpg)
De omvang van de aan oligarchen opgelegde sancties bereikte de afgelopen week een historisch hoogtepunt. Woensdag zagen de steenrijke Russen zich geconfronteerd met nieuwe beperkende maatregelen in de EU. De Europese regeringsleiders kwamen overeen nog eens 14 oligarchen op de sanctielijst te zetten. Volgens Brussel gaat het om „prominente zakenlieden die actief zijn in belangrijke economische sectoren die een aanzienlijke bron van inkomsten vormen voor de Russische Federatie”, en hun familieleden.
Eerder zette de EU al 26 oligarchen op de sanctielijst. Omdat op die lijst daarnaast een groot aantal Russische parlementariërs staat, hebben nu in totaal 862 Russen direct te maken met Europese sancties. Zij kunnen geen financiële transacties meer uitvoeren en al hun bezittingen zijn bevroren.
Op de lijst staan miljardairs als Andrei Melnitsjenko, grootaandeelhouder van energiebedrijf SUEK, en Andrei Goeriev, de topman van de kunstmestproducent PhosAgro. Ook de topman van de Russische luchtvaartmaatschappij Aeroflot, Mikhail Poluboyarinov, is door sancties getroffen.
Voormalig Formule 1-coureur Nikita Mazepin en zijn vader Dmitri Mazepin staan eveneens op de lijst. Mazepin senior was een van de belangrijkste geldschieters voor het team Haas, waarvoor zoon Nikita reed. Dat team heeft de banden met de familie-Mazepin inmiddels doorgesneden.
In het Verenigd Koninkrijk, waar met name Londen al jaren een geliefde uitvalsbasis voor oligarchen vormt, nam de regering op donderdag extra maatregelen. De Britse sanctielijst, die al uit 13 personen bestond, werd met 7 oligarchen uitgebreid. Volgens de Britse regering werd met deze maatregel 15 miljard pond aan tegoeden bevroren. Chelsea-eigenaar Abramovitsj is de bekendste naam op de lijst.
Naast het bevriezen van financiële tegoeden wil het VK het voor oligarchen onmogelijk maken om nog langer op anonieme basis Londens vastgoed kunnen opkopen, via zogeheten offshore-vennootschappen. Via een nieuw openbaar register, vergelijkbaar met het Nederlandse UBO-register („ultimate beneficial owner”), zou voortaan transparant moeten worden wie de uiteindelijke eigenaar van een miljoenenpand is.
Journalist Oliver Bullough, auteur van het spraakmakende boek Moneyland over de verborgen wereld van de superrijken, betwijfelde in The Guardian of de maatregelen veel effect zullen hebben. „Er is maar een probleem met het plan – het is onzin”, schreef hij. De sancties zijn volgens Bullough gemakkelijk te omzeilen.
Zo kunnen oligarchen het transparantieregister voor vastgoed omzeilen door zelf minder dan 25 procent van de aandelen te bezitten van de vennootschap die een pand koopt – een aantal vrienden op papier mede-aandeelhouder maken is daarvoor genoeg.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data83078949-cb1bb7.jpg)
NRC schreef deze week over de Amsterdam Trade Bank (ATB), die leningen verstrekt aan onder meer scheepsbedrijven. De bank aan de Zuidas is voor 77 procent in handen van vier Russische oligarchen. De gesanctioneerde Michail Fridman en Petr Aven hebben als „uiteindelijk belanghebbende” 42 procent van de bank in handen. De ATB ontloopt daardoor de sancties.
Oligarchen kunnen ook simpelweg liegen bij het overhandigen van informatie die ze aan de autoriteiten doorgeven, waarschuwde Bullough, waardoor het werkelijke eigendom van vastgoed of andere bezittingen buiten beeld blijft. „En als er iets is wat we over het Kremlin geleerd hebben, is dat het bereid is om te liegen”, schreef hij.
Eerder wezen experts er in NRC ook op dat het uitbannen van oligarchen op de sanctielijst in de praktijk lastig is. Door financiële constructies via verschillende landen op te zetten, of bezittingen op een andere naam te zetten, kunnen zij hun werkelijke eigendom verhullen.
En anders kunnen ze simpelweg uitwijken naar Dubai. Anders dan de gehele westerse wereld heeft het Arabische emiraat geen sancties tegen Russen afgekondigd. Volgens de Amerikaanse denktank Center for Advanced Defense Studies zijn inmiddels zeker 38 zakenlieden uit de omgeving van Vladimir Poetin naar Dubai uitgeweken.
Desondanks wees afgelopen week uit dat de oligarchen de hete adem van de autoriteiten meer dan ooit voelen.
Bron: NRC Handelsblad
Wilsoe was door een rechter niet langer als verdachte gezien omdat het onderzoekt te lang duurde. Dat is toch wat anders dan vrijgesproken of niet schuldig.
@Laplas, wilsoe is vrijgesproken. Hele vreemde gang van zaken, hij is de klokkenluider geweest van waar en hoe laat??.ik weet niet of r dos Santos schadevergoeding heeft geëist voor het onrecht wat hem is aangedaan. Hij kiest natuurlijk eieren voor z’n geld.
Hoe rijke Russen sancties omzeilen
Mar 12, 2022
Na de inval in Oekraïne zijn de sancties tegen Rusland en Poetin ongekend. Maar raken ze ook iedereen? Juristen hebben het voor Nieuwsuur uitgezocht en wat blijkt: een machtige en steenrijke groep oligarchen glipt door de mazen van de sancties door.
https://m.youtube.com/watch?v=s2bMjFHhbn0
Eén ding wat opvalt is de vele gelijkenissen van Rusland met hier, ook hier verrijken politici en hun vrienden zich zonder schaamte terwijl een deel van de bevolking letterlijk aan het creperen is.
Velen hadden de hoop dat ooit deze lui tot inkeer zouden komen en een deel van de in elk geval op immoreel gekregen buit terug zou geven. Maar we hebben het zelfs tijdens Corona gezien, sommigen willen hun astronomische salarissen niet missen en ministers en parlementariërs hebben zelfs in record tijd zonder enige schaamte hun salarissen verhoogd.
Een klein verschil met Rusland is dat Poetin bepaalt wie zich mag verrijken en hier is de regering in dienst van de kapitaalkrachtigen. Het is nog fris in ons geheugen hoe Kade Wilsoe een brief naar Hillary Clinton gestuurd heeft om het kapitaal van
Dos Santos vrij te geven.
Het zal wel toevallig zijn dat Dos Santos een lange tijd als de intellectuele dader achter de moord van Wiels gezien werd (justitie kon het bewijs niet rond krijgen) en dat Kade Wilsoe de laatste was die wist waar Wiels op de tijd van de moord zich bevond.