Door Trix van Bennekom
Op 20 maart 2013 vergaderde de commissie Koninkrijksrelaties van de Tweede Kamer met Plasterk. Over de financiële situatie van Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Interessante cijfers. Nederlandse ministeries hebben voor 2013 in totaal € 230 miljoen op de begroting staan voor de BES-eilanden. Een hoop geld roept het ene Kamerlid, ongeveer € 10.000 per inwoner. Een ander Kamerlid merkt op dat de Nederlandse overheid € 15.000 per Europese Nederlander uitgeeft. De minister antwoordt dat er natuurlijk ook geld van de eilanden binnenkomt aan belasting en premies: ongeveer € 60 miljoen euro. Conclusie in de Kamer: de BES-eilanden kosten de Nederlandse belastingbetaler per saldo € 170 miljoen. Dat getal zet zich vast in het geheugen van veel mensen aan beide zijden van de oceaan. Veel geld hè, we moeten toch maar blij zijn dat Nederland zo veel geld is ons steekt.
Maar kloppen die cijfers eigenlijk wel? Ik heb als zo vaak verschillende getallen voorbij zien komen, hoe zit het nu echt? Onlangs heb ik – samen met Wietze Koopman die regelmatig over het nieuwe belastingsysteem heeft geschreven – een verzoek ingediend bij de Belastingdienst Caribisch Nederland. Een officieel verzoek, op de grond van de Wet Openbaar Bestuur, naar de opbrengsten van belastingen en premies in 2010, 2011 en 2012. Deze week kregen we de cijfers, de op kasbasis gerealiseerde opbrengsten.
Nog even terug naar 2010. In het oude Nederlandse-Antilliaanse belastingstelsel leverden de BES-eilanden het land NA op jaarbasis $ 52 miljoen. Afspraak was dat de totale opbrengst van het nieuwe BES-belastingstelsel ook ongeveer $ 52 miljoen zou moeten zijn. Bovendien zou de totale lastendruk (belastingen en premies) gelijk blijven. Maar in de zomer van 2011 bleek dat er meer belastinggeld binnenkwam dan gedacht: $ 63 miljoen dollar in plaats van de oorspronkelijk geraamde $ 52 miljoen. Staatssecretaris Weekers van Financiën besloot tot een lastenverlichting van bijna vier miljoen dollar en na een inflatiecorrectie van nog eens drie miljoen bleef er $ 5 miljoen over voor een verdere lastenverlichting. In de Tweede Kamer morden sommige politici over die lastenverlichting. Hoezo? Waarom moet de meeropbrengst teruggeven worden aan burgers en bedrijven op de BES-eilanden? We maken toch ook veel kosten voor de eilanden. Maar Weekers hield voet bij stuk, dit was nou eenmaal de afspraak die was gemaakt.
Uit de cijfers die we van de Belastingdienst hebben ontvangen blijkt een gegoochel met getallen in ‘Den Haag’. Onthutsend. Minister Plasterk heeft de Tweede Kamer op 20 maart op zijn minst onvolledig voorgelicht met 60 miljoen euro aan belasting- en premieopbrengsten.
Wat zijn de gerealiseerde opbrengsten in 2011 en 2012 dan wel? Fasten your seatbelts! De opbrengst van belastingen (direct en indirect) en premies bedroeg in 2011 $ 112 miljoen en in 2012 $ 117 miljoen. Omgerekend naar euro’s (koers 1,3) brachten de BES-eilanden de afgelopen twee jaar € 86 miljoen en € 90 miljoen in het laatje van de Rijksoverheid. Ik begrijp nu ook waarom ik al twee jaar lang worstel met de cijfers. Het ziet er naar uit dat er eigenlijk al vanaf het begin alleen rekening is gehouden met belastingen (direct en indirect) en niet met premies. Ook de discussies met politiek Den Haag over het ‘dure leven’ komen ineens in een ander licht te staan.
Burgers en bedrijven betalen niet alleen belasting en premies aan de Rijksoverheid, ook betalen zij belastingen die door de lokale overheid worden opgelegd. Denk aan erfpacht en motorrijtuigenbelasting. Het totale bedrag dat aan ‘de overheid’ moet worden betaald heet de collectieve lastendruk. Wat is die op de BES-eilanden? Een jaar geleden deed bureau Ecorys een onderzoek naar de koopkracht. De onderzoekers constateerden dat de collectieve lastendruk op de drie eilanden in 2011 fors was gestegen ten opzichte van voorgaande jaren. Van 25,7% in 2010 tot 32.6% in 2011. Ecorys maakte gebruik van voorlopige cijfers over de belastingopbrengsten in 2011. Nu we weten wat de gerealiseerde opbrengst is, blijkt dat de collectieve lastendruk in 2011 nog hoger was dan door Ecorys vastgesteld: het juiste cijfer is 33,8%.
Wat betekent dit concreet? Op de BES-eilanden ging in 2010 van iedere $100 dollar er $ 25,70 naar de overheid, in 2011 ging van iedere $100 er $33,80 naar de overheid. Tegelijk zijn de ook de prijzen voor het levensonderhoud sinds 2011 enorm gestegen. In feite is dit in een notendop het verhaal van de toenemende armoede op de drie eilanden. Een vergelijking helpt soms om zaken nog wat scherper te krijgen. In 2011 bedroeg de collectieve lastendruk in Europees Nederland 37,2% dat wil zeggen 3,4% hoger dan in Caribisch Nederland. Maar de burgers in Europees Nederland hebben wel huursubsidie, kinderbijslag, een prachtig wegennet, iedere dag water uit de kraan, riolering, openbaar vervoer enz. enz.
Het is ronduit ontluisterend dat een coördinerend minister maar wat roept als het gaat om de financiën van de BES-eilanden. Dat niet alleen, ook dat Kamerleden geen boodschap lijken te hebben aan eerder gemaakte bestuurlijke afspraken.
Er is iets grondig mis!
Zie ook: De tragedie van Bonaire
Bron: Blog Trix van Bennekom