Annemieke van Dongen | Algemeen Dagblad
Bonaire legt de rode loper uit voor meer toeristen. Maar het massatoerisme heeft ook een keerzijde, beginnen ze te merken in het nog tamelijk ongerepte stukje Caribisch Nederland. Hoeveel vakantiegangers kan een klein eiland aan?
Bonaire moet een vakantiebestemming worden voor ‘de gewone hardwerkende Nederlander’. Het is nu een duikhotspot voor de happy few en dat is niet goed voor het eiland, stelt oprichter Atilay Uslu van reisorganisatie Corendon. ,,Zie je hoe weinig toeristen hier zijn?’’, zegt hij wijzend op de vrijwel lege terrasjes in het centrum van Kralendijk. ,,Met alleen duikers en rijke huiseigenaren red je de economie niet.’’
Uslu is met zijn eerste lichting klanten meegevlogen naar Bonaire. Op het eiland onderhandelt hij met hoteleigenaren over nieuwe kamers, met KLM praat hij over extra stoelen en rechtstreekse vluchten – zonder de huidige tussenstop op Aruba. Tot nu toe, vindt de reisondernemer, hebben ze het op Bonaire helemaal verkeerd aangepakt met het toerisme. ,,Bonaire is een soort Monaco geworden. Nederlanders met veel geld hebben hier huizen gekocht, rijke Amerikanen komen hier duiken. Het gewone volk ziet Bonaire als elitaire bestemming. Onterecht. Een biertje kost hier in Kralendijk minder dan op Curaçao.’’
Feestelijk onthaald
Bonaire is een soort Monaco geworden. Het gewone volk ziet Bonaire als elitaire bestemming
Atilay Uslu, oprichter Corendon
De toerismesector van Bonaire is in zijn nopjes met de extra vakantiegangers die Corendon aanvoert. Op Flamingo Airport worden de nieuwe klanten feestelijk onthaald met een traditioneel orkestje, cocktails en gebakjes met het logo van hun reisorganisatie. Corendon is niet de enige nieuwe klant die zonaanbidders naar het eiland brengt. Ook de Canadese prijsvechter Sunwing verkoopt Bonaire sinds kort als winterzonbestemming.
Het eilandbestuur is daar blij mee. Want Bonaire profiteert te weinig van de groei van het wereldwijde toerisme, verklaart Edison Rijna, de gezaghebber – zeg maar burgemeester – van het eiland. ,,Vergeleken met andere Caribische eilanden is het hier nog ongerept. We zijn afhankelijk van toeristen, want we hebben hier geen andere industrie. Bonaire produceert niks, op wat zoutwinning na. Maar als vakantiebestemming hebben we veel te bieden.’’ En omgekeerd hebben de toeristen Bonaire wat te bieden: het vakantiegeld dat ze laten rollen. Dat kan het eiland goed gebruiken. Een groot deel van de eilandbevolking leeft rond de armoedegrens.
Flink geïnvesteerd
De afgelopen jaren is daarom flink geïnvesteerd in de promotie van het eiland als aantrekkelijke bestemming. Met succes. Rijna: ,,We zijn uitgeroepen tot beste cruisebestemming van het Caribisch gebied. Met een premie per passagier verleiden we cruiseschepen om op hun reis ook Bonaire aan te doen.’’
Kwamen er vijf jaar geleden nog zo’n 150.000 cruisepassagiers aan wal, dit jaar komt de teller volgens de Tourism Corporation Bonaire ruim boven de 400.000 uit. Drie keer zoveel als het aantal vakantiegangers dat per vliegtuig komt.
Maar wat leveren al die cruisetoeristen het eiland op? Dat valt tegen, merkt Flavia Anselma. Terwijl de zon om 9 uur ‘s ochtends al ongenadig fel schijnt, wacht zij in de schaduw van haar kraampje op passagiers van de Pullmantur Zenith die een tripje naar de flamingo’s of zoutvlakte willen maken. In plukjes stromen de mensen van het enorme cruiseschip.
Aanslag op eiland
Het zijn vooral de hoteleigenaren die geld verdienen aan toerisme. Voor Bonairianen blijven alleen de kruimels over
James Finies, activist
Slechts een enkeling informeert bij Anselma of haar concurrenten naar een snorkeltrip of eilandtour. Anselma: ,,Veel mensen boeken hun excursie al op de boot. Cruisepassagiers geven weinig uit. Ze overnachten niet op het eiland. Rond 12 uur willen ze allemaal weer aan boord om te eten, want dat is inbegrepen bij de cruise. Aan wal kopen ze hoogstens een ijsje of een flesje water.’’
Daar staat tegenover dat de cruisetoeristen een steeds grotere aanslag op het kleine eiland vormen, zegt de burgemeester. ,,De schepen worden alsmaar groter. Soms ligger er twee op één dag. Dan zijn er bijna dubbel zoveel mensen op het eiland, staat er file in Kralendijk en liggen de paar stranden die we hebben bomvol.’’
De weerstand tegen toeristen en buitenlanders op Bonaire groeit, zo werd vorig jaar bevestigd door een onderzoek van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde. 73 procent van de Bonairianen vindt dat er teveel Nederlanders op het eiland wonen, 45 procent dat er teveel toeristen komen.
‘Wij willen Bonaire terug’
,,Bonaire wordt overgenomen door buitenlanders”, verwoordt James Finies van actiegroep Nos ke Boneiru bèk (‘Wij willen Bonaire terug’) hun gevoel. ,,Het zijn vooral buitenlanders die geld verdienen aan het toerisme. De Nederlandse en Amerikaanse hoteleigenaren, de Fransen en Italianen die hier restaurants hebben. Voor de Bonairianen blijven alleen de kruimels over: de taxiritjes, duiklessen.’’
Sinds Bonaire in in 2010 een bijzondere gemeente van Nederland werd, is er voor de lokale bewoners veel veranderd, verklaart onderzoeker Wouter Veenendaal de groeiende weerstand. En niet per se ten goede. ,,Onderwijs en zorg zijn wel verbeterd. Maar de bevolking is in die korte tijd snel gegroeid, van zo’n 12.000 tot bijna 20.000 mensen.
Rijke Nederlanders hebben er land gekocht, er zijn meer migranten gekomen uit Venezuela, Haïti en China. Tegelijkertijd is de welvaartsgroei uitgebleven die de bewoners verwachtten toen ze ervoor stemden om een gemeente van Nederland te worden. De lonen en sociale voorzieningen zijn een stuk minder dan in Nederland, terwijl de prijzen flink zijn gestegen.’’
Villa’s onbetaalbaar
Het cruisetoerisme is te ver doorgeschoten. We hebben Bonaire uitgeleverd aan de rederijen
Edison Rijna, gezaghebber Bonaire
De vrolijk gekleurde villa’s aan de boulevard die in de vakantiebrochures pronken, zijn voor de gewone Bonairianen onbetaalbaar. Zij wonen in de buitenwijken van Kralendijk of in Rincon, het enige dorp. Daar staan huisjes met golfplaten daken, afgedankte auto’s op bierkratjes langs de kant van de weg en slingert afval rond.
Dat laatste baart ook milieubeschermers zorgen. Bonaire heeft een bijzondere natuur. Voor de kust het unieke koraalrif en op land het nationaal park Washington Slagbaai. De toeristen die komen voor het koraal, de rust en de vogels zetten die kwetsbare natuur juist verder onder druk. Niet alleen omdat ze reizen met milieuvervuilende cruiseschepen of vliegtuigen en slapen in airconditioned hotels. Alle flesjes water en plastic verpakkingen die bezoekers gebruiken, blijven achter op het eiland.
In het beste geval op de vuilnisbelt, in het slechtste geval waaien ze in zee – waar ze in de magen van vogels of schildpadden kunnen belanden, of uiteenvallen in kleine deeltjes die oplossen in de plastic soep. Een recyclingsysteem is er niet op het eiland, verklaart Sharon Bol van Boneiru Duradero (‘Duurzaam Bonaire’), de lokale partnerorganisatie van het Wereld Natuur Fonds. ,,Om dat rendabel te maken heb je schaalgrootte nodig. Voor een klein eiland is het extra moeilijk om duurzaam te zijn.’’
Bedreiging onderwaterwereld
De duikers en snorkelaars vormen een bedreiging voor de onderwaterwereld die ze komen bewonderen. Niet alleen omdat ze het kwetsbare koraal soms aanraken of vertrappen. De zonnebrandcrème die ze op hun huid smeren kan het koraal aantasten. De boosdoener is oxybenzon, een hormoonverstorende stof in sommige crèmes die koraallarfjes misvormt. Zelfs in minieme hoeveelheden: één druppel in 6,5 olympische zwembaden water is volgens wetenschappers genoeg om koraal te laten afsterven.
De Wageningen Universiteit gaat daarom onderzoeken hoeveel extra oxybenzon in het zeewater komt op dagen dat cruiseschepen Bonaire aandoen. WNF en Boneiru Duradero zijn ongerust. Zij vragen lokale winkeliers om geen zonnebrandcrèmes met oxybenzon meer te verkopen. Maar welke crèmes de cruisetoeristen uit de hele wereld van huis meebrengen, valt natuurlijk lastig te controleren.
Bonaire moet een manier vinden om het toerisme te ontwikkelen met behoud van de natuur en de cultuur van het eiland, stelt Bol van Boneiru Duradero. ,,We kunnen leren van de Galapagoseilanden. Om de unieke natuur te beschermen, is het aantal toeristen per jaar daar beperkt.”
Op Bonaire is geen plek voor massatoerisme, vindt ook de lokale gezaghebber. Het cruisetoerisme is volgens hem al te ver doorgeschoten. ,,We hebben Bonaire uitgeleverd aan de rederijen.” Rijna bestrijdt echter dat het eiland met de komst van touroperators als Corendon en Sunwing de deur wagenwijd openzet voor het massatoerisme. ,,We hebben hier niet veel stranden en uitgaansgelegenheden. Hotels mogen niet de hoogte in bouwen. We zorgen ervoor dat Bonaire geen Benidorm wordt.”
Bron: ALgemeen Dagblad