WILLEMSTAD – In de begrafeniscultuur op Curaçao wordt vaak in grote groepen afscheid genomen en speelt fysieke en persoonlijke contact een belangrijke rol. Door het coronavirus is dat niet meer mogelijk. Hoe gaan nabestaanden en de uitvaartwereld om met deze nieuwe situatie?
Om te voorkomen dat het virus zich verder verspreidt heeft de Curaçaose regering besloten dat er niet meer dan dertig mensen een uitvaart op het eiland mogen bijwonen. Daarbij moet iedereen twee meter afstand van elkaar bewaren en mogen er maximaal 15 familieleden in de zaal aanwezig zijn. De gasten moeten na het condoleren bovendien meteen de zaal verlaten.
“Niet iedereen heeft begrip hiervoor, maar er heerst ook berusting”, vertelt begrafenisondernemer Crisma Henriquez. Zij is eigenaar van het uitvaartbedrijf El Señorial. Een uitvaart in coronatijden vergt volgens Henriquez extra aandacht en begeleiding. “Belangrijk is om goed uitleg te geven aan de nabestaanden en de gasten die naar de uitvaart komen.”
Begrafenisondernemer Crisma Henriquez vertelt over de regels
Download de audio hier
.
“Deze manier van afscheid nemen is traumatisch”, vertelt Marelijn Lucas. Zelf ondervond ze onlangs hoe het is om op afstand afscheid te moeten nemen van een dierbare. “Juist het schudden van handen of een bemoedigende knuffel geven tijdens het condoleren, een gebaar van medeleven, iets wat past in onze cultuur, is nu verboden”, vertelt Lucas. “De verwerking gaat erg moeilijk.”
Marelijn Lucas vertelt over de impact van social distancing op rouwen
Download de audio hier
.
Duna mi dos
Uitvaartonderneming El Tributo van Haidel Haile herkent de pijn van nabestaanden die door de coronamaatregelen niet een traditionele begrafenis kunnen bijwonen. In een campagne genaamd ‘Duna mi Dos’ (geef me twee), wijst het uitvaartbedrijf mensen op het belang van social distancing, maar ook op alternatieve manieren om te condoleren en steun te uiten, zonder zich aan besmettingsgevaar bloot te stellen. ‘Duna mi dos’ is inmiddels een begrip op Curaçao, die door velen wordt gebruikt als iemand te dichtbij komt. |
En dan zijn er de uitvaartkosten, die zijn tijdens de coronacrisis veel minder. “Voor de coronacrisis had je begrafenissen met honderden en soms zelfs duizend mensen”, vertelt Henriquez. “Nu is dat niet meer en geven mensen ook geen geld uit aan een condoleanceboek of corsages.” Ook ziet Henriquez andere ontwikkelingen, waaronder kortere rouwadvertentie’s en ‘live streaming’ van een uitvaart.
Crisma Henriquez in gesprek met Dulce Koopman
Download de audio hier
.
Begrafenisondernemer Crisma Henriquez – Foto: Dulce Koopman
Minder begrafeniskosten betekent echter ook minder opbrengsten voor de uitvaartbranche. Veel bedrijven in deze branche verkeren daarom in moeilijke tijden. Bij bloemist Kas di Flor Nelly merken ze dat al heel goed: “Er worden bijna geen rouwkransen meer besteld”, vertelt eigenaar Arnelle Elisa.
“Omdat de overlijdensberichten geen vermelding doen van de uitvaart weten vaak alleen mensen die close zijn, familie of collega’s wanneer de uitvaart plaatsvindt. Zij zijn de enigen die eventueel een begrafenisbloemstuk bestellen. Maar zelf dat komt niet meer vaak voor”, vertelt Elisa.
‘Ik heb bijna geen inkomsten meer terwijl de onkosten blijven bestaan’
– Bloemist Arnelle Elisa
.
Ook al zouden de bestellingen wel binnenkomen, dan nog zouden bloemisten niet kunnen leveren. “Er is een tekort aan verse bloemen, omdat de grenzen gesloten zijn en er geen bloemen uit Colombia worden ingevlogen. Voorlopig kunnen er alleen kransen gemaakt worden van kunstbloemen.”
Maar dan is er nog een obstakel: het afleveren van de rouwkrans. Omdat een bloemist geen vitaal bedrijf is, krijgt Elisa geen dispensatie om rouwkransen te leveren. Volgens de maatregelen op Curaçao mogen ook bloemisten niet meer dan twee keer per week de weg op met hun bestelwagens.
“Ik heb bijna geen inkomsten meer terwijl de onkosten blijven bestaan”, vertelt Elisa. Ze heeft hulp gevraagd bij de overheid maar krijgt net als iedereen alleen financiële steun voor haar personeelskosten.
Bron: NTR/Caribsch Netwerk
Vorige week vroegen ze nog aan mij of ik ook naar de begrafenis van een buurman van neef ging. Ik antwoordde : Wat schuift het? Niets kreeg ik als antwoord terug. Dan kom ik niet antwoordde ik. De familie was een beetje boos, want het is toch de buurman van een familielid. Ha ha. Had die goede man nog nooit gezien, want kom nooit bij mijn achterneef.
Klink duru maaaar gaat et om ouders broers zus, ik betaal niks als ik geen afsch kan nemen.
Ik kan toch niet normaal rouwen 1 schuld minder pffff
@Trui
Ben het met jou eens dat heel wat mensen er een soort van tweede baan van maken om wekelijks alle begrafenissen af te lopen. Zij onderbreken daarbij meermaals per week uren werktijd van de baas. Kennen de overledenden vaak nauwelijks of helemaal niet. Geeft eerder het gebrek aan motivatie en te lage arbeidsproductiviteit op Curaçao weer.
Het begint al met die ellenlange rouwadvertenties om de zogenaamde enorme populariteit van de overledene te onderstrepen. Waarom zou je dat nog willen als overledene en jouw nabestaanden opzadelen met hoge uitvaartkosten, omdat er een enorme batterij aan mensen aanwezig zijn op de uitvaart? Leuk verdienmodel voor de uitvaartsector, maar het persoonlijke rouwproces wordt er niet minder om en zul je als nabestaande toch zelf mee moeten dealen.
Het is nogal gemakkelijk om dit, nogal uit de hand gelopen, fenomeen te labelen als zijnde “behorende bij de cultuur”. De meeste begrafenissen lijken meer op “ban topa” bijeenkomsten, waar vooral zien en gezien worden de boventoon voert. Prima alternatief deze live streaming diensten. Houden zo!
Saté Batata. Juist, kijk, de dood is beslist een ervaring die het mensdom veel leed bezorgt. Voor de diepbedroefde nabestaanden gaat hij (de dood) gepaard met een tragisch verlies en een gevoel van totale hulpeloosheid, vooral met de getroffen maatregelen i.v.m. de corona. De mensheid in het algemeen koestert geen vriendschappelijke gevoelens ten aanzien van meneer de dood Saté. Dus de pijn ís groot, maar het wordt nóg groter, nóg zwaarder, en “onvergetelijk” voor de nabestaanden. Want zoiets (geen afscheid kunnen nemen) vergeet je never meer.
Ik heb een hekel aan begrafenissen en ben dan ook blij dat deze tijdens de Corona crisis beperkt zijn tot directe familie.
In de Curacaose cultuur, waar ik al helemaal niets mee op heb, wordt namelijk van je verwacht dat je naar bijna iedere begrafenis op het eiland gaat. Ook als die van de neef van de tante van de byside van je buurman is.
Zo hebben mijn collega’s elke week wel meerdere begrafenissen, waarvoor ze uitgebreid de tijd nemen.
Tijd van de baas natuurlijk.
@Roberto
Trek profijt van de macht der gewoonte
Deze Crisma Henriquez zal het deze dagen niet makkelijk hebben, aan de ene kant moet ze waken dat de bezoekers social distancing hanteren en aan de andere kant ziet ze mogelijk omzet verdampen op die manier.
Ben benieuwd of Crisma Henriquez wel naar verjaardagen gaat en of ze daar de jarige nog vele jaren toewenst.
Wij (als jiu di Corsow) kunnen het weten en voelen voor de nabestaanden, vrienden, en andere familieleden, Deze pijn is voelbaar, het zit immers in de warme cultuur, het is een open wond die moeilijk dicht gaat vooral met de getroffen maatregelen i.v.m. de corona. Geen wonder dat dus onze “gewoonte” en cultuur soms een tweede natuur genoemd wordt, een invloed die een krachtige uitwerking op ons leven heeft. In deze zin kunnen gewoonten vergeleken worden met vuur. Een vuur kan een welkom licht in het duister zijn, en het kan ons lichaam verwarmen en ons voedsel verhitten. Maar vuur kan echter ook een meedogenloze vijand zijn die levens en bezittingen verwoest. Hetzelfde geldt voor gewoonten. Wanneer ze op juiste wijze worden ontwikkeld, kunnen ze veel nut afwerpen. Maar ze kunnen ook verwoestend zijn. Wanneer het dus om belangrijker dingen gaat, kunnen gewoonten/culturen ons belonen met succes of ons tot rampspoed brengen. Maar vergeet niet mi rumannan, in tijden van droefheid zal God ons allemaal in overvloedige mate troost schenken en onze pijn te verlichten. Wij zullen troost putten uit Zijn kracht. Forza pa bosonan tur. Ik zal jullie stellig gedenken in mijn gebeden. Love you.