Vasco van der Boon Cor de Horde | Financieel Dagblad

Nederland moet meer bevoegdheden krijgen om de corruptie in het Caribisch deel van het Koninkrijk — de voormalige Antillen — aan te pakken. Die aanbeveling doet de scheidend voorzitter van de Colleges financieel toezicht (Cft) voor de eilanden, Raymond Gradus, in gesprek met het FD.

In het kort

• De voormalige Antillen zijn te klein voor een effectief anticorruptiebeleid, concludeert Cft-voorzitter Raymond Gradus.
• Nederland moet meer bevoegdheden krijgen om corruptie in het Caribisch deel van het Koninkrijk aan te pakken, vindt hij.
• De financiële toezichthouder dringt bij de eilanden met klem aan op een omslag naar een begrotingsoverschot.

‘Ik zou hopen dat we kijken welke taken we bij het Koninkrijk beleggen’, zegt Gradus, die daarbij verwijst naar het voorbeeld van de zogeheten Integriteitskamer op Sint-Maarten. Dit anticorruptie-instituut was een voorwaarde van Nederland voor het sturen van honderden miljoenen voor de wederopbouw na de orkaan Irma in 2017. ‘Een zekere onafhankelijkheid’ is volgens de toezichthouder nodig om corruptie aan te pakken.

‘Het is belangrijk dat meer van dit soort grote zaken naar Nederland komen’, aldus Gradus, die sinds 2017 toezicht houdt op het financiële beleid op de zelfstandige eilanden Curaçao, Aruba en Sint-Maarten en op de kleinere eilanden met een speciale status: Bonaire, Sint Eustatius en Saba. ‘Het zijn hardnekkige processen. Deels door cultuur, deels door de beperkte schaal van de landen. Als een deel van de verantwoordelijkheden wordt overgeheveld naar het Koninkrijk, is dat beter voor het functioneren van economie en samenleving.’

De suggestie van Gradus ligt politiek gevoelig. De voormalige Antillen hechten sterk aan hun autonomie, beseft Gradus, en zien bemoeienis uit Den Haag al snel als neokolonialisme.

‘Zonder wrijving geen glans’

Toch denkt Gradus dat ‘er draagvlak voor is’, al erkent hij dat ‘de discussie niet zonder slag of stoot zal gaan. Maar zonder wrijving geen glans.’ Hij wijst erop dat defensie en het toezicht op de begroting al op koninkrijksniveau zitten. Wat hem betreft moet dat ook gelden voor ‘de integriteitsvragen’.

Het College financieel toezicht (Cft) is op de eilanden niet zo omstreden als soms wordt gedacht. ‘Bij lezingen en andere contacten zie je dat er appreciatie is voor de rol die wij spelen. Mensen begrijpen heel goed dat het Cft — waar niet alleen iemand uit Nederland in zit, maar ook mensen uit de landen daar — noodzakelijk is om de financiën in de gaten te houden.’

Oplopende schulden

Afgelopen jaren liepen de schulden van de voormalige Antillen op. Alleen in 2022 is de schuld als percentage van het bruto binnenlands product (bbp) iets gedaald, maar dat kwam vooral doordat het bbp door inflatie steeg.

Ondanks de schuldsanering in 2010, toen Nederland voor €1,9 mrd aan schulden overnam waardoor de schuldquote van Curaçao en Sint Maarten naar 40% daalde, is bijvoorbeeld de schuld van Curaçao vorig jaar alweer uitgekomen op 83%. Van Aruba was dat 95%. Dat maakt de landen gevoelig voor de rap stijgende rente, wanneer bestaande leningen aflopen en moeten worden geherfinancierd.

‘Of dit onhoudbaar is? Ja en nee’, zegt Gradus. ‘De landen moeten inzetten op daling van de schuldquote. Daarvoor is een overschot op de begroting nodig.’ Aruba, waar ambtenaren 40% meer verdienen dan werkenden in de private sector, mikt nu op een overschot van 1%. ‘Dat is de ondergrens. Want de economie van dat land is, door de afhankelijkheid van toerisme, erg procyclisch. Mijn voorstel is mikken op een groter overschot.’

Hoogste prioriteit

Als de financiën niet verbeteren, bestaat in theorie het risico dat Nederland moet bijbetalen. Gradus wil daar niet op vooruitlopen. Liever wijst hij op wat er al gedaan is — hij prijst de inspanningen van Curaçao om de belastingontwijking aan te pakken — en wat er nog moet gebeuren.

Ook Curaçao moet de omslag naar een begrotingsoverschot ‘de hoogste prioriteit’ geven. De situatie van de sociale fondsen is daar ‘uiterst zorgwekkend en vormt een acuut en omvangrijk financieel risico voor de overheidsfinanciën’.

Gradus bepleit minder ontslagbescherming en een krimp van het ambtelijk apparaat, dat veel groter is dan op menig niet-Nederlands eiland in de Cariben. Zonder hervormingen blijft de economie van Curaçao krimpen, terwijl groei nodig is. ‘Het vergt moed. Er moet een slag gemaakt worden. Maar ik ben niet zover dat ik denk dat het niet zou kunnen lukken.’

‘Nog lang toezicht nodig’

Het Cft-toezicht was ondanks de gestegen schulden wel degelijk nuttig, denkt Gradus. ‘In mijn tijd had je een aantal onverwachte factoren, zoals de coronacrisis. De situatie zonder toezicht is moeilijk voor te stellen. Als je naar Aruba kijkt: dat land had voor 2015 geen toezichtcollege, daarna wel. En toen vlakte de stijging van de schuldquote af.’

Het financiële toezicht zal nog lang nodig zijn, voorspelt de scheidend voorzitter. ‘Sommige mensen zeggen dat het tijdelijk is. Maar ik denk dat het nog lange tijd gaat duren. De landen hebben dit nodig om goede overheidsfinanciën te krijgen.’

Bron: Financieel Dagblad