Maartje Geels
Hoe ging het verder met de tot slaaf gemaakten in Suriname nadat zij in 1863 vrij kwamen? Naar het antwoord op die vraag gaan historici van de Radboud Universiteit op zoek in een nieuw onderzoek, waarvoor vandaag het startsein wordt gegeven. Samen met vrijwilligers hopen de onderzoekers de bevolking van Suriname tussen 1830 en 1950 in kaart te brengen.
Wie familie in Suriname had of nog heeft, moet in het nieuwe register op den duur allerlei informatie kunnen vinden over het beroep van zijn voorouders, hun huwelijken en hun nageslacht. En dat is bijzonder, want veel informatie over hoe het met vrij gekomen slaven ging na de plantage, is er niet.
Hiervoor moeten 300.000 historische documenten van de burgerlijke stand uit de toenmalige kolonie Suriname worden ontcijferd. Het gaat om geboorte-, huwelijks- en overlijdensaktes die wel zijn gedigitaliseerd, maar die niet doorzoekbaar zijn.
Vrijwilligers moeten de documenten daarvoor ontcijferen en invoeren. Maar dat ontcijferen is niet eenvoudig; het taalgebruik op de aktes is niet van deze tijd en de handschriften zijn soms moeilijk leesbaar.
“Nederlanders registreerden echt alles en hiermee kunnen we begrijpen hoe slavernij na de afschaffing doorwerkte.”
Coen van Galen, historicus
Initiatiefnemer is historicus Coen van Galen van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij was eerder betrokken bij het openbaren van de Surinaamse slavernijregisters. Die registers werden drie jaar geleden online gepubliceerd en bevatten de namen van grote groepen tot slaaf gemaakten. Aan wie behoorden zij tijdens de slavernij toe en wat was op de plantage hun naam?
Het onderzoek waar Van Galen nu mee aan de slag gaat, gaat een stap verder. Waar de slavenregisters alleen informatie bevatten over plantagehouders en hun ‘eigendom’, gaat dit project over de periode na 1863, het jaar waarin de slavernij officieel werd afgeschaft. Van Galen: “Nederlanders registreerden echt alles en hiermee kunnen we begrijpen hoe slavernij na de afschaffing doorwerkte.”
De Nederlandse aktes waarin na 1863 allerlei informatie werd vastgelegd zijn uniek; geen enkel ander land met koloniën hield er zo’n uitgebreide administratie op na als Nederland. Van Galen: “Bij de Engelsen werd hoogstens elke drie jaar een lijst gemaakt van wie er nog in leven waren. De Nederlandse lijsten zijn zo uitgebreid dat je door de levens heen kunt lopen.” Op Curaçao zijn er soortgelijke documenten, die hoopt Van Galen later te verwerken.
Surinaamse slavenregisters
In de Surinaamse slavenregisters zijn allerlei gegevens van tot slaaf gemaakten terug te vinden, zoals de geregistreerde naam, de geboortedatum, het geslacht en de naam van de moeder (de vader werd niet geregistreerd). Maar ook informatie over de verkoop, besmettelijke ziektes, vrijlating en andere informatie die belangrijk was voor de status en waarde van mensen in de slavernij staat hierin.
De slavenregisters bevatten informatie over ongeveer 80.000 mensen die van 1830 tot en met 1863 in Suriname in slavernij leefden. Maar ook in de periode na 1863 werd allerlei informatie vastgelegd, in de vorm van aktes. Het gaat onder meer om informatie van mensen die na 1863 formeel vrijkwamen uit de slavernij en als vrije personen werden geregistreerd: dat is zo’n twee derde van de bevolking van Suriname destijds. Die informatie wordt in het nieuwe project verwerkt en samengevoegd.
“In de archieven verdwijnen mensen uit beeld als ze uit de slavernij komen”, legt Van Galen uit. Waar ze eerst als bezit werden geregistreerd, stopte dat na de afschaffing. Maar in Suriname bestond rond die tijd wel al een burgerlijke stand. Wie van de plantage kwam, kon als vrij mens een nieuw leven opbouwen. Zo mochten vrijgemaakten trouwen en konden zij hun kinderen registreren. Die informatie werd allemaal geregistreerd.
Van Galen spreekt van een bijzondere collectie. “Als historici willen we snappen hoe de slavernij doorwerkte in latere generaties. Wat deden tot slaaf gemaakten toen ze vrij kwamen? Grepen ze hun kans en bouwden ze een nieuw leven op, of konden ze niet wortelen in het leven na de plantage?”
Sporen volgen
Ank de Vogel is één van de vrijwilligers die helpt met het invoeren. Zij was ook nauw betrokken bij het digitaliseren van de slavenregisters en is heel enthousiast over het nieuwe project. “De slavenregisters zijn een inventarisatie van de inboedel van de slavenhouder. Hiermee kunnen we echt de sporen volgen van onze voorouders.”
Het project gaat van start met geboorteregisters; die worden als eerste ingevoerd.
“Een stamboom is mooi, maar het is iets heel statisch. Omdat er in deze documenten bijvoorbeeld ook informatie over de beroepen van de ouders van een kind staat, gaat het leven. Al die informatie brengt kleur in het verhaal van de mensen van toen”, legt De Vogel uit.
Werd een geboorteakte ondertekend met een kruisje, dan kun je daaruit afleiden dat de ouders niet konden lezen en schrijven.
Van Venus naar Anna Catharina
De Vogel kwam ook sporen van haar familie in de documenten tegen. Verre familie van haar heette op de Surinaamse plantage Venus. Toen zij vrijkwam, werden haar christelijke doopnamen Anna Catharina. “Bij de geboorteakte van haar eerste kind gebruikte ze op de akte nog de naam Venus, haar slavennaam dus. Maar bij haar tweede kind gebruikte ze alleen haar doopnaam. Dat laat zien dat ze moest wennen aan haar nieuwe naam.”
De documenten vertellen het verhaal van het leven toen, kort na de slavernij, maar zijn ook van onschatbare waarde voor nazaten van slaafgemaakten, zegt De Vogel. Dat vindt ook onderzoeker Van Galen. “Voor veel mensen is het belangrijk dat ze sporen kunnen vinden van hun eigen voorouders. Zij willen weten hoe het hen is vergaan na de slavernij.”
Over drie jaar moet het nieuwe register klaar en doorzoekbaar zijn. Van Galen is nog op zoek naar vrijwilligers. “Het is een soort puzzel. Je haalt iets uit de geschiedenis wat je in de grote overzichten niet ziet, namelijk de persoonlijke verhalen. Dat is een ontdekkingstocht.”
Bron: NOS
@Brian S zegt: “…over alles hoe wij slaaf werden…”
Wij? WIJ?
Zum Kotzen
@Brian S, zeker een zeer interessant onderdeel, helaas doet men er te krampachtig voor. De slavernij die er in parallel ook was onder de Europese bevolking, de blanke slaven die even hard moesten ploeteren op de velden etc. worden nooit benoemd. Als je iemand uitlegt dat de meeste slaven van Afrika uit de binnenlanden kwamen en naar de kust werden afgevoerd om aldaar verkocht te worden, laat enkelen nadenken. Als je er dan bij verteld dat de blanken wel uitkeken om niet zelf de binnenlanden in te trekken om de slaven te halen dan zie je enkelen vertwijfeld kijken. Als je dan verklaart dat de slavenhalers juist de inheemse bevolking zelf was, dan kijkt men je ongelovig aan. Als gids bij Museo Tula vertelde ik altijd het eerlijke verhaal, niet iedereen vond dat leuk. Maar goed de waarheid moet gezegd worden
Waarom zoveel interesse is alles na 1863. Ik wil juist meer weten over alles hoe wij slaaf werden, van welke stammen stam ik af, hoe werden mijn voorouders slaaf gemaakt. Waarom lieten onze broeders het toe dat wij slaaf werden en werden verkocht aan de witte man. Waarom zijn de ashanti er trots op dat ze mensen vingen en als slaaf verkochten aan de witte mannen?
Daar is ons slavengeschiedenis begonnen maar er word zeer weinig aandacht aan besteedt.
Dag Abraham, waarschijnlijk refereert deze beste man aan de situatie op Curacao. Officieel is de slavernij afgeschaft in 1863. Echter dienden de vrije slaven nog 10 jaar door te werken. Wel kregen zij betaald, geen pak rammel meer bij onder prestatie en was er recht op zorg en deugdelijk onderdak. Een van de redenen was dat indien er van de ene dag op de andere gehele vrijheid werd verschaft de plantages onnoemelijke schade zouden oplopen. Ten tweede kon men het zien als een soort van “resocialisatie in de samenleving”. Slaven die van de ene op de andere dag vrij zouden komen hadden geen bezittingen en zouden dus niet kunnen overleven was de gedachte. Nu had men 10 jaar om wat op te bouwen. Dus het jaartal 1873 klopt wel degelijk. Die beste man met een bruin papier in zijn linkerhand was dus niet dronken, maar iemand met een goed historisch besef. Na 1873 trouwens bleven velen berooid achter, neen niet de plantage eigenaren. Die kregen een schade vergoeding voor elke slaaf die vrijkwam. Het was dan ook een zegen toen de haven activiteiten begonnen te floreren en helemaal toen Shell naar Curacao kwam. The rest is history.
Zie weinig tot geen mensen bij deze slaven vertoning, valt mij alleen op dat er word gesproken van slaven vrijheid in 1863 maar zie ook een man met pet staan met 1873 op zijn rug staan dat is 10 jaar verschil ! beste man, ik denk dat hij teveel rum op had aangezien ik een bruin papier in zijn linker hand zie met iets verstopt ( flesje ) er in ? . nou hebben we dit ook weer gehad, en slavernij is niet goed te praten, maar het lijkt mij beter zo’n bijeenkomst om de tien jaar te houden en het geld wat deze ……… kost aan de zwervers te geven op deze dag.