Robert Slagt

Malversaties Caribisch Nederland krijgt van Den Haag 600 miljoen euro om het noodlijdende pensioenfonds Ennia te redden. Tienduizenden gepensioneerden zijn blij. Maar er zijn ook bezwaren. Over de gevolgen van de groeiende schuldenlast, en de voorwaarden die Nederland aan de lening stelt.

Zeer gemengde gevoelens heersen er deze week op Curaçao en Sint Maarten. Enerzijds is er grote opluchting dat de Nederlandse overheid de hand uitsteekt naar 30.000 gedupeerde gepensioneerden en polishouders van het pensioenfonds Ennia. Door jarenlange malversaties onder eigenaar en zakenman Hushang Ansary werd het pensioenfonds leeggehaald. Nog steeds is het geld zoek en kampt Ennia met grote tekorten. Polishouders dreigen 80 procent van hun pensioen in te moeten leveren. Anderzijds worden de gevolgen van de lening gevreesd.

„Het gevoel is bittersweet”, zegt Giselle Mc William, leider van de sociaaldemocratische oppositiepartij Movementu Alsa Nashon (MAN). „De polishouders zijn dankbaar en opgelucht. Het wegvallen van de pensioenen zou een enorme impact hebben gehad. Maar tegelijk denkt men: weer een lening uit Nederland, onder strenge voorwaarden. Wat zijn daarvan de gevolgen?”

De aankondiging van demissionair staatssecretaris voor Alexandra van Huffelen (D66) van Koninkrijksrelaties, eind augustus in een brief, om 600 miljoen euro extra te lenen aan de eilanden, heeft een politieke component die hier gevoelig ligt. En dat is: meer toezicht van Den Haag op de financiële huishouding op Curaçao, Sint Maarten en Aruba. De drie Caribische eilanden hebben sinds 10 oktober 2010 juist een meer autonome positie verworven als aparte landen binnen het koninkrijk.

Desondanks hebben ze Den Haag nodig om het gat te dichten bij Ennia, het grootste pensioenfonds annex verzekeraar op de Nederlandse Cariben. Zelf kunnen ze niet zo’n enorm bedrag tegen betaalbare rentes lenen op de kapitaalmarkt. Die afhankelijkheid gebruikt het demissionaire kabinet als hefboom om de politieke controle te vergroten. Den Haag wil gedegener financieel toezicht en wil ook dat de eilanden beknotten op hun uitgaven. Werken ze hier aan mee, dan betalen ze 3,1 procent rente op de lening. Werken ze niet mee, dan dragen ze 8 procent rente af, wat neer zou komen op een bedrag van 48 miljoen euro.

‘Overheidsschuld te hoog’

Maar er spelen ook andere factoren. De lening van 600 miljoen betekent dat de eilanden zich de komende jaren dieper in de schulden moeten steken. En dat stuit op bezwaren, zo meldde Het Financieele Dagblad donderdag, van het College financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Cft). Dit college, waarin onder meer oud-minister van financiën Hans Hoogervorst (VVD) zetelt, kan zelfstandig adviezen uitbrengen aan de eilandbestuurders over het financieel beheer.

Volgens het Cft zal de lening van 600 miljoen ‘voor Curaçao een aanmerkelijke verhoging van de overheidsschuld en schuldquote (de overheidsschuld als percentage van het bbp, red.) tot gevolg hebben’, wat strijdig is met de Rijkswet financieel toezicht. De overheidsfinanciën van de eilanden staan er al niet geweldig voor, volgens het Cft, omdat ze tijdens de coronapandemie al 1,17 miljard euro moesten lenen van Nederland.

Staatssecretaris Van Huffelen bood eind augustus Curaçao, Sint Maarten en Aruba aan om deze leningen, die vanaf oktober zouden moeten worden afgelost, in een later stadium terug te betalen, zodat de eilandbesturen de voorzieningen voor hun inwoners konden blijven betalen. Maar ook hieraan kleven eisen: de eilanden dienen een Meerjarig Economisch Kader op te stellen dat inzicht biedt in investeringen en hervormingen. Ook wil Nederland een onafhankelijke doorrekening van de herfinanciering, om de schuldenlast per land te kunnen bepalen.

Quincy Girigorie, leider van de oppositiepartij Partido Alternativa Real (PAR) en voormalig minister van Justitie, is bang dat de lening een te grote wissel trekt op de economie van de eilanden. „We hebben hier veel uitdagingen. Op Curaçao leeft 43 procent van de mensen onder de armoedegrens. We hebben juist investeringen nodig in de zorg en het onderwijs. Door de groeiende schuldenlast ziet dat er allemaal somberder uit.” Voor hem is het belangrijk dat de leningsvoorwaarden een gezonde sociaaleconomische ontwikkeling van de eilanden mogelijk maken.

Politicus en zakenman uit Iran

Voor Den Haag ligt de prioriteit bij meer toezicht op de eilanden. Dat is precies wat er ontbrak toen Hushang Ansary vanaf 2006 Ennia financieel begon uit te kleden. De 97-jarige zakenman diende in de jaren zestig als minister van Economische Zaken onder de sjah van Iran. Ook was hij ambassadeur in de VS. Na de machtsovernamen door Khomeini vertrok de ondernemer met een goed gevulde portemonnee naar de Verenigde Staten, waar hij een paspoort verwierf en vriendschappen onderhield met vooraanstaande Republikeinen als Henry Kissinger en James Baker, en veel zaken deed.

Toen Ennia in zijn handen kwam, beloofde Ansary de kapitaalpositie van het pensioenfonds te versterken. Hij deed het tegenovergestelde: jarenlang hevelde Ansary reserves van Ennia over naar zijn eigen bedrijven. Ennia belegde in aandelen van zijn ondernemingen en verloren daar vervolgens fors op. Ook werd een aankoop van een hotel op Sint Maarten, Mullet Bay, bij Ennia ingeboekt voor ruim 400 miljoen euro, terwijl de marktwaarde iets meer dan een tiende daarvan was. Alles bij elkaar verloor Ennia bijna driekwart van zijn vermogen aan Ansary, ongeveer 570 miljoen euro.

Ondanks diverse meldingen van klokkenluiders en zeer kritische rapporten van DNB duurde het tot 2018 voor de Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten (CBCS) Ennia onder curatele stelde en er een civiele zaak werd aangespannen tegen Ansary en zijn handlangers, waaronder zijn dochter en een drietal Ennia-bestuurders. In 2021 stelde de rechtbank op Curaçao dat Ansary 500 miljoen euro moest terugbetalen. Tot op heden heeft hij nog niets teruggegeven. Komende donderdag is de uitspraak in het hoger beroep dat Ansary heeft aangetekend.

De minister van Financiën op Curacao, Javier Silvania, noemde Ansary op de radio onlangs een „dief”. „Dat was een gênante vertoning”, stelt Giselle Mc William van MAN, „want er is toch nog toe vanuit zijn ministerie geen aangifte gedaan voor verdere strafvervolging van Ansary. En deze minister heeft vorig jaar zelf nog een gesprek met Ansary gevoerd. Hoe zit dat precies? Dit is een klap in het gezicht van de gedupeerde polishouders.”

Financiële afhankelijkheid

Strafvervolging of niet, de eerste vraag is of Ansary het geld dat hij wegsluisde terug zal betalen – en wanneer. Zolang dat niet het geval is, blijven de eilanden in een lastige positie van financiële afhankelijkheid wat betreft het pensioenfonds van Ennia. De komende weken moeten de eilandbesturen beslissen onder welke voorwaarden ze de lening zullen accepteren. „De overheid van Curaçao speelt geen open kaart over welke optie ze zullen kiezen, maar we verwachten dat er eind september een deal zal zijn met Nederland”, stelt Quincy Girigorie (PAR). „Wat op het spel staat is de sociaaleconomische positie van de eilanden op korte en middellange termijn. Dat we in staat blijven onze eigen boontjes te doppen. Wat ons betreft moet het dus niet gaan om financieel toezicht vanuit Nederland, maar moeten we naar bredere samenwerking kijken. Maar de regering hier lijkt daar op dit moment niet voor open te staan.”

Komende woensdag vergaderen de Eerste en Tweede Kamer over de lening aan Caribisch Nederland. De staatssecretaris heeft de Kamerleden gemaand om met spoed hierover te beslissen. Voor de getroffen polishouders van Ennia in Caribisch Nederland is er voorlopig nog geen zekerheid op lange termijn.

Bron: NRC Handelsblad