Democracy Now! is a national, daily, independent, award-winning news program hosted by journalists Amy Goodman and Juan Gonzalez.
Democracy Now!’s War and Peace Report provides our audience...
Democracy Now! is a national, daily, independent, award-winning news program hosted by journalists Amy Goodman and Juan Gonzalez.
Democracy Now!’s War and Peace Report provides our audience...
Democracy Now! is a national, daily, independent, award-winning news program hosted by journalists Amy Goodman and Juan Gonzalez.
Democracy Now!’s War and Peace Report provides our audience...
Reconstructie – Voetbal NRC onderzocht de sponsordeals van Europese voetbalclubs, waaronder Ajax en PSV, met Aziatische gokbedrijven. Achter de vrolijke foto’s en ronkende persberichten schuilt een schimmige wereld van brievenbusfirma’s en illegale gokwebsites.
Clubs hebben geen idee van wie ze sponsorgeld ontvangen.
Sanjar Karataev draagt een witte jas en houdt een stalen mand met tangetjes vast terwijl hij glimlachend de camera in kijkt. Zijn haar is aan één kant opgeschoren. In zijn linkeroor glimt een diamantje. ‘Gewoon wat alledaags gereedschap van een orthodontist’, schrijft hij bij de foto op Instagram. Het is 19 augustus 2019, en het is de laatste keer dat Karataev in zijn orthodontistentenue poseert in het Filippijns Algemeen Ziekenhuis in Manilla.
Een jaar later duikt Karataev op in Europa: Milaan, Rome, Bilbao, Lissabon, Bordeaux, Wolfsburg, Brussel. Hij post er vrolijke kiekjes van op Instagram, alsof hij permanent op vakantie is. ‘Professional chiller’, noemt hij zichzelf. Maar de plekken die hij bezoekt zijn niet willekeurig gekozen. Karataev, een man met Kirgizische en Australische wortels, is altijd nét in een stad als de lokale professionele voetbalclub of nationale voetbalbond daar een sponsorovereenkomst sluit met een Aziatisch gokbedrijf.
Karataev organiseert de feestelijke ceremonies, waar sponsorcontracten met een waarde van vaak miljoenen euro’s worden ondertekend. En hij regelt promotiemateriaal van de bijeenkomsten. Mensen die met Karataev hebben gewerkt, omschrijven hem als vriendelijk, professioneel, maar ook mysterieus. Hij stelt zich voor als Sancho, niemand kent zijn echte naam. Hij betaalt cash. En met de tekenceremonies die hij organiseert is iets merkwaardigs aan de hand.
De Parijse fotograaf Gabriel Gauffre krijgt eind september 2020 het verzoek van Sancho om foto’s te maken van een bijeenkomst ter ere van een sponsordeal die FC Girondins de Bordeaux sluit met het onbekende online Aziatische gokbedrijf Yibo Sports. Normaal gesproken reist hij de wereld over voor reportages. Maar in coronatijd ligt zijn werk stil, dus neemt hij de klus aan. „Ik was blij dat ik even weg kon uit Parijs”, vertelt hij.
Maar al snel krijgt Gauffre een „raar gevoel” bij de situatie. Niet zozeer vanwege het goedkope, morsige Ibis-hotel waarin Sancho hem onderbrengt, dat is hij wel gewend. Tijdens de drie dagen lange fotoshoot – met spelers op het trainingsveld, in de kleedkamer van het stadion en bij het tekenmoment in de persruimte – ziet Gauffre niemand van Yibo, het bedrijf waar het allemaal om draait.
We wisten misschien niet wie de ceo was, maar we hebben wel navraag gedaan bij Engelse clubs die al met ze werkten
Bas van Rossum — voormalig hoofd sponsoring Ajax
Bij de ‘persconferentie’ is geen pers aanwezig. Er is wel iemand die als ‘executive director’ van Yibo zijn handtekening zet. Maar dat blijkt een onbekende Franse acteur, tevens model, met onbeduidende rollen – als figurant in een film met Steven Seagal bijvoorbeeld. Hij wil weinig kwijt over zijn rol die dag in Bordeaux. „Stond er executive director op mijn bordje? Oh, geen idee waarom.”
Na afloop praat Gauffre na met de Franse cameraman die door Karataev voor de filmpjes is ingehuurd. „Wat wás dit voor toneelstuk”, zeiden we tegen elkaar. „Het voelde niet heel koosjer, maar we dachten: we doen gewoon waar we voor betaald worden.” Gauffre doet daarna nog één voetbalklus voor Sancho, bij S.S. Lazio in Rome. De cameraman houdt het langer vol. Hij reist met Karataev in een paar maanden tijd heel Europa door om ‘persconferenties’ vast te leggen.
Die bijeenkomsten verlopen volgens hetzelfde stramien. Een acteur die poseert als manager van het Aziatische gokbedrijf, cashbetalingen, en persconferenties zonder pers. Alleen de betrokken gokbedrijven verschillen. Zo maakt de cameraman in Portugal een mooi filmpje als de Portugese nationale voetbalbond in zee gaat met Huohu Sports, volgens een betrokkene voor ruim 1 miljoen euro.
In Parijs filmt hij de totstandkoming van het partnerschap tussen Paris Saint-Germain en Yabo Sports.
Illustraties Pepijn Barnard
Ook Amsterdam staat in de zomer van 2020 als bestemming op de agenda. De Franse acteur die bij Bordeaux optrad namens Yibo, zegt dat Karataev hem vroeg om ook naar Nederland te vliegen voor de ondertekening van een sponsorcontract dat Yibo tot 2022 aan Ajax zal verbinden. Voordat het zover komt, wordt de ceremonie afgeblazen. Reden: corona. Ajax publiceert nog wel een persbericht. ‘We zijn verheugd dat we YIBO Sports kunnen verwelkomen bij de Ajax-familie. Dit regionale partnerschap sluit aan bij onze wereldwijde strategie en heeft tot doel onze aanwezigheid op de Aziatische markt verder te ontwikkelen’, schrijft commercieel directeur Menno Geelen. Karataev zit dan in Italië, vlakbij Napels, voor een korte vakantie.
NRC onderzocht de afgelopen maanden sponsordeals van Europese voetbalclubs met Aziatische gokbedrijven. Achter de vrolijke foto’s en ronkende persberichten gaat een ondoorzichtige wereld schuil van brievenbusfirma’s in belastingparadijzen, illegale gokwebsites en gebrekkig toezicht. Voetbalclubs hebben geen idee waar het sponsorgeld vandaan komt – en doen er nauwelijks onderzoek naar. Zo kon het gebeuren dat Ajax zich liet sponsoren door een bedrijf dat volgens Chinese autoriteiten onderdeel is van een crimineel goksyndicaat. En dat PSV-directeur Toon Gerbrands op de foto ging met een verpleger uit Las Vegas.
Europese clubs als uithangbord
In het voorjaar van 2017 meldt de Engelsman Darren Royle zich bij Ajax. Royle heeft een consultancybedrijfje dat onder meer bemiddelt bij sponsorcontracten in de voetbalwereld. Royle heeft een mooi aanbod voor de Amsterdamse club. Op een congres in Londen heeft hij kennisgemaakt met een gokbedrijf dat voetbalclubs in Europa wil sponsoren. Of Ajax interesse heeft?
Aziatische goksponsors zijn dan al een paar jaar bezig aan een opmars in het Europese voetbal, vooral in de Engelse Premier League. De namen en symbolen van onbekende gokwebsites staan op de shirts van tientallen topclubs en worden tijdens wedstrijden op reclameborden getoond. De bedrijfjes, vaak pas net opgericht, betalen clubs daar zonder moeite miljoenen euro’s voor.
De reclame is niet gericht op Europese voetbalkijkers, vertellen experts. Doel is om Aziatische gokkers te verleiden. Europol schatte in 2020 dat wereldwijd jaarlijks 895 miljard euro wordt ingezet op voetbalwedstrijden, Azië is goed voor bijna twee derde van de mondiale gokmarkt. Vooral onder Chinezen is gokken op sportwedstrijden bijzonder populair. Alleen: gokken is in China, net als in veel Zuidoost-Aziatische landen, verboden – slechts een paar bedrijven met een staatsvergunning mogen kansspelen aanbieden.
Dus bestoken online gokorganisaties die markten vanuit landen of regio’s waar gokken wél is toegestaan, zoals de Filippijnen. Ze gebruiken Europese voetbalclubs als uithangbord om Aziatische klanten te trekken; wedstrijden van Europese topclubs worden in Azië massaal bekeken. Daarnaast is een sponsorovereenkomst met een serieuze voetbalclub voor gokbedrijven de poort naar legitimiteit. Want een gokbedrijf dat op het shirt van Real Madrid, Paris Saint-Germain of Manchester United staat, moet wel betrouwbaar zijn.
In Nederland zijn gokreclames in 2017 nog verboden. Dus stelt Royle iets anders voor. Gokwebsite KB88 wil Ajax riant –volgens meerdere bronnen vier ton per jaar – betalen voor de rechten om in ruil daarvoor met het Ajax-logo te pronken op sociale media. Zo kan de club ondanks het dan nog strenge Nederlandse kansspelbeleid tóch alvast verdienen aan de gokmarkt. En Ajax hoeft er vrijwel niets voor te doen. Voor het gemak gaat Darren Royle zelf namens KB88 op de foto met Ajax-directeur Edwin van der Sar en Menno Geelen. De commercieel directeur van Ajax spreekt zijn vertrouwen uit in een „succesvolle samenwerking” die Ajax zal helpen bij zijn „digitale ontwikkeling in Azië”.
Bas van Rossum is op dat moment hoofd sponsoring van Ajax. Hij zegt nu dat de club wel wat heeft rondgevraagd naar KB88. „Dat wil zeggen, we wisten misschien niet wie de ceo was, maar we hebben wel navraag gedaan bij Engelse clubs die al met ze werkten. Die zeiden dat het een prima partij was die netjes betaalde. Dat deden ze ook, en op tijd. Dat was belangrijk voor ons. Het was een mooie deal.” Hij voegt er aan toe dat Ajax af en toe ook rechtstreeks contact had met KB88. „Uiteindelijk hebben we ook heen en weer gemaild met mensen van het bedrijf.”
Een woordvoerder van Ajax bevestigt dat KB88 alle afspraken is nagekomen en dat Ajax van tevoren „due diligence”, boekenonderzoek, heeft gedaan. „Met name op verboden vormen van promotie.” Gevraagd naar de eigenaar van het gokbedrijf noemt Ajax een vennootschap in Hongkong.
Maar als NRC probeert te achterhalen wie daar achter zitten, lukt dat niet. Ook hoe zij aan het geld komen om sponsor te worden van Ajax, Bayer Leverkusen en Premier League-club West Bromwich Albion blijft onduidelijk. Bij onderzoek in openbare bronnen naar KB88 duiken verschillende handelsnamen op, waarachter twee brievenbusfirma’s schuilgaan: een in Hongkong en een op de Britse Maagdeneilanden.
Het bedrijfje in Hongkong – KB88 Entertainment Culture Limited – waar Ajax zaken mee zegt te hebben gedaan, is in mei vorig jaar opgeheven, blijkt uit een uittreksel van de Kamer van Koophandel in Hongkong. Op die papieren staat dat de eigenaar ene Ng Kheng Teck was, die in een flat in Makati City op de Filippijnen woont.
Uit documenten die NRC via het journalistenconsortium ICIJ in handen heeft gekregen, blijkt dat het bedrijfje op de Britse Maagdeneilanden, Keen Ocean Technology Limited, een brievenbusfirma is die wordt bestuurd door het omstreden Panamese trustkantoor Mossack Fonseca. De vennootschap is op het moment dat Ajax een deal met KB88 sluit in handen van ene Chow Ming Fuk Jackson, een Chinees die op hetzelfde adres in Makati City woont. Hij huurt daar een appartementje van 25 vierkante meter, blijkt uit een huurcontract dat NRC via ICIJ kreeg. Verder is over deze mensen niets te vinden.
Ajax reageert niet op de vraag of dit de betreffende eigenaren zijn, noch op de vraag of de club op de hoogte was van deze gecompliceerde, verhullende constructies.
Muzikant met indie-bandje
Darren Royle, de man die KB88 bij Ajax aandroeg, wist kort daarna nog een tweede contract te sluiten voor het Aziatische gokbedrijf. In november dat jaar tekent AS Roma een overeenkomst en verwijst daarbij naar de prachtige deals die het bedrijf met andere clubs sloot, zoals met Ajax. AS Roma organiseert een officieel tekenmoment. Royle regelt dat er iemand in Rome is om namens KB88 op de foto te gaan. Op het kiekje schudt een jongeman met warrig haar, in een iets te klein jasje de hand van een AS Roma-directeur. Deze KB88-vertegenwoordiger is Ben Davies, staat in het persbericht van de club.
Met gezichtsherkenningssoftware is te achterhalen dat Ben Davies een jongeman is uit Chester, net onder Liverpool. Een muzikant, die dan nog met een indie-bandje probeert door te breken en inmiddels werkt als duurzaamheidsadviseur. Over zijn klusje in Rome praat hij liever niet. „Ik weet weinig van dat bedrijf, behalve dat ze probeerden voet aan de grond te krijgen in het voetbal”, zegt hij. Verdere verzoeken om commentaar wimpelt hij af.
Darren Royle, de man die het allemaal regelde, wil er ook weinig over kwijt. Hij zegt vertegenwoordigers van KB88 op een conferentie in Londen ontmoet te hebben en vervolgens bij wat voetbalclubs te hebben aangeklopt. Dat hoorde bij zijn werk als consultant. Maar wie er achter het gokbedrijf zitten weet hij niet en hóeft hij niet te weten. „Weet de KNVB wie er allemaal achter ING zitten?” Dat hij Davies naar Rome stuurde, vindt hij niet gek. Er was nou eenmaal iemand nodig. „Hij zat toen in een bandje en was op zoek naar publiciteit.” Met het klusje in Rome voor het Aziatische gokbedrijf hoopte Davies volgens Royle zijn band in Azië een zetje te kunnen geven.