ORANJESTAD — Ondeugdelijk bestuur, waaronder beroerd personeelsbeleid, de creatie van administratieve chaos en het gebrek aan controle en transparantie, heeft sinds de Status Aparte geleid tot een enorme groei van onze nationale schuld tot 4 miljard florin.

Om Aruba van een financiële ondergang te redden, is de invoering van deugdelijk bestuur bittere noodzaak, stelt Armand Hessels van Fundacion Gobernacion di Calidad Aruba (FGCA).

Hessels stort zich, na een persoonlijke ervaring met overheidscorruptie zo’n twintig jaar geleden, op het analyseren van rapporten van verschillende instanties, zoals de Algemene Rekenkamer (ARA), de Sociaal Economische Raad (SER) en de Raad van Advies (RvA). Sindsdien kan hij niet anders stellen dan dat er heel wat mis was en is bij de overheid. “De rapporten gaan heel veel jaren terug, en die gaven niet hele sterke kritiek, maar alleen de fouten aan”, vertelt Hessels aan Amigoe. “Ze onthielden zich van een oordeel, want dat oordeel is eigenlijk aan het parlement. Maar toen kwam ik erachter dat het parlement bijna nooit iets met deze rapporten heeft gedaan. Ik ben ervan overtuigd dat de meesten het niets eens hebben gelezen.”

Niet in belang Aruba

FGCA stelt dat het Arubaans ondeugdelijk bestuur is onder te verdelen in drie categorieën: politieke patronage, erbarmelijk financieel beheer en dubieuze projecten. “Politieke patronage kwam voornamelijk naar voren in rapporten van de SER, zoals politieke benoemingen en personeelsbeleid van de overheid, maar ook privileges op het gebied van vergunningen en het uitgeven van terreinen”, legt Hessels uit. “Het financieel beheer, dat voornamelijk in de rapporten van ARA naar voren kwam, daar deugde geen ene zak van. ARA wijst vanaf het allereerste rapport in 1988 tot en met nu op de chaos van het financieel beheer.” Over dubieuze projecten zegt Hessels: “In rapporten van ARA zie je dat bij alle projecten, klein of groot, de manier van aanbesteding fout is. Terwijl deze mensen genoeg juristen hebben om het volgens de regels te doen, maar alle regels worden gebroken. Dan kan je niet voorstellen dat in het belang van Aruba wordt gehandeld, dan spelen andere overwegingen mee.”

Niet-deugende financiën

In de rapporten van ARA komt inderdaad naar voren dat Aruba ondeugdelijk bestuur bedrijft. In het ‘Rapport inzake het onderzoek naar de jaarrekening van het land Aruba over het dienstjaar 2013’ is ARA snoeihard. “Sinds het ontstaan van het land Aruba (het Land) in 1986, kunnen wij niet spreken van deugdelijk functionerend financieel beheer, als basis voor een optimale beheersing van de overheidsuitgaven. De gevolgen van een ondermaats financieel beheer zijn zichtbaar in vrijwel alle facetten van de overheidsfinanciën. Over de tekortkomingen in het financieel beheer en de ernstige gevolgen daarvan is door de Algemene Rekenkamer veelvuldig gerapporteerd” en: “De Algemene Rekenkamer wenst met dit rapport nogmaals het belang te benadrukken van een deugdelijk financieel beheer. Dit is een absolute voorwaarde voor het optimaal kunnen uitoefenen van de taken van de regering en het vervullen van de toezichthoudende rol van de Staten.” In het laatste gepubliceerde rapport over dienstjaar 2014 (16 september 2015) legt ARA uit dat de Arubaanse regering streeft naar een begrotingsevenwicht in 2018. “Belangrijk is nu om het niet alleen bij afspraken te houden, maar om de gemaakte afspraken ook na te komen”, benadrukt de controlerende instantie. “De regering dient over te gaan tot een daadwerkelijke beheersing van de uitgaven, om de meerjarige doelstellingen te bereiken. Het aanhoudend gebrekkig financieel beheer kent weinig toetsbare verbeteringen.”

PPP en indexering

Hessels vindt deze situatie zorgelijk. “Wanneer je in een bedrijf werkt en je accountant zegt: ‘er klopt niets van je financieel beheer’, dan moet je verbeteren. Als je dat niet doet, dan is je bedrijf binnen één á twee jaar bankroet. En als je directeur bent van een NV, word je ontslagen. Maar hier gebeurt helemaal niets, men gaat door.” De enige die erin is geslaagd om daar wat veranderingen aan te brengen, is het CAft (dat op 2 mei 2015 werd ingesteld als financieel toezicht op de overheidsfinanciën van Aruba), stelt hij. “En dat terwijl hun advies eigenlijk copy paste is van de RvA. Maar Aruba moet via het College Aruba financieel toezicht (CAft) voldoen aan adviezen, omdat Nederland anders ingrijpt. En dat is schandalig, niet dat Nederland ingrijpt, maar dat wij het zo ver laten komen.”

In het beoogde begrotingsevenwicht in 2018 gelooft Hessels niet. Want in dat jaar moet worden gestart met het afbetalen van PPP-projecten, zoals de Green Corridor en het nieuwe Hospitaal. Deze aflossingen zijn niet begroot, maar de Centrale Bank Aruba (CBA) schat het op ruim 90 miljoen florin per jaar. Daarnaast moet de regering in 2018 voldoen aan de afspraken met vakbonden als het gaat om de indexeringsronde van salaris van ambtenaren. Dit bedrag ligt volgens schatting van Hessels op 60 miljoen florin. “Iedereen zegt dat het automatische betalingen zijn, maar ze kunnen het niet betalen, want het is zo’n enorm bedrag. Waar gaan ze dat in hemelsnaam vandaan halen, dat is onmogelijk. Niet voor niets hameren de RvA en de CAft er in elk rapport op dat die automatische verhogingen geëlimineerd moeten worden, wil Aruba kans maken op verbetering van de financiële situatie.”

Geen modebegrip

De chronische geldproblemen die zijn ontstaan door ondeugdelijk bestuur, heeft er volgens Hessels voor gezorgd dat de kwaliteit van de dienstverlening achteruit is gegaan. “Door de voornoemde problematiek is de veiligheid op Aruba achteruit gegaan, kijk naar de hele criminaliteitsbestrijding, maar ook naar KIA. De gevangenis voldoet bij lange na niet aan de eisen die internationaal worden gesteld. En heel de verslaafdenzorg, daar gebeurt niets aan, want er is geen geld. Onderwijs, daar is heel wat mis en subsidies voor stichtingen worden met het jaar minder, die mensen kunnen gewoon niet meer werken.” De gevolgen voor burgers zijn volgens hem merkbaar in de koopkracht. “Belastingverhoging komt erbij, premiedruk door AOV, maar je hebt ook gevaar voor pensioenzekerheid. Als je die dingen bij elkaar optelt, dan kan je niet anders dan tot de conclusie komen dat wij aan deugdelijk bestuur moeten gaan doen. Niet omdat het een modebegrip is en het netjes staat, maar omdat het noodzakelijk is voor Aruba, noodzakelijk om te overleven. Want Nederland zal nooit zeggen, ik vind jullie zo aardig, en onze bevolking vindt het zo lekker om bij jullie in het zand te liggen, dus we betalen het wel.”

Druk uitoefenen

FGCA onderstreept dat er anno 2016 ‘geen ruimte meer is om geld over de balk te smijten’. “Maar dat gebeurt nu nog steeds, want alles gaat gewoon door. De mentaliteitsverandering heeft nog steeds niet plaatsgevonden.” Volgens de stichting moet men aandacht vestigen op het rapport ‘Calidad’ (kwaliteit) dat in 1997 werd opgesteld door de Arubaanse Werkgroep Deugdelijkheid van Bestuur waaraan ook wijlen Mito Croes meewerkte. De concrete voorstellen en maatregelen uit dit rapport moeten volgens Hessels worden ingevoerd door middel van ‘positief overleg’ met de commercie en vakbondsgroepen. “De druk moet vanuit de gemeenschap komen, want wij betalen uiteindelijk de rekening.” Hessels heeft het niet over massale demonstraties, geeft hij aan. “Nee, het gaat om mensen bewustmaken, het dialoog openstellen en daarmee druk uitoefenen op de overheid door te zeggen: ‘zo kan je niet door’. Het duurt even voordat mensen het misschien oppikken, maar ik denk dat als het eenmaal gaat lopen, dat iets gaat veranderen. Deugdelijk bestuur, zoals het wegtimmeren van politieke patronage en het ingrijpen in personeelsbeleid en het huidige vergunningbeleid, moet Aruba uiteindelijke jaarlijks honderden miljoenen besparen.”

Bron: Amigoe