Raoul du Pré

Minister Bijleveld van Defensie stapt alsnog op vanwege de motie van afkeuring die donderdagavond tegen haar werd aangenomen in de Tweede Kamer. De CDA-bewindsvrouw kwam vrijdag in haar eigen partij onder grote druk te staan van partijgenoten.

In een korte verklaring erkende Bijleveld vrijdagmiddag dat ze niet uit eigen beweging gaat. Ze vertrekt na overleg met partijleider Wopke Hoekstra en waarnemend partijvoorzitter Marnix van Rij. Zelf was ze ook vrijdag nog ‘verbaasd‘ over de motie van afkeuring die een Kamermeerderheid tegen haar indiende en was ook niet van plan daar consequenties aan te verbinden. ‘Ik wilde doorgaan om mijn taak af te maken. Voor de mannen en de vrouwen die in de frontlinie staan. En om de tolken die nog in Kabul zijn in veiligheid te brengen.’

Ze merkte vrijdag echter wel dat haar partij daar anders over dacht. ‘Ik constateer dat mijn aanblijven onderwerp van discussie is geworden. Daardoor kan ik de verantwoordelijkheid voor mijn mensen niet meer op een goede manier dragen. Ik wil hun belangrijke werk niet in de weg staan.’

Motie van afkeuring

In de parlementaire geschiedenis werd Bijleveld donderdagavond vereeuwigd op de achtergrond, toekijkend hoe haar collega Sigrid Kaag haar vertrek aankondigde vanwege de motie van afkeuring die zojuist tegen haar was ingediend. Bijleveld kreeg ook zo’n motie, maar bleef.

Dat riep op het Binnenhof nieuw debat op over de politieke betekenis van een motie van afkeuring. Strikt genomen deed Bijleveld niets verkeerd: bewindslieden hebben het vertrouwen van de Tweede Kamer totdat dat vertrouwen wordt opgezegd. Wie dat wil doen, moet een motie van wantrouwen indienen. Een motie van afkeuring is wel een schrobbering, maar sluit niet uit dat de getroffen minister beterschap belooft en doorregeert.

Daarin was Bijleveld ook de eerste niet. Premier Rutte zelf kreeg op 1 april nog een motie van afkeuring en bleef ook gewoon aan. Een motie van wantrouwen tegen hem kreeg geen meerderheid. Beroemd is ook de aangenomen motie van afkeuring tegen VVD-minister Rita Verdonk in 2006, destijds de eerste die een demissionaire minister trof. Verdonk weigerde echter te vertrekken. Dat zorgde voor grote spanningen in het demissionaire kabinet-Balkenende III. Uiteindelijk vond premier Balkenende een uitweg door Verdonk een deel van haar portefeuille af te nemen.

Nog één kans

Speciaal voor Bijleveld gold nog de bijzondere omstandigheid dat het niet de eerste keer was. Tegen haar werden in deze kabinetsperiode al drie moties van wantrouwen ingediend. Die haalden het weliswaar niet omdat de coalitiepartners D66 en ChristenUnie haar overeind hielden, maar daar stond wel tegenover dat Bijleveld bij de derde uitdrukkelijk nog één kans kreeg om de Kamer voortaan sneller, uitgebreider en naar waarheid te informeren. De meeste Kamerfracties hadden niet de indruk dat ze daar in het Afghanistan-debat van deze week werk van maakte.

Haar beslissing om na donderdagavond aan te blijven, stuitte ook in haar eigen partij op veel onbegrip. Via de sociale media spraken diverse leden hun onbegrip uit. ‘In mijn tijd wogen een motie van afkeuring en een motie van wantrouwen even zwaar’, zei haar voorganger Hans Hillen in De Telegraaf. ‘In de loop der jaren is daar een andere invulling aan gegeven. Wat mij betreft? Ook bij een motie van afkeuring moet je wegwezen.’

Minister Grapperhaus van Justitie neemt tijdelijk waar op het ministerie van Defensie. Het CDA gaat intussen op zoek naar een opvolger die de demissionaire regeerperiode van Rutte III vol kan maken.

Bron: Volkskrant