Jeannette van Ditzhuijzen

De Isla-raffinaderij in Willemstad loopt op haar laatste benen. De laatste vijfhonderd mensen die er nog werken worden in september ontslagen. Is dit het einde van de meest vervuilende werkgever van Curaçao?

Meer dan een eeuw spuwen de pijpen van de Curaçaose raffinaderij, in de volksmond Isla, giftige rookwolken en metershoge vlammen uit. Shell, de eerste exploitant, zag de milieubui hangen en gaf in 1985 het hele complex voor één gulden aan de Curaçaose overheid. Maar dan mocht die later niet komen klagen over de vervuiling. Shell was nergens meer voor verantwoordelijk.

Het Venezolaanse staatsoliebedrijf PdVSA wilde het sterk verouderde complex wel exploiteren. Althans als het belastingvrijstelling kreeg en niet aan lastige milieueisen hoefde te voldoen. Curaçao knipte en boog. De werkgelegenheid van destijds nog zo’n 3500 mensen stond immers op het spel. Uit angst voor een toestroom van Antillianen werkte Nederland graag mee.

PdVSA’s contract liep tot eind 2019. En daarna werd het stil. Gegadigden voor overname van de exploitatie haakten telkens op het laatste moment af. De raffinaderij brandde verder op een laag pitje. Aan loonkosten en beheer van de raffinaderij is de eigenaar sindsdien circa 8,4 miljoen euro per maand kwijt.

Ernstige vervuiling

Volgens een recent rechterlijk vonnis bekommerde noch de Isla noch de overheid zich al die jaren om de gezondheid van de bewoners die dagelijks onder de rook van de raffinaderij leefden. De door de EU geadviseerde grens voor uitstoot van zwavel werd 12 tot 153 keer per jaar overschreden. De uitstoot van de hoeveelheid fijnstof was hoger dan de richtwaarde van de Wereldgezondheidsorganisatie. Soms was de vervuiling zo ernstig dat scholen werden gesloten.

Handhaving? Op het kleine eiland heeft het ministerie voor gezondheid, natuur en milieu daarvoor te weinig mensen, kennis en ervaring. Bovendien was er geen maximum uitstoot per bedrijf vastgesteld, maar keek het eiland naar de totale hoeveelheid zwaveldioxide in de buitenlucht. Zo konden de Isla en de overheid beweren dat ook andere bedrijven het eiland vervuilden en hoefde de raffinaderij de miljoenenboete niet te betalen die de rechter in 2010 had opgelegd voor overschrijding van een bepaalde norm.

Na stillegging van de raffinaderij in 2020 kon stichting SMOC (Schoon Milieu op Curaçao) met metingen die de overheid openbaar maakte, evenwel ondubbelzinnig aantonen dat al die jaren vrijwel alle uitstoot van zwaveldioxide voor rekening van de Isla kwam. SMOC-voorzitter Peter van Leeuwen: “Isla is de dans dus ontsprongen. Maar SMOC zal erop toezien dat een volgende exploitant dat niet zal lukken. In juni heeft de rechter in hoger beroep de overheid een veeg uit de pand gegeven en strengere milieueisen geëist voor de gezondheid van de eilandbewoners.”

Verroest hek

Is dit vonnis dan geen mosterd na de maaltijd? Eind september valt immers het doek voor de raffinaderij. Van Leeuwen: “De overheid is nog in gesprek met Corc (Curaçao Oil Refinery Complex, red.), een mogelijke exploitant met Braziliaanse en Chinese partners. Om te voldoen aan moderne normen zal die wel moeten investeren. Dat gebeurt alleen als er een aantrekkelijk rendement op de investering tegenover staat. Dat lijkt uitgesloten, tenzij Curaçao een van de grootste vervuilers ter wereld wil blijven.”

Van Leeuwen vervolgt: “Het eiland moet dan opnieuw een vonnis van de rechter naast zich neerleggen en geen milieueisen stellen. Tot nog toe is het daarmee weggekomen. Maar aan alles komt een eind. Ik verwacht dat dat ook het geval is met de grootste milieu-misdaad binnen het Koninkrijk der Nederlanden.”

Van Leeuwen woont zelf onder de rook van de raffinaderij en de afgelopen maanden hebben hij en zijn gezin eindelijk met open deuren en ramen kunnen leven, zonder stank en aanslag. “Er worden honderden miljoenen euro’s uitgegeven om de raffinaderij draaiende te houden. Maar geld voor milieumaatregelen of voor de bewoners in de getroffen wijken was er nooit. SMOC bestaat dit jaar twintig jaar. Het zou een mooi cadeau zijn als het verroeste hek van de raffinaderij definitief op slot gaat.”

Bron: Trouw