Willemstad – Uit de op curaçao gehouden discussies over het slavernijverleden, opgetekend in het rapport ‘Nos no ke nada mas sino nos libertat’ (we willen niets anders dan onze vrijheid), komt naar voren dat de Curaçaoënaar hier een syndroom aan heeft overgehouden.

Het gaat om een ‘verwarrende syndromatische situatie’ van én slachtoffer én overlever te zijn, van én liefde én haat koesteren jegens de Nederlandse staat die hem als kolonisator ‘zeer zeer vele jaren gedomineerd heeft gehouden in een politiek-psychologische situatie van onvrijheid, ongelijkheid, ondergeschiktheid en onafhankelijkheid’.

En deze situatie is er volgens coördinator van het project op Curaçao, Gilbert ‘Gibi’ Bacilio, nog steeds. Want, zo schrijft hij in de inleiding van het rapport, een belangrijke beweegreden om voor het ‘Adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden’ dialogen te organiseren op Curaçao is ‘dat Curaçao nu weer op een cruciaal kruispunt staat van zijn hedendaagse geschiedenis’.

,,Een kruispunt gekenmerkt door zaken als: het zelfbeschikkingsrecht, de autonomie, het dekolonisatieproces, de herstelbetalingen, het emancipatieproces, de armoedebestrijding, de onderwijsvernieuwing en onze huidige relatie met Nederland en de regio”, zo schrijft hij in zijn onlangs aan het Adviescollege en de Nederlandse D66-minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aangeboden rapport.

De Papiamentstalige versie stuurde hij onlangs naar de Staten. De Nederlandse versie is in handen van het Antilliaans Dagblad. Bacilio vervolgt:

,,Ik ben de mening toegedaan dat Curaçao gediend zal zijn en veel baat zal hebben bij het houden van dialogen over juist dit belangrijke en gevoelige thema, namelijk de doorwerking van de slavernij op de Yu di Kòrsou en op de Curaçaose samenleving en de concrete acties die wij moeten ondernemen om te komen tot waarheidsvinding, erkenning, verzoening, heling en herstel.”

Volgens de deelnemers aan de dialogen moet er een doorbraak komen zodat Curaçao perspectief heeft op het ontwikkelen van een samenleving die zichzelf beter kan helpen, die problemen beter kan oplossen en die beter kan beslissen wie Curaçao zal helpen en met wie er samengewerkt kan worden om vooruitgang te boeken in het proces van emanciperen.

,,Kortom, gericht op een zodanige modaliteit van leven en samenleven dat de Curaçaose mens zich vrij voelt, zich gelijk en gelijkwaardig voelt en dat ertoe leidt dat de Curaçaose mens samenwerkt en solidair leeft met zijn medemensen.”

De syndromatische doorwerking van het slavernijverleden moet doorbroken worden door acties van de Curaçaose mens, de Curaçaose Staat, de Nederlandse Staat en het Koninkrijk der Nederlanden, zo wordt aanbevolen. ,,Elk van deze actoren zal zelf in actie moeten treden maar vooral ook in relatie tot elkaar op basis van wederzijds respect en gelijkheid.”

De discussies zijn gevoerd met Dudley Lucia en Eugene Maduro als moderators en Peter Jordens en Nifa Ansano als rapporteurs. De samenstelling en redactie was in handen van Henri Vijber en Bacilio.

‘Stil aan Nederlandse kant’

In het rapport wordt na een historische uiteenzetting van gebeurtenissen het volgende vastgesteld:

,,Terwijl de civil society van Curaçao in de loop van vele jaren met cumulatief succes een consistente worsteling voerde voor de erkenning en voortzetting van de ware aard van de politiek-emancipatorische strijd van Tula en zijn medestrijders voor vrijheid, gelijkheid en broederschap, en terwijl de Curaçaose overheid als gevolg van de inspirerende druk van de Curaçaose activisten en van de civil society formeel enkele emancipatorische besluiten genomen heeft die opgevat kunnen worden als ondersteuning van het langdurige ontworstelingsproces, bleef het echter stil van de kant van Nederland.”

Het bleef stil, zo vervolgt het rapport, totdat in Nederland de discussie losbarstte over racisme, Zwarte Piet, etnische profilering en de ‘Black lives matter’-beweging opkwam en ‘Nederland door de internationale gemeenschap aangesproken werd op het als racistisch bestempelde zwarte piet-fenomeen’, aldus de schrijvers.

,,Het bleef zelfs pijnlijk stil ook nadat de Plataforma Sklabitut i Herensha di Sklabitut formeel, als resultaat van het vonnis van de op 3 oktober 2019 gehouden volkstribunaal, een verzoek indiende bij de Rijksministerraad om Tula te rehabiliteren. Tot vandaag bleef het stil.”

Over het volkstribunaal wordt eerder uitgelegd dat dit tribunaal voor het paleis van de gouverneur werd gehouden, ter herdenking van de gruwelijke moord op Tula en 27 medestrijders. ,,Resultaat van dit volkstribunaal is een vonnis dat aangeeft dat het noodzakelijk en gerechtigd is om van de regering van het Koninkrijk der Nederlanden te eisen dat zij de Nationale Held Tula rehabiliteert, c.q. in ere herstelt.”

Volgens de opstellers is dit verzoek doorgeschoven naar het Adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden, waar dit rapport een onderdeel van is geworden. Maar dit alles neemt niet weg dat er actie moet worden ondernomen en het rapport eindigt dan ook met verschillende aanbevelingen waarvan de belangrijkste, maar als tweede genoemd is de ‘welgemeende excuses van Nederland’.

Deze excuses moeten onderdeel zijn van wat de eerste aanbeveling beschrijft, namelijk dat er een helingsproces op gang gebracht moet worden die bestaat uit drie factoren: de waarheidsvinding, de verzoening en de genoegdoening. Het gaat om een tweerichtingsproces zo wordt uitgelegd.

En als voorbeeld hoe dit kan gebeuren wordt aangegeven: ,,Nederland biedt excuses aan en Curaçao geeft vergiffenis. Of, Nederland geeft enerzijds een genoegdoening om emancipatorische ontwikkeling te bevorderen en Curaçao geeft anderzijds aan Nederland adviezen hoe Nederland om zou kunnen gaan met de doorwerking van het slavernijverleden in Nederland zelf, bijvoorbeeld in een slavernijcanon.”

Vier daden van goede wil worden aanbevolen: 1. Aanbieden van welgemeende excuses, 2. Het stellen van een daad van genoegdoening, 3. Het rehabiliteren van Tula en 4. Het serieus, oprecht en daadwerkelijk opstarten van het dekolonisatieproces conform het desbetreffende decreet, de normen en regels van de Verenigde Naties.

Ten aanzien van de excuses wordt uitgelegd: ,,Het officieel openhartig aanbieden van excuses zal meer moeten zijn dan het uitspreken van zeven letters die samen het woord ‘excuses’ vormen. Het aanbieden van excuses zal slechts zinvol zijn voor het helingsproces wanneer dit aanbod ervaren wordt als een welgemeende blijk van erkenning en spijt van het leed, de pijn, het onrecht, de achterstelling, de armoede die aangedaan is aan de Curaçaose mens. Erkennen dat deze daden de emancipatorische ontwikkeling van de Curaçaose mens ernstig belemmerd hebben. Gezien het belang van het kiezen van het juiste narratief wordt aanbevolen om een Koninkrijkscommissie in het leven te roepen, waarin in ieder geval ook vertegenwoordigers van Curaçao zitting hebben, met als taak, het aanbieden van welgemeende excuses goed en formeel voor te bereiden.”

Waar het gaat om genoegdoening is tijdens de dialogen naar voren gekomen dat het hier niet gaat om geld om het leed af te kopen, maar wel activiteiten, programma’s en projecten die bijdragen aan de ontwikkeling van de emancipatie van de Curaçaose mens en de Curaçaose samenleving.

,,Deze activiteiten hebben uiteraard hun prijskaartjes die dan ook door Nederland betaald dienen te worden”, aldus het rapport. Ten aanzien van het dekolonisatieproces conform de regels van de Verenigde Naties wordt uitgelegd dat de uitspraken van koningin Wilhelmina in haar radiotoespraak van 7 december 1942 niet dekolonisatie tot doel hadden. Dat in het verlengde hiervan het Statuut alleen een interne regeling is tussen Nederland en de autonome eilanden.

Verder wordt verwezen naar het vonnis van 7 mei 2021 in de zaak Pro Soualiga Foundation tegen de Staat der Nederlanden waarin de rechter expliciet opmerkt dat niet alle verplichtingen van het Handvest van de Verenigde Naties door Nederland nageleefd worden om te kunnen spreken van zelfbesturende landen.

En ook de recente uitspraak van het Internationaal Olympisch Comité bevestigt dit: Curaçao wordt niet beschouwd als volledig gedekoloniseerd, soeverein en onafhankelijk land. Aanbevolen wordt verder om Museo Tula in Landhuis Kenepa te verheffen tot een Koninkrijksbreed gedragen en internationaal erkend cultureel-historisch immaterieel pareltje. En dat geldt ook voor het Museo Kas di Pal’i Maishi en Museo Kas di Vitó Valks.

,,De ‘Zona Kultural- Históriko, Ekonómiko i Edukativo’ van Bándabou is dan ook uitermate geschikt om het, met de driehoekspositie en interrelatie van bovenvermelde musea te transformeren tot een erkende permanente herinnering voor de Curaçaose gemeenschap door middel van verkrijging, conservering en interpretatie van het tot het Afro Culturele behorende erfgoed vanaf de tijd van slavernij tot heden”, aldus het rapport.

De volgende aanbeveling gaat over de erkenning van het Papiaments als basistaal van het Koninkrijk der Nederlanden en de opname hiervan in het Europees Manifest voor talen van minderheden of regionale talen. De opstellers van het rapport concluderen ook dat er een Koninkrijksinstituut moet komen voor het koloniaal- en slavernijverleden. Verder moet slavernij verankerd worden als deel van kolonialisme in het onderwijs.

Uitgaande van een gedeeld slavernijverleden van alle landen van het Koninkrijk der Nederlanden, wordt aanbevolen om eenzijdige eurocentrische interpretaties te voorkomen. Er zou een Koninkrijkscurriculum ontwikkeld moeten worden. Er moet volgens de opstellers van het rapport ook gekeken worden naar het grondbeleid. Wie is eigenlijk eigendom van welke gronden? De overheid zou als vertegenwoordiger van het Curaçaose volk eigenaar moeten worden van meer terreinen.

Als achtste aanbeveling wordt genoemd de bescherming van het slavernijverleden door middel van het naleven van wetten en verdragen zoals de erfgoedverordening, de verordening ter bescherming van immaterieel erfgoed en het Europees verdrag inzake de bescherming van archeologisch erfgoed (in het rapport worden er acht genoemd). Verder moet niet-eurocentrisch onderzoek gestimuleerd worden. Daarbij wordt geconstateerd:

,,Lokaal bezien, lijkt het alsof er nog relatief weinig belangstelling is voor de eigen geschiedenis.”

Daarom wordt aanbevolen om deskundigen van Curaçaose origine op te dragen om de geschiedenis van Curaçao te schrijven vanuit de optiek van de slavernij. Verder wordt als tiende aanbeveling genoemd ‘het opzetten van een Modern Technologisch Data, Documentatie, Informatie Voorziening, met de benodigde capaciteitsopbouw’.

Hiervoor moet op Koninkrijksniveau een taskforce ingesteld worden die voor alle betrokken partijen een gemakkelijk toegankelijk centrum opzet en beheert. Belangrijk is dat deze taskforce als taak krijgt om te werken aan een voorstel voor de capaciteitsopbouw van alle betrokken partijen om bij te dragen en gebruik te maken van dit systeem.

Tot slot wordt aanbevolen om een motie op te stellen in de Tweede Kamer voor het uitroepen van het jaar 2023 als Koninkrijksherdenkingsjaar van het gezamenlijke slavernijverleden.

Bron: Antilliaans Dagblad van 28 juli 2021