Een gelukkig nieuwjaar, ‘suerte’. Daar is op Curaçao alles op gericht tijdens de overgang van oud naar nieuw. Daarom rook je je huis uit met wierook. Dit is ook het moment om stil te staan bij wat er het afgelopen jaar is gebeurd. Daarom luister je naar de nieuwste tambú.
Die laatste dagen van het jaar staan bol van de oude en minder oude tradities: geloof en bijgeloof, tambú en banderita, wierook en pagara. Dit zijn de vijf bijzondere tradities.
1. De grote schoonmaak
December is de maand van de grote schoonmaak. Sommige mensen geven hun huis een complete make-over. Het krijgt binnen en buiten een nieuwe laag verf; mensen kopen nieuwe meubels en gordijnen.
Het mag ook wel wat minder, vindt taal- en cultuurkenner Lucille Berry-Haseth (86). “Het gaat erom dat alles netjes en schoon is. Je ruimt op, in huis en op je erf. Wat oud en kapot is gaat weg.”
2. Weg met die boze geesten!
Het huis is spik-en-span en nu is het zaak boze geesten te weren. Dat doe je door het uit te roken met zeven soorten wierook. ‘Je kunt je huis ook uitroken met de damp van kruiden, of het schoondweilen met terpentijn waarin wat knoflook en schillen van rode uien’, schrijft pater Paul Brenneker rond 1970 in Sambumbu. ‘Men springt over het wierookstelletje heen, dat brengt geluk.’
Dan al ‘horen knallen bij oudejaarsavond’. Tegenwoordig rollen bedrijven op straat een pagara uit met soms wel een miljoen rotjes. Die zorgt voor veel lawaai en rook. De ene pagara volgt de andere op. Weg met die boze geesten!
3. Opzwepende muziek: tambú
Dit is de muziek die totslaafgemaakte mensen als uitlaatklep gebruikten. Zij dansten en zongen op het opzwepende Afrikaanse ritme en vergaten even hun verschrikkelijke leefomstandigheden.
Tambú was in de eerste helft van de twintigste eeuw officieel nog verboden. De katholieke kerk vond de muziek en dans ‘onfatsoenlijk’, schrijft muziekhistoricus Harry Moen in ‘Tempu di Chinchirinchi’. ‘Wie wil kon zijn hart luchten, aldus de overlevering. Je vroeg het woord en zong.’
“Tambú is nu een manier om het jaar mee af te sluiten”, zegt documentairemaker Selwyn de Windt. “Je hoort de problemen van het volk en er wordt de spot gedreven met sommige mensen.”
4. Sùlt en oliebollen
Oliebollen, veel Hollandser kun je het niet krijgen. In december zijn ze overal te koop op Curaçao: in supermarkten en in kraampjes op straat. Zure zult is ook zo’n Nederlandse lekkernij. De Curaçaose variant, sùlt, wordt gemaakt met varkensoortjes en soms varkenspootjes. Behalve azijn, ui, laurierblaadjes, wortel en kruidnagel, gaan er peperkorrels in het zuur.
5. Pikante tekstjes: Banderita
Stel je dit eens voor.. Een stokje met een gekleurd vlaggetje en daarop een wit papiertje met de tekst: ‘Amor ku tormento ta ora ku balor’, liefde met smart is goud waard. Dit is een ‘banderita’.
Tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw kon je aan het eind van het jaar zomaar iemand tegenkomen met zo’n vlaggetje op een hoed of hoofddoek, vertelt Lucille Berry-Haseth. “De banderita’s werden voor een dubbeltje huis aan huis verkocht of bij een ‘bentana’, een winkeltje vanachter een raam.”
“Het kon een steek onder water zijn of een voorval, maar altijd met een tikkeltje ironie, humor of sarcasme.”
| Ai hòmber ku ta kana bati pechu
broma k’e tin kuarenta yu, no lubidá di bisa tambe ku nan tur ta blo sunú. |
Ach, mannen die zich op de borst slaan
en pochen dat zij veertig kinderen hebben, vergeet ook niet te zeggen dat deze allemaal poedelnaakt zijn. |
Bron: NTR/Caribisch Netwerk
In de tachtiger jaren van de vorige eeuw viel mij 2 rituelen op bij St Sylvester.
Draag een GELE onderbroek bij de jaarwisseling.
Zorg ervoor dat de eerste medebewoner, die je geluk toewenst een rijk iemand is.
Twee rituelen, die financieel voordeel opleverde voor het komende jaar