President Nayib Bukele ongekend populair met keiharde aanpak criminele bendes –
Jurjen Roerdinkholder

Met zijn even omstreden als succesvolle aanpak van het bendegeweld in El Salvador is president Nayib Bukele erin geslaagd het aantal moorden in het Centraal-Amerikaanse land sensationeel terug te dringen.

In 2015 had El Salvador het hoogste moordcijfer ter wereld: 106 per 100.000 mensen. Vorig jaar was dat volgens de regering gedaald naar 7,8. Dat is vergelijkbaar met de Verenigde Staten. Het moordcijfer in buurland Honduras (36) is ruim 4 keer zo hoog. In Nederland ligt dit cijfer op 0,65.

Door zijn keiharde bestrijding van de criminelen en zijn eigenzinnige stijl is Bukele populairder dan ooit. Met een goedkeuringscijfer van 90 procent is hij de populairste president in Latijns-Amerika.

Botte bijl

Aanvankelijk probeerde Bukele het op een akkoordje te gooien met de bendes, las pandillas. Hij weigerde 14 bendeleiders uit te leveren aan de Amerikanen en liet er een aantal stilletjes vrij. Maar toen het aantal moorden explosief steeg, veranderde hij van aanpak.

Om de criminaliteit te vermorzelen en het geweld in te dammen greep Bukele naar de botte bijl. Hij vroeg het hem welgezinde parlement in maart vorig jaar om de noodtoestand uit te roepen nadat er binnen 24 uur 62 moorden waren gepleegd, het hoogste aantal sinds 2015. Een aantal burgerrechten, zoals de vrijheid van vergadering, werd daardoor tijdelijk opgeschort. De politie mocht plotseling iedereen zonder aanleiding arresteren. Salvadoranen konden zo zonder tussenkomst van een rechter twee weken worden gevangengezet.

De politie pakte bendeleiders en -leden op van de beruchte rivaliserende gangs M-13 en La 18, die voor de plotselinge geweldsuitbarsting verantwoordelijk werden geacht. De noodtoestand is een jaar later nog steeds van kracht. Inmiddels zijn er 62 duizend Salvadoranen achter slot en grendel gezet. Dat is 2 procent van de volwassen bevolking.

Als kers op de taart liet de 41-jarige Bukele een megagevangenis uit de grond stampen die plaats biedt aan 40 duizend ’zware criminelen’. Het gaat om de grootste penitentiaire inrichting van Latijns-Amerika.

Voorbeeldbeleid

Volgens het IMF heeft de ongekende vermindering van de criminaliteit geleid tot „robuuste economische bedrijvigheid”. Het Britse weekblad The Economist ziet dat het succes van Bukele´s mano dura (ijzeren vuist) ook in de omringende landen niet onopgemerkt is gebleven. De koploper van de presidentsverkiezingen in Guatemala, Zury Ríos, noemt zijn veiligheidsbeleid „een voorbeeld”. Costa Rica´s Veiligheidsminister wil dat zijn land de aanpak overneemt. Beide landen experimenteren met Bukele´s model. Haiti krijgt van Bukeles regering advies over de aanpak van de bendes die een groot deel van het land controleren.

Hoge prijs

Volgens mensenrechtenorganisaties leidt de noodtoestand tot willekeur. Zij beschuldigen de regering van martelingen, willekeurige arrestaties en verdwijningen. Zeker 175 mensen zijn afgelopen jaar na hun arrestatie overleden, meldt de onafhankelijke nieuwswebsite El Faro.

Critici vinden dat Bukele jongeren beter een opleiding en een baan kan geven. Als ze arm en werkloos zijn, worden ze vanzelf in de armen van de bendes geduwd.

De politieacties vinden vooral plaats in achterstandswijken waar de bendes uit het straatbeeld zijn verdwenen en ouders en kinderen weer veilig over straat kunnen. Maar nu zijn ze bang voor het leger en worden ze voortdurend lastig gevallen door de patrouillerende politie.

El Faro stelt dat Salvadoranen een hoge prijs betalen. „Geen bendes maar ook geen democratie meer”, kopte het nieuwsmedium onlangs op zijn voorpagina.

Bron: Telegraaf