Sanne Schelfaut | Algemeen Dagblad

De spanningen tussen de Zuid-Amerikaanse buurlanden Venezuela en Guyana zijn de laatste dagen zo hoog opgelopen dat grootmacht Brazilië het leger naar de grens heeft gestuurd.

De VN gaan zich vrijdag over het conflict buigen. Inzet van de spanningen is een voormalige kolonie van Nederland: Essequibo.

Hoe ver gaat de Venezolaanse president Nicolas Maduro in zijn obsessie om het olierijke gebied Essequibo in te lijven? Deze regio (vier keer zo groot als Nederland) hoort officieel bij Guyana, een land waar amper iemand woont. Het telt nauwelijks 800.000 inwoners, maar is rijk aan olie, goud en mineralen. En juist die gewilde grondstoffen zorgen voor escalatie van de ‘burenruzie.’

President Maduro heeft deze week een wetsvoorstel ingediend om van Essequibo een Venezolaanse provincie te maken. Ook heeft hij de staatsoliemaatschappij opdracht gegeven vergunningen af te geven voor de winning van ruwe olie in het betwiste gebied. Maduro beloofde bovendien dat er Venezolaanse identiteitskaarten aan de 125.000 inwoners van de regio worden uitgedeeld. Op Facebook plaatste de omstreden president een bericht dat de landkaart van Venezuela er vanaf nu anders uitziet; de grenzen zijn opgerekt. Essequibo hoort op deze kaart niet langer bij Guyana. ‘Op scholen, universiteiten, gemeentehuizen en andere openbare locaties of bij de mensen thuis hoort onze nieuwe landkaart te hangen’, schrijft Maduro.

De acties van Maduro zorgen voor veel spanningen in Guyana, de bevolking is bang dat het Venezolaanse leger binnenvalt en dat het land wordt geannexeerd. Irfaan Ali, president van Guyana, hield deze week een televisietoespraak waarin hij benadrukte dat zijn regering er alles aan doet om de huidige grenzen van het land te beschermen. ,,De claim van Venezuela is onrechtmatig. De regering daar wil twee derde van ons land inpikken, maar het referendum dat Caracas (hoofdstad van Venezuela, red.) onder de bevolking hield, was tegen alle internationale afspraken en is ongeldig.’’

Bedreiging voor internationale vrede

Ali heeft onder anderen António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, gesproken. Daarbij heeft hij hem gewaarschuwd voor ‘deze gevaarlijke ontwikkelingen en de wanhopige acties van Maduro, die in strijd zijn met het internationaal recht en een ernstige bedreiging vormen voor de internationale vrede en veiligheid.’

Guyana hoopte vorige week dat het zou lukken om via het Internationaal Gerechtshof in Den Haag een controversieel niet-bindend referendum over het lot van Essequibo tegen te houden, maar dat lukte niet. Een overweldigende 95 procent van de Venezolanen stemde zondag voor de annexatie van het gebied.

Guyana heeft de kwestie nu voorgelegd aan de VN-Veiligheidsraad. Deze raad komt vrijdag bijeen om het conflict te bespreken. De Verenigde Staten zeiden donderdag samen met Guyana luchtmachtoefeningen te houden in het Zuid-Amerikaanse land. Het zou gaan om routine-oefeningen. De VS hebben het Venezolaanse referendum afgekeurd. De minister van Buitenlandse Zaken van de VS, Antony Blinken, zei dat ‘de VS de soevereiniteit van Guyana standvastig zullen blijven steunen’.De Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva zegt zich ernstig zorgen te maken over de situatie tussen Venezuela en Guyana. Hij heeft extra troepen richting Guyaanse grens gedirigeerd. Toch wil Lula een oorlog voorkomen. ,,We kunnen geen oorlog gebruiken in Zuid-Amerika”, zei de president. Hij deed een oproep aan regionale organisaties om zich in te zetten voor een vreedzame oplossing.

Venezuela lijkt zich weinig aan te trekken van de internationale waarschuwingen. Op tv worden constant promotiespotjes van militaire trainingen uitgezonden en nieuwsuitzendingen zitten vol reportages van soldaten die naar de grens worden gestuurd. Venezuela-deskundige Eva van Roekel, verbonden aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, zegt dat president Maduro vooral politiek wil scoren. ,,In de tweede helft van 2024 zijn er verkiezingen in Venezuela. Als die eerlijk verlopen, is de kans klein dat Maduro wint. Ik denk dat nog maar 10 procent van de bevolking hem steunt, hij heeft het land tijdens zijn bewind economisch naar de afgrond gebracht. Met zijn felle acties rond Essequibo probeert hij de bevolking toch achter zich te krijgen en een gevoel van eenheid te creëren.’’

Economisch in het nauw

Het is volgens Van Roekel alleen de vraag of die poging slaagt. ,,De politieke oppositie in Venezuela wint aan kracht. Dat weet Maduro als geen ander, een kat in het nauw kan rare sprongen maken. Toch denk ik niet dat deze impopulaire president een oorlog tegen Guyana ontketent. Met zoveel economische ellende in eigen land zou het in ieder geval zeer onverstandig zijn. Venezuela was door de olievoorraad lang een welvarend land, maar daar is weinig van over. Die olie-industrie ligt door mismanagement en een tekort aan technisch personeel behoorlijk op z’n gat. Zeker buiten Caracas is het moeilijk te overleven. Ik ben er net een halfjaar geweest en er is gebrek aan alles: elektriciteit, water, benzine, zaden voor gewassen. Maduro rekent zich wellicht rijk met het grote olieveld dat in 2015 voor de kust van Essequibo werd gevonden, maar het is de vraag of hij annexatie echt aandurft. Dan kan hij een reactie van Brazilië verwachten. En, ook niet onbelangrijk, inwoners van deze regio voelen zich Guyanen, geen Venezolanen.’’
Grenstwist in oude Nederlandse kolonie

De grenskwestie over Essequibo speelt al bijna 125 jaar. De regio beslaat ruim twee derde van Guyana en er wonen 125.000 mensen (mix van inheemse inwoners, nazaten van Indiase arbeiders en Afrikaanse tot slaaf gemaakten). In 1899 werden de grenzen bepaald tussen Venezuela en Guyana, dat destijds Engels was, nadat het langer dan tweehonderd jaar een Nederlandse kolonie was geweest. Venezuela was destijds al onafhankelijk van Spanje en claimde dat Essequibo voor die tijd al bij hen hoorde. Een internationale commissie oordeelde in het voordeel van Brits Guyana. Beide landen hebben de kwestie dus nooit zelf opgelost, maar tot nu toe bleef een escalatie uit. De verhoudingen verhardden in 2015 toen het Amerikaanse oliebedrijf ExxonMobil een enorm olieveld voor de kust ontdekte. Guyana is sindsdien een stuk welvarender geworden, in tegenstelling tot Venezuela.

Bron: Algemeen dagblad