Het vertrouwen in premier Rutte belandde dit jaar op een dieptepunt. Hij werd de langstzittende premier, maar scoorde nog nooit eerder zulke lage vertrouwenscijfers. Maar in Europa is de recordpremier juist op een hoogtepunt: als langstzittende premier vervult Rutte een cruciale rol in de Europese Raad, zien diplomaten, insiders en experts.
Mark Rutte leek jaren onaantastbaar in de Haagse politiek. Problemen, affaires en zelfs ‘ontbrekende herinneringen’: het bleef zelden aan de premier kleven. Maar dat is veranderd. “De vertrouwenscijfers zie je duidelijk dalen”, zegt Tom Louwerse, politicoloog van de Universiteit Leiden.
“Ik denk dat het een combinatie is. De beleidsinhoudelijke crises: energiecrisis, wooncrisis, klimaatcrisis. Daar vinden de mensen dat de regering niet daadkrachtig is. En dat straalt ook af op het boegbeeld, op Rutte. Persoonlijk heeft hij ook een aantal steken laten vallen. Hij is soms wat vergeetachtig of de indruk bestaat dat hij soms jokt. Dat straalt ook af op de persoon van Rutte.”
Zelfs in zijn eigen VVD wordt gespeculeerd over het tijdperk ná Rutte. Oud-minister Edith Schippers wordt de lijsttrekker voor de Eerste Kamer en sindsdien wordt Schippers getipt als een potentiële opvolger. Op het VVD-partijcongres in november klonk een lang applaus voor Schippers. “Heel veel succes, wat ook verder jouw ambities zouden kunnen zijn”, zo lachte Rutte in zijn speech tegen Schippers.
In de Nederlandse politiek lijkt Rutte op zijn retour. Misschien zijn dit wel de nadagen van zijn premierschap. Maar het contract met de Europese politiek is groot.
‘Dienstjaren’
“Zijn positie in Europa is best wel sterk”, ziet EU-expert Mathieu Segers, hoogleraar Europese Geschiedenis aan de Universiteit Maastricht. “In Europa wordt heel veel waarde gehecht aan dienstjaren. En Rutte zit er al er lang. Vanwege die duur speelt hij een centrale rol in Europese Raad en in de Europese politiek.”
EU-top in Praag: de Duitse bondskanselier Scholz, premier Rutte en de Franse president Macron EU-top in
Zo’n positie hadden voorgangers als Kok of Balkenende niet, aldus Segers. Vroeger was ‘het soortelijk gewicht’ van Nederland wel veel groter. “In het Europa van de 12 had Ruud Lubbers vanwege de omvang van de Europese Gemeenschap vanzelf een grotere invloed dan Rutte nu, als één van de 27 lidstaten.”
Oliemannetje tussen Frankrijk en Duitsland
Zo loopt de samenwerking tussen de twee grootste EU-landen, Duitsland en Frankrijk, niet goed de laatste maanden. De vorige bondskanselier, Angela Merkel, en president Macron waren een geoliede machine. Merkel was bereid om in het Europese belang te denken, zeggen diplomaten. Dat doet bondskanselier Olaf Scholz minder. Ook de Duitse coalitie van drie partijen helpt niet. Berlijn wacht heel lang om een standpunt in te nemen, zo merkt men in Brussel.
“Het is nog altijd zo: als de Frans-Duitse as hapert, dan draait de Europese Unie moeilijk”, zegt Segers. Rutte fungeert als het oliemannetje tussen Parijs en Berlijn, zien insiders. Dat bleek in oktober bij de EU-top in Praag. Nederland organiseerde het vooroverleg tussen Macron en Scholz. Gedrieën liepen de leiders door het Praagse centrum. Ook bij de volgende EU-top liep Rutte weer ‘gaten dicht’ tussen Frankrijk en Duitsland, aldus een topambtenaar.
Rutte is machtig, invloedrijk, maar dat betekent niet dat hij in de EU voorop loopt. Rutte reageert vooral, constateert Segers. “Zijn rol is heel erg van oliemannetje en dat is vaak gekoppeld aan reactie. Dus er moet eerst een soort crisis zijn en dan komt Nederland in het spel. Je hebt ook een andere manier van het maximaliseren van je invloed, door op de troepen vooruit te lopen.”
Met zijn ‘standing’ zou Rutte dat best kunnen doen, zegt Segers. “Ook in de dossiers over de Oekraïne-oorlog zie je dat Nederland vaak als laatste komt. Bijvoorbeeld het discussiepunt over uitbreiding richting Oekraïne. Daar liep Nederland helemaal in de achterhoede, terwijl dat een mogelijkheid was geweest om meer te leiden en te sturen.”
Einde tijdperk Rutte?
Met een record op zak, dalende populariteit in eigen land en een uitstekende internationale positie wordt in Den Haag al langer gespeculeerd over een einde aan het tijdperk Rutte. “Of hij nu voor de volgende verkiezingen of na de volgende verkiezingen gaat, op een gegeven moment zal hij toch moeten weggaan”, zegt politicoloog Louwerse. “Daar zullen ze vast in de VVD nu over nadenken.”
Rutte zelf heeft inmiddels een standaardantwoord op de vraag. Hij grapt dat hij ‘halverwege’ is. Dat herhaalde hij recent nog, in een eindejaarsinterview bij NU.nl. Ook ontkende hij opnieuw een Brusselse topfunctie te ambiëren.
Rutte is de afgelopen jaren meerdere keren genoemd voor een internationale topfunctie. Volgens insiders had hij zonder veel moeite voorzitter van de Europese Raad kunnen worden. Die baan ging uiteindelijk naar een andere liberale premier, de Belg Charles Michel.
“Hij voelt zich goed thuis op het Europese toneel, kan goed manoeuvreren”, zegt Segers. “Als hij ooit van gedachten verandert, dan zijn er meerdere opties in het Brusselse.”
Bron: RTL.nl