Camil Driessen, Merijn Rengers

Highlight: Op Bonaire worden door Nederland miljoenen geïnvesteerd in betaalbare huurwoningen. De ondernemer die de chalets gaat leveren, heeft een reeks faillissementen op zijn naam.

Ook onder de brandende zon op een zandweg poseert minister Hugo de Jonge gewillig. Het is juni 2023 en de CDA’er staat in pak en op zijn designerschoenen op Bonaire voor een enorm bord met de landkaart van het eiland. Onder de leus „Bon Deal pa Kas Pagabel” (Goede deal voor betaalbare woningen) zet hij met een stift zijn handtekening. Twee gedeputeerden en het hoofd van de lokale woningcorporatie staan glunderend naast de minister.

De Jonge heeft 10 miljoen euro meegenomen, bedoeld om de bouw van zeshonderd betaalbare woningen mogelijk te maken – juicht het bijbehorende persbericht . Het geld komt boven op de 7,3 miljoen euro die het ministerie driekwart jaar eerder fourneerde, om de stilgevallen lokale woningbouw te versnellen. „Nu de deal is getekend, is het tijd voor actie”, zegt De Jonge tegen nieuwswebsite Bonaire.nu .

Op de foto ontbreekt de man die de meeste huizen op Bonaire gaat neerzetten: de Zaanse chaletbouwer Peter Starreveld (59). In korte tijd heeft de Zaankanter de complete Nederlandse politiek enthousiast gekregen voor zijn prefab-woningen – van ambtenaren van Binnenlandse Zaken, die in november 2022 zijn loods in Zaandam bezoeken, tot een delegatie Eerste en Tweede Kamerleden, op werkbezoek in het hoofdstadje Kralendijk. In april van dat jaar geeft Starreveld een presentatie voor staatssecretaris van Koninkrijksrelaties Alexandra van Huffelen, onder een partytent op een braakliggend stuk grond op Bonaire. Daarna ontmoet hij De Jonge, die de woondeal komt tekenen.

Sociale woningbouw is niet het enige speerpunt van het ministerie op Bonaire, sinds 2010 een ‘Bijzondere Gemeente’ in Caribisch Nederland. Een ander beleidsdoel – Nederland is nooit te beroerd om op het eiland met het vingertje te wijzen – is het verbeteren van de „ambtelijk-bestuurlijke integriteit”. Afgelopen december schrijft Van Huffelen aan de Kamer dat integriteitsschendingen op Bonaire veelvuldig voorkomen en juist de vastgoedmarkt kwetsbaar is voor „malafide investeringen”. De staatssecretaris wil die onder meer te lijf gaan door de sinds 2003 in Nederland geldende Wet Bibob zo snel mogelijk uit te breiden naar Caribisch Nederland. Dan kunnen namelijk „de achtergrond en zakelijke omgeving” van ondernemers die (bouw)vergunningen krijgen van de overheid gescreend worden.

Uit onderzoek van NRC blijkt echter dat het ministerie zelf geen enkele interesse heeft in de achtergrond van de Zaanse chaletbouwer, die zo profiteert van De Jonges woonmiljoenen. NRC onderzocht zijn verleden en stuitte op een spoor van faillissementen en verbolgen klanten en oud-zakenpartners. En NRC sprak de enthousiaste Peter Starreveld zelf, die bezweert dat hij door schade en schande wijs is geworden en van zijn Bonairiaanse vastgoedavonturen iets heel moois gaat maken.

Zucht & Steun – zomer 2014

Wanneer de timmerlui en metaalbewerkers na de bouwvak in 2014 komen aanrijden bij het pand van Bouwbedrijf De Wit in Zaanstad, is er niemand. Binnen treffen ze stickers aan, op alle machines. Die heeft de Belastingdienst geplakt, die beslag heeft gelegd op de complete inboedel.

Jarenlang zat hier Wison Metaal Techniek, dat in binnen- en buitenland machines en grote staalconstructies leverde. Maar de ene Wison-compagnon is gestopt en de andere heeft met Peter Starreveld afgesproken dat die de zaak overneemt. De eerste paar jaar zal Starreveld de huur van het pand betalen, staat in een contract dat de Zaankanter op 22 oktober 2013 ondertekent. Hij doet dit niet als directeur, maar als ‘procuratiehouder’. Dat maakt hem volledig tekenbevoegd, maar in principe niet verantwoordelijk als het misgaat.

Maar ook na talrijke aanmaningen betaalt Starreveld geen huur. Personeelsleden en leveranciers moeten steeds vaker wachten op hun geld, zeggen drie oud-werknemers tegen NRC . Het wordt er niet gezelliger op, in de loods vlak bij het Noordzeekanaal. Er worden bezoekers met een wapen gezien in de gereedschapskamer, vertellen oud-medewerkers, ze zijn op zoek naar Starreveld. Eén personeelslid wordt zo boos dat hij met een voorhamer het kantoor van Starreveld binnenloopt en de computers kapotslaat.

Een jaar later zijn Wison en bouwbedrijf De Wit failliet. De curator laat in het Dagblad Zaanstreek optekenen dat het bedrijf „met de noorderzon vertrokken lijkt” en dat hij „aangifte zal doen bij de FIOD”. Tegen de Zaanse online krant De Orkaan spuwen ontevreden klanten en zakenrelaties hun gal over financiële malversaties.

NRC ontdekte rond Starreveld een lang spoor van faillissementen. De Zaankanter ging in 1991 voor het eerst persoonlijk failliet, gevolgd door een faillissement van zijn groentezaak de Versspecialist in 1996. Zeven jaar later valt het doek voor de StaZa-groep (wat staat voor Starreveld Zaandam) en tien dochterbedrijven. Zo’n 220 mensen komen hierbij op straat te staan. De curator ruziet met Starreveld over een dubieuze aandelendeal en over diens motorjacht Z-Star. Als hij in 2011 het faillissement afsluit, blijft een bedrag van bijna 7 miljoen euro schuld openstaan.

In dezelfde periode komen ook de bouwbedrijven Z&S Bouw en Z&S Wonen in zwaar weer. Starrevelds bv is de directeur van deze bedrijven en hij is het aanspreekpunt van een aantal families die Z&S hun woning laten bouwen in het Zuid-Hollandse Pijnacker. Het wordt een drama, met kortgedingen en slepende juridische procedures tot gevolg. Zucht en Steun – zo komt Z & S bekend te staan onder klanten, vertellen ze nu tegen NRC .

Starreveld is innemend, enthousiast en kan praten als Brugman, maar komt zijn beloftes meestal niet na.

De faillissementen schaden Starreveld niet. Omdat hij slechts procuratiehouder is bij de laatste twee bedrijven die in 2015 failliet gaan, straalt het faillissement niet op hem af en staat niets een doorstart als chaletbouwer in de weg. Dezelfde zomer opent De Wit Chalets in de voormalige Bruynzeel-loods nabij het station van Zaandam.

Starrevelds voornaamste opdrachtgevers: de vakantiegiganten die chalets op campings als ‘hoogrenderend recreatievastgoed’ verkopen

Vanaf dan lacht het geluk Starreveld toe. Zijn voornaamste opdrachtgevers zijn de vakantiegiganten EuroParcs en TopParken, die huisjes op campings als ‘hoogrenderend recreatievastgoed’ verkopen. In hun kielzog groeit Starreveld mee. In de coronajaren, als vakantieparken en chalets nóg populairder zijn, verviervoudigt de winst van De Wit Chalets. Ook nieuwe klanten, op zoek naar huisvesting voor asielzoekers en zorgwoningen voor ouderen, vinden de weg naar Zaandam.

Negen jaar na het laatste faillissement is Starreveld een man in bonis. In de zomer van 2021 krijgt hij de sleutels van een penthouse op Resort Bonaire – onderdeel van EuroParcs – voor 550.000 dollar (destijds ruim 460.000 euro). Een jaar later wordt hij voor 2,3 miljoen euro de eigenaar van de enorme villa plus binnenzwembad en café-aan-huis in Lunteren van zakenvriend Janus Bergervoet – de oprichter van TopParken. Starreveld hoeft er niet voor naar de bank: hij legt eigen geld in en leent de resterende 1,5 miljoen euro van zijn eigen vennootschap.

Gouden tip – najaar 2022

Drie maanden later stapt Ben Oleana, directeur van woningcorporatie Fundacion Cas Bonaire (FCB) de koude, kolossale loods van De Wit Chalets in Zaandam binnen. Oost-Europese arbeiders met bladzagen en schroeftollen zijn daar in de weer. Oleana wordt vergezeld door twee ambtenaren van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Van Starreveld had hij tot voor kort nog nooit gehoord, vertelt hij in een videogesprek met NRC . Het is de op Bonaire opgegroeide betonspecialist Tonny Johanna (bijnaam “Betonny”) die Oleana tipt. Volgens Johanna, die in Nederland woont en werkt, zijn de prefab-huizen van Starreveld met enkele aanpassingen perfect geschikt als sociale huurwoningen op Bonaire.

De woningen bestaan uit stalen geraamtes, waartussen wanden van betonplaat worden gezet. Die worden gevuld met isolatiemateriaal en voorzien van waterleidingen en elektra. Ze gaan in containers per boot naar Bonaire en daar worden ze op een fundering tegen elkaar gezet en in vrolijke kleuren afgewerkt.

Het is een gouden tip. „Wat Starreveld liet zien, was perfect. Het tekort aan woningen op Bonaire is gigantisch”, zegt de corporatiedirecteur. Oleana heeft op internet het een en ander over Starrevelds zakelijke verleden gelezen, maar is slechts in drie dingen geïnteresseerd, benadrukt hij: „Snelheid, prijs en kwaliteit.”

Vijf maanden later, in maart 2023, tekent hij met Starreveld een aannemingsovereenkomst voor de bouw van 444 woningen. Uiterste opleveringsdatum: eind 2025. Starreveld heeft nog een grote plus: hij belooft op Bonaire naar Zaans voorbeeld een grote fabriekshal neer te zetten. Daardoor kan er „met lokale mensen en middelen” gebouwd worden, meldt ook het ministerie enthousiast bij de woondeal.

De bouw van die hal is nu, tien maanden later, nog niet begonnen, zegt Oleana in het videogesprek. „En de snelheid die we hoopten, is nog niet gehaald. Op dit moment staan er zo’n dertig woningen, maar nog geen enkele is helemaal klaar.” Kinderziektes, noemt Oleana dat echter goedgeluimd.

Resort Bonaire – winter 2024

Honderd haastig neergezette klapstoeltjes staan op vrijdagmiddag 12 januari van dit jaar klaar in een zaaltje van De Wit Chalets in Zaandam. Op een normale dag zoeken chaletklanten hier steenprofielen en regendouches uit, maar vandaag zijn alle plekken bezet door appartementseigenaren – veelal stellen – op het noodlijdende Resort Bonaire. Het zijn vermogende Nederlanders die de afgelopen jaren voor bedragen vanaf een kleine twee ton in euro een appartement op het tropische resort kochten, met als doel forse rendementen uit de verhuur te halen.

Reactie Overdracht boot ‘niet onzakelijk’

De advocaat van Harry Sint Nicolaas laat NRC schriftelijk weten dat de transactie waarbij Starreveld zijn penthouse deels met een boot afrekende „niet onzakelijk” was. Het verlies van 60.000 euro voor Resort Bonaire had te maken met „achterstallig onderhoud en schade aan de boot als gevolg van brand”. Hij stelt dat de boottransactie destijds is gesloten door „een andere bestuurder” dan zijn client, maar meldt desgevraagd niet wie.

Over het „vermeend mismanagement en de fraudebeschuldigingen” mailt hij onder meer dat de bestuurders van Resort Bonaire décharge is verleend door de aandeelhouders [Europarcs en de familie Sint Nicolaas] en dat Starreveld een due dilligence-onderzoek heeft laten uitvoeren voor hij de aandelen van EuroParcs overnam. Dat „is niet te rijmen met de door u beschreven vermoedens van fraude en/of wanbeleid”.

Aan het woord is Peter Starreveld, de kersverse directeur en mede-eigenaar van Resort Bonaire. De bouwer van prefab sociale huurwoningen op het eiland denkt groot en heeft vlak voor de jaarwisseling de aandelen van EuroParcs overgenomen. Alles komt goed, belooft hij.

Een groot deel van de appartementseigenaren kreeg vorig jaar te horen dat ze nauwelijks rendement zouden ontvangen, maar wél de jaarlijkse 7.000 dollar aan beheerskosten moesten betalen. Dat viel slecht: de eigenaren verenigden zich en gingen verhaal halen bij EuroParcs.

Het antwoord van de vakantiegigant: het resort op Bonaire is niet met liefde gerund. Zo was een derde van de ruim honderd appartementen überhaupt niet verhuurbaar vanwege defecte airco’s en achterstallig onderhoud. Ook zou de lokale directeur Harry Sint Nicolaas mogelijk hebben gefraudeerd, onder meer door middelen van het resort naar zijn eigen autoverhuurbedrijf te sluizen. De familie Sint Nicolaas bezit net als EuroParcs de helft van de aandelen.

Resort Bonaire sluit bovendien rare transacties. Nota bene Peter Starreveld blijkt zijn penthouse deels te hebben betaald door zijn motorjacht Z-Star aan het resort te slijten. Uit het kadaster blijkt dat daar fors verlies op wordt geleden: de boot die de Zaankanter op 30 december 2020 voor 220.000 euro verkoopt aan Resort Bonaire, wordt dezelfde dag doorverkocht voor 160.000 euro: een ‘sof’ van 60.000 euro.

Ondanks deze tegenvaller ontspint zich een innige relatie tussen het resort en Starreveld. Als er problemen ontstaan over de bouwvergunning van Sunset Beach, een tweede, beachfront resort dat EuroParcs en de familie Sint Nicolaas willen bouwen, vragen zij Starreveld om te bemiddelen. En als EuroParcs kort daarna in het kader van een ‘strategische keuze’ al haar activiteiten op Bonaire wil afstoten, komt Starreveld als koper in beeld.

De appartementseigenaren sluiten de voor hen onbekende redder aarzelend in de armen. Dat is mede omdat Starreveld schermt met Hugo de Jonge. Er is „geen beter bewijs voor zijn betrouwbaarheid dan dat de overheid een deal met Peter Starreveld heeft gesloten voor de bouw van 2.500 woningen op Bonaire”, staat in gespreksnotulen. Het is Starreveld ten voeten uit: hij heeft geen deal met de minister, maar een zakelijke relatie met de lokale woningcorporatie FCB – voor een vijfde van dat aantal woningen.

Leergeld – winter 2024

Als NRC Peter Starreveld medio januari van dit jaar spreekt, loopt hij over van enthousiasme. Hij is meteen aan de slag gegaan met Resort Bonaire, zegt hij. De airco’s zijn vervangen, zijn vrouw runt „de horeca” en de bezetting gaat nu al richting 90 procent, vertelt hij. En er gloort meer zakelijk succes. Want ook Sunset Beach – nu nog een kaal bouwterrein – „gaat er komen”.

Mensen kunnen rare dingen doen als ze hun geld niet krijgen. Maar ik heb er van geleerd en doe al jaren keurig zaken, ook op BonairePeter Starreveld ondernemer

Eerder kreeg het nieuwe resort geen bouwvergunning omdat het Bonairiaanse bestuurscollege niet op één lijn zat. Zo paste het plan met 106 kamers niet bij het door Bonaire gewenste kleinschalig toerisme en was het vijftien meter hoge platte dak in strijd met de bouwregels, blijkt uit een door NRC ingezien onderzoek. Starreveld zegt te weten hoe hij wél een vergunning kan krijgen: door te luisteren naar de lokale wensen. Op zijn telefoon toont hij een tekening van een oranje, iets schuiner dak. „Je ziet gelijk dat er een hele andere beleving ontstaat.”

In hetzelfde zaaltje waar hij de investeerders sprak, vertelt Starreveld aan NRC dat zijn faillissementsgeschiedenis „nu eenmaal de historie is die aan mij hangt”. Hij zegt nooit mensen te hebben willen beschadigen en stelt dat hij door schade en schande wijs is geworden. „Mensen kunnen rare dingen doen als ze hun geld niet krijgen. Maar ik heb er van geleerd en doe al jaren keurig zaken, ook op Bonaire.”

Bovendien, zegt hij, heeft hij iedereen eerlijk verteld over zijn zakenverleden: „Ze weten ervan, op Bonaire maar ook bij Binnenlandse Zaken.” Een woordvoerder van het ministerie zegt daarover: „Wij hebben geen subsidierelatie met de heer Starreveld. Het zakelijk verleden van de heer Starreveld is dus niet onderzocht.”

Starreveld kijkt graag vooruit. Sinds zijn eerste vakantie op het Caribische eiland, acht jaar geleden, is hij van Bonaire gaan houden. „Ik vind het een geweldig eiland en geweldige cultuur en wil met mijn vrouw meer zijn dan alleen de vakantieganger.”

Zo hoopt hij nog steeds de eerder beloofde fabriekshal voor prefab-woningen te bouwen, al is Starreveld wel tot de conclusie gekomen dat dat zonder financiële bijdrage van het ministerie van Binnenlandse Zaken niet kan. „Ik vind dat we als Nederland best trots mogen zijn op wat we daar nu met de woningbouw aan het doen zijn. Dat heb ik ook tegen Hugo de Jonge gezegd. Want niet alles van het Nederlandse verleden op Bonaire is zo fraai.”

Bron: NRC Handelsblad