Juridische column Prof. dr. Frank Kunneman

Het is weer de tijd voor wisselingen van de wacht in overheidsgelieerde entiteiten. In verschillende landen in de Dutch Caribbean zijn de afgelopen maanden verkiezingen geweest. Machtsverschuivingen in Caribische regeringen leiden vaak ook tot andere bemensingen van besturen en raden van commissarissen in overheidsgelieerde organisaties.

Vanuit principes van corporate governance is dat niet de bedoeling. Immers, het belang van de organisatie moet altijd voorop staan, niet het politieke belang van de regering die (toevallig) het heft in handen heeft. Helaas is dat de theorie. De praktijk is wat weerbarstiger. Daarom is het goed om als nieuw te benoemen bestuurder of commissaris eerst eens in de spiegel te kijken voordat je de benoeming accepteert. Wat is er zoal te zien als je goed kijkt in die spiegel? Je motivatie.

Er zijn allerlei redenen om een benoeming tot commissaris te aanvaarden. Je kan dat doen uit een verlangen naar prestige, naar macht, naar geld, uit plichtsbesef, voor je eigen ontwikkeling of die van je carrière, uit behoefte om te dienen (zoals de Engelsen zeggen ‘to serve’) en tenslotte om iets te betekenen voor de samenleving. Met geen een van deze redenen is er iets mis. Ze zijn alle legitiem en respectabel.

Het gaat echter om de juiste verhouding, de motivatiemix. De clou is de samenstelling daarvan. Meestal speelt elk van de genoemde elementen wel een bepaalde rol. De vraag is hoe groot die rol is in samenhang met het gewicht ervan. Dat klinkt wat abstract, maar het valt best mee. Ik geef een paar voorbeelden.

Je hebt personen die met hun commissariaat een motivatiemix hebben van bijvoorbeeld 60 procent de wens tot het uitoefenen van macht, 20 procent de wens tot het vergroten van hun prestige en 20% de behoefte aan (meer) geld. Als die mensen in je raad van commissarissen komen, dan ben je als bestuurder behoorlijk de sigaar. Je hebt ook personen die een heel andere mix hebben, bijvoorbeeld 50 procent de wil om te dienen, om waarde toe te voegen aan de organisatie en 50 procent de wil om zichzelf te ontwikkelen. Dat zijn overigens ook lang niet altijd de beste commissarissen.

Vanzelfsprekend is ook de invulling van belang: gaat het bij machtsuitoefening om botte overheersing of is het een weldoordacht invullen van participerend leiderschap? Gaat de wens om waarde toe te voegen gepaard met een opdringerige behoefte om anderen te overtuigen van het eigen gelijk of gaat om een welbewust maar doordacht willen helpen verbeteren van de organisatie? Gaat het bij geld om steeds meer en meer of om de wens van een redelijke vergoeding voor geleverde diensten zodat er een behoorlijk evenwicht is daartussen?

Anders gezegd, elk van die redenen heeft een spectrum dat loopt van een negatieve invulling naar een positieve invulling. Idealiter heeft een commissaris een duidelijk kritische, maar dienende functie – de organisatie dienend welteverstaan. Een flinke wens tot zelfontwikkeling, de wens om te leren en de wens tot verbreding van de carrièreperspectieven is ook prima, net als de wens naar een behoorlijke beloning. Het is beter als die laatste niet te groot is, net zomin als de wens naar prestige.

Aankomende commissarissen: bij deze roep ik u op om in die spiegel te kijken en dat zelfonderzoek te doen. Organisaties roep ik op om bij het selecteren van kandidaten niet alleen te kijken naar het opleidingsprofiel, de achtergrond en ervaring van de kandidaten, maar om ook gedegen onderzoek te doen naar hun motivatie.

De makkelijkste manier om dat te doen is door het de kandidaten gewoon te vragen. Stel de vraag: ‘Waarom wil je dit eigenlijk?’ Als het antwoord niet eerlijk overkomt of onduidelijk is, of de mix lijkt verkeerd: niet benoemen!

Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner bij advocatenkantoor VanEps Kunneman VanDoorne en hoogleraar Corporate Governance aan de UoC. Hij leidt het team dat adviseert over corporate governance. Hij schrijft en doceert al decennia over dit onderwerp.