Judith Sargentini en Barbara Baarsma | Parool
Opinie- Belasting betalen staat bij weinig personen en bedrijven boven aan het lijstje met doelstellingen. Om belasting te ontwijken maken multinationals en vermogende particulieren, niet altijd van onbesproken gedrag, gebruik van brievenbusmaatschappijen – ook in Nederland. Moeten deze worden afgeschaft?
Voorstander. Judith Sargentini, Europarlementariër voor GroenLinks.
Brievenbusmaatschappijen zijn simpelweg niet meer van deze tijd
Gelukkig zijn we anno 2014 een klein stukje opgeschoten in het debat over brievenbusfirma’s in Nederland. De duizelingwekkende geldstroom van meer dan 12.000 miljard euro die via ‘bijzondere financiële instellingen’ door Nederland loopt, heeft de aandacht getrokken van onder andere het Amerikaanse Congres, de Oeso en de Europese Commissie. Er kan geen twijfel meer over bestaan dat Nederland één van de belangrijkste schakels is in het complexe netwerk dat multinationals gebruiken om zo min mogelijk belasting af te dragen. Is dat erg? Die minstens zo belangrijke discussie is nog niet beslecht.
Brievenbussen deugen
Het kabinet verdedigt de Nederlandse brievenbussen nog steeds met hand en tand. Het in 2014 gestopte Holland Financial Centre, waarin banken, accountants en advocaten waren vertegenwoordigd, bestelde een studie bij de SEO die gretig door oud-staatssecretaris Frans Weekers werd gebruikt om de onmisbaarheid van brievenbussen voor de Nederlandse economie aan te tonen.
Zeshonderd miljoen euro en 7500 banen zouden direct te danken zijn trustsector die bedrijven helpt in het benutten van de ‘fiscale aantrekkingskracht’ van Nederland. Hoewel deze cijfers vrijwel direct door drie hoogleraren en andere onderzoeken onderuit werden geschoffeld, waren we volgens Weekers uitgepraat. Brievenbussen deugen, want Nederland verdient eraan.
Dictators
Maar tegenover de baten staan de kosten. Dankzij de brievenbussen en schimmige belastingdeals die Nederland multinationals aanbiedt, betalen veel grote bedrijven een schijntje van wat ze belastingdiensten in de landen waar ze actief zijn eigenlijk verschuldigd zijn. In plaats van winstgevende multinationals betalen kleine bedrijven en werknemers de rekening voor de publieke voorzieningen.
De grootste Portugese bedrijven drukken hun winstbelasting via Nederland. Ondertussen moesten de eurolanden Portugal met miljardenleningen in de eurozone houden. Ook ontwikkelingslanden die de belastinginkomsten hard nodig hebben, verliezen door belastingontwijking méér geld dan ze krijgen voor ontwikkelingssamenwerking.
Dankzij het aantrekkelijke fiscale klimaat waar onze regering prat op gaat, kunnen vermogende criminelen en familieleden van dictators hun tegoeden onder een schuilnaam verbergen.
Openbaar register
Mijn voorstel voor een openbaar register waarmee de eigenaren van vlees en bloed van schimmige postbussen kenbaar worden, werd gesteund door een overgrote meerderheid in het Europees Parlement. Minister Jeroen Dijsselbloem heeft verzuimd zich voor deze openbaarheid in te zetten in de Raad van Ministers, die akkoord moet gaan voordat dit werkelijkheid wordt.
Heroïneproductie, slavenhandel en kinderarbeid leveren ongetwijfeld banen op en doen het bbp groeien. Moet Nederland daar een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor scheppen? Natuurlijk niet.
Het is onbestaanbaar dat Nederland de schade die onze brievenbussen hier en elders aanrichten, blijft verdedigen met het argument van economische winst van accountants, advocaten of onder het mom van een ‘aantrekkelijk vestigingsklimaat’.
Tegenstander, Barbara Baarsma, werkzaam bij SEO Economisch Onderzoek, medeauteur van het boek Brievenbusmaatschappijen.
Dubbele belasting, dubbele moraal?
Geloof het of niet, maar belastingontwijking is alom. Veel vakantiegangers kopen taxfree spullen op de luchthaven. Veel automobilisten die richting het zuiden gaan, rijden via Luxemburg om te tanken en sigaretten te kopen. Doel: het ontlopen van de hoge Nederlandse accijnzen. Ook het gebruik van aftrekposten is wijdverbreid. Gulle gevers aan goede doelen trekken hun gift af van de belasting.
In al deze gevallen is sprake van belastingontwijking. Soms is dat niet het doel van wet- of regelgeving, zoals bij taxfree shoppen en tanken over de grens. En soms juist wel, zoals bij de hypotheekrenteaftrek of de aftrek van giften.
Ikea
Aan bedoelde en onbedoelde ontwijking is – in tegenstelling tot belastingontduiking – niets illegaals. Dit soort belastingontwijking is in alle lagen van de bevolking ingeburgerd en geaccepteerd. Lang niet alle gevallen van belastingontwijking kunnen echter rekenen op zoveel begrip. Bedrijven als Ikea, Google en Amazon die een vennootschap oprichten om gebruik te maken van fiscale kortingen, kunnen rekenen op verontwaardigde reacties.
De gunstige belastingconstructies waar multinationals gebruik van mogen maken, zijn niet weggelegd voor de meubelwinkel, de boekhandel en het koffiehuis op de hoek. Dat is deels de oorzaak van de publieke verontwaardiging. De crisis heeft dit gevoel van ongelijke behandeling versterkt. Burgers hebben er in toenemende mate moeite mee dat zij meer belasting moeten betalen, terwijl uitzonderingen blijven bestaan voor grote internationale bedrijven.
Dubbele belasting
Concurrentievervalsing is een reëel risico van de fiscale constructies van multinationals. Die constructies lopen via door de multinational opgezette bijzondere financiële instellingen, die in de volksmond brievenbusmaatschappijen heten.
Omdat er net zo veel belastingsystemen zijn als landen, bestaat de kans op dubbele belasting. Bijvoorbeeld als het ene land belasting heft op winst en de aan een buitenlandse moeder uitgekeerde (netto)winst in het moederland ook wordt belast als inkomen. Dat heeft nadelen voor de ondernemingen en kan een belemmering vormen voor internationale handel. Daarom voorkomen veel landen dubbele belastingheffing via regelgeving en belastingverdragen.
Geest van de wet
Brievenbusmaatschappijen kunnen worden ingezet om gebruik te maken van die regels en verdragen, en dus om dubbele belastingheffing te voorkomen. Dat laat onverlet dat ze ook kunnen worden gebruikt om grootschalig belasting te ontwijken. Dat is niet illegaal – zij handelen immers naar de letter van de wet – maar het moge duidelijk zijn dat die regels niet zijn bedoeld om amper belasting te betalen.
Brievenbusmaatschappijen handelen daarmee dus mogelijk wel in strijd met de geest van de wet. In dat geval zouden multinationals moeten worden aangezet om wel belasting te betalen. Of dat het effectiefst gaat via afschaffen van brievenbusmaatschappijen is echter maar de vraag, nu het motief in veel gevallen niet is nagenoeg geen belasting te betalen.
Barbara Baarsma schreef dit artikel met collega Marco Kerste. Het boek Brievenbusmaatschappijen schreven ze gedrieën, samen met Jarst Weda.
Bron: Parool