ICIJ, het internationale consortium van onderzoeksjournalisten, zal over enkele weken de namen in Panama Papers voor een groot deel openbaar maken. In die database zitten ook bekende Nederlanders. Hieronder staan enkele voorbeelden.

Waar mogelijk is duidelijk gemaakt waar de offshorebedrijven voor dienden en is betrokkenen om een reactie gevraagd. Daaruit blijkt ook dat er vaak legitieme redenen zijn waarom bedrijven in belastingparadijzen door Nederlanders worden gebruikt. Ze zijn legaal, mits de betrokkene de belastingdienst op de hoogte heeft gesteld.

CLARENCE SEEDORF
Is Clarence Seedorf het slachtoffer van de broers Dick en Iwan Postel, die veel geld verdienen aan het doorverkopen van zijn rechten? Of deelt de oud-voetballer in het geld dat weggezet wordt in een bedrijf op de Britse Maagdeneilanden?

Het draait allemaal om sponsorrechten van Seedorfs voormalige motorraceteam. Dat richt hij op in 2003, en kort daarna koopt ook de bevriende Braziliaanse voetballer Roberto Carlos zich in. De twee kennen elkaar nog uit de tijd dat ze beiden uitkwamen voor Real Madrid, eind jaren negentig. Seedorf Racing doet tussen 2003 en 2007 mee aan het wereldkampioenschap motorracen in de 125cc-klasse.

In 2005 dient de Italiaanse juweliersketen Morellato zich aan als sponsor van het raceteam. Morellato vraagt daarbij om de gebruikelijke zaken: een sticker op de motoren van het team, exclusief gebruik van fotomateriaal en het opdraven van coureurs en eigenaren Seedorf en Roberto Carlos bij nader te bepalen evenementen. Zo staat Seedorf met de coureurs Alvaro Bautista en Aleix Espargaró op een foto uit 2005 van de opening van een Morellato-winkel in Milaan.

Dit alles levert het team van Seedorf € 640.000 op, zo blijkt uit de gegevens van Mossack Fonseca. Maar het contract is niet direct gesloten tussen het team en Morellato. Op 7 januari 2005 sluit Seedorf Racing een contract met Image Building Ltd, een bedrijf dat amper een week daarvoor is opgericht op de Britse Maagdeneilanden. Image Building betaalt € 640.000 voor de sponsorrechten, en noemt in het contract Morellato als uiteindelijke sponsor.

Het contract wordt vervolgens in twee delen door Image Building doorverkocht. Allereerst gaan alle verplichtingen van de motorcoureurs voor 1 miljoen euro over naar een Nederlands bedrijf, Grand Prix Sports Investments & Hospitality (GPSIH). Dit bedrijf, dat op naam staat van KLM-piloot Dick Postel, treedt volgens het contract op als belangenbehartiger van het Italiaanse Morellato.

Waardesprong
Drie dagen later worden ook de overige delen van het contract overgedragen aan GPSIH. Nu gaat het om onder andere de evenementen waarbij Seedorf en Roberto Carlos aanwezig zullen zijn en foto’s waarop zij bepaalde juwelen en/of horloges van Morellato dragen. Kosten hiervoor: twee miljoen euro. Uiteindelijk betaalt Morellato, via GPSIH, 3 miljoen euro aan Image Building, terwijl er maar 640.000 euro bij Seedorf Racing terechtkomt.

Alleen al die waardesprong duidt er volgens sportmarketingexpert Frank van den Wall Bake op dat hier dingen gebeuren die niet kunnen. “640.000 euro lijkt mij een redelijk bedrag voor een dergelijke sponsordeal. Drie miljoen euro is echt overdreven.” Het gebruik van vennootschappen op de Britse Maagdeneilanden is volgens hem bepaald niet gebruikelijk in sponsordeals. “Waarom zou je dit zo doen als je niets te verbergen hebt? Het zou mij niet verbazen als in dit geval de naam en populariteit van Clarence Seedorf zijn misbruikt, zoals wel vaker gebeurt met bekende topsporters.”

Wie profiteert hier nu? Dat is niet met zekerheid te zeggen. Na deze deal blijft er 2,4 miljoen euro achter bij Image Building, maar wie achter dit bedrijfje zit is onbekend. Op dezelfde 7 januari dat de sponsorcontracten worden gesloten, duikt echter wel de naam op van Iwan Postel, de broer van Dick. Iwan is gerechtigde van een Zwitserse bankrekening bij Société Générale, geopend namens een dochterbedrijf van Image Building, met de naam CLA. ROB. MOTO GP. Iwan wordt een jaar later ook gerechtigde van een rekening van Image Building bij het Zwitserse UBS.

Soortgelijke sponsordeals
Het is niet de laatste keer dat de broers Postel op deze manier werken. Image Building sluit in 2005 namelijk twee soortgelijke sponsordeals, met de Formule 1-coureurs Rubens Barrichello en Felipe Massa. Door de contracten opnieuw te verhandelen weet Image Building nog eens bijna 3 miljoen euro binnen te slepen.

Lang blijft het geld overigens niet op de Maagdeneilanden. Op 14 augustus 2006 betaalt Image Building 4,9 miljoen euro aan het Panamese Vellcare Finance, een bedrijf dat drie dagen eerder is opgericht, voor ‘consultancydiensten’ gerelateerd aan het contract met Morellato. Aan de hand van gegevens van de Panamese Kamer van Koophandel is niet te achterhalen wie achter Vellcare schuilgaat. Wel is duidelijk dat het bedrijf maar kort bestaat: in november is Vellcare weer opgedoekt.

Seedorf en de broers Postel waren ondanks herhaalde verzoeken onbereikbaar voor commentaar.

FAMILIE VAN DER VORM
Ja, hij ziet de ironie ook wel, schrijft de Zwitserse jurist Jan Stockhausen van Mossack Fonseca in een mailwisseling met zijn collega’s. Daarin doet hij volledig uit de doeken hoe wijlen Jos van der Vorm miljoenen buiten het zicht van de fiscus houdt. En dat terwijl Van der Vorm tussen 1979 en 1986 lid was van de Belastingkamer van de Hoge Raad, Nederlands hoogste rechtscollege.

Stockhausen beschrijft een bijeenkomst met Jos en diens zoon, Willem van der Vorm, op 25 juli 2006 in het chique Palace Hotel in het Zwitserse Lausanne. Dat is naast de deur voor de inmiddels 75-jarige Jos van der Vorm, die op zo’n 30 kilometer afstand resideert, in Mont-la-Ville. Jos en Willem zijn, in de woorden van Stockhausen, ‘geraffineerde heren, met een excellente academische opleiding, ouderwets goede manieren en een uitstekende talenkennis’.

Tijdens de ontmoeting met Stockhausen doen de Van der Vorms volledig uit de doeken welke structuur zij in 1997 hebben opgezet om hun geld te beheren. Dat zijn trusts op Bermuda. Die bezitten bedrijven op de Britse Maagdeneilanden, waar het vermogen (bankrekeningen en aandelen) in zit.

Grondlegger Holland-Amerika Lijn
Het geld dat in de constructie besloten zit – alles bij elkaar zo’n 7,6 miljoen euro – komt uit de erfenis die Jos ooit kreeg via zijn oudoom, die eveneens Willem van der Vorm heet. Dat is de grondlegger van de succesvolle Holland-Amerika Lijn, het bedrijf dat aan de basis stond van investeringsmaatschappij HAL (dat eigenaar is van de FD Mediagroep). HAL is overigens goed bekend met constructies via belastingparadijzen – HAL Holding is gevestigd op Curaçao, en alle aandelen zijn in handen van Hal Trust, dat vanaf Bermuda wordt beheerd. De oprichter van de trusts van Van der Vorm, advocatenkantoor Conyers Dill & Pearman, op Bermuda, doet nog steeds zaken voor HAL.

De constructie rond Jos van der Vorm heeft een duidelijk doel, zo blijkt uit een wilsverklaring die Jos op 31 juli 2006 naar Stockhausen stuurt. De ingewikkelde constructie is expliciet opgezet om de bezittingen buiten het zicht van de autoriteiten te houden. Immers, zo schrijft Jos in zijn wilsverklaring, ‘als een begunstigde rechtstreeks geld ontvangt uit de trust, is de ontvanger mogelijk verplicht de trust aan te geven. Opgave van een gift van Willem is daarom minder problematisch.’

Willem woont en werkt in Monaco, en is daar ook belastingplichtig. Over zijn inkomsten betaalt hij een vast belastingtarief van 4% – een stuk lager dan wat zijn familie in Nederland gewend is. ‘Dit betaalt de familie graag’, observeert Jan Stockhausen.

Monegask Willem is de begunstigde van alle trusts en sluist giften door naar de andere begunstigden. Dat is ten eerste zijn in Londen wonende zus Frederique van der Vorm, weduwe van voormalig topbankier Huibert Boumeester. Verder ontvangen zijn twee stiefzusters, die in Nederland wonen, giften.

Die laatste twee moeten het overigens met veel minder geld doen, zo blijkt. In hun trusts, die zij desgevraagd zeggen niet te kennen, staat bij elkaar 1,6 miljoen euro. Willem en Frederique hebben samen zo’n 6 miljoen euro op hun naam staan. Overigens krijgt ook vader Jos, die een paar maanden na het gesprek in Lausanne overlijdt, een jaarlijkse ‘gift’ van Willem om ‘te voorzien in zijn levensonderhoud’, zo staat te lezen in zijn wilsverklaring.

De familie Van der Vorm heeft niet gereageerd op verzoeken om commentaar.

RATTAN CHADHA

Oprichter van modeketen Mexx en tegenwoordig actief met hotelketen CitizenM. In 2001 wordt hij bestuurder van een bedrijf op de Bahama’s en vijf jaar later wordt hij via zijn holdingbedrijf KRC Capital ook eigenaar van deze vennootschap.

Zijn rechterhand, Klaas van Lookeren Campagne, wordt dan medebestuurder. In 2010 stappen ze uit dit bedrijf. Daarmee is een bedrag van 11,7 miljoen dollar gemoeid. Op dezelfde dag verkoopt Chadha het belang dat hij heeft in een joint venture met de Indiase hotelketen Oberoi, voor 45 miljoen dollar, een transactie die in de jaarverslagen is terug te vinden. Bij navraag zegt KRC-directeur Klaas van Lookeren Campagne op de transacties geen commentaar te geven.

JOOP VAN OOSTEROM
Miljardair en oprichter van automatiseringsbedrijf Volmac, dat later opging in het huidige Capgemini. Van Oosterom zit al sinds 1986 in Panama, waar hij de bedrijven Moricourt Properties Inc en Odessa Overseas S.A. liet oprichten. Volgens een woordvoerder van Van Oosterom bezitten de beide vennootschappen vastgoed in Monaco, dat in 1999 is verkocht. Volgens de woordvoerder worden de vennootschappen inclusief de vastgoed-bezittingen overgedragen aan de koper. Volgens hem is het in Monaco heel normaal om vastgoed te verkopen in entiteiten, en zijn Panamese holdings daarvoor de meest gebruikte. Uit de gelekte gegevens van Mossack Fonseca is op te maken dat beide vennootschappen in hetzelfde jaar nog worden ondergebracht bij een concurrent van de juridisch dienstverlener.

BERNARD STUIVINGA
Voorzitter van de raad van commissarissen van handelshuis Acomo en voormalig partner bij advocatenkantoor Greenberg Traurig. Stuivinga werkte tot 2001 voor belastingadvieskantoor PwC. In die periode wordt hij bestuurder van twee vennootschappen op de Britse Maagdeneilanden, Porticus Investments Ltd. en A. M. Imagination Ltd. Dat blijft hij, ook na zijn vertrek bij PwC. Wie de eigenaar is van de bedrijven is niet duidelijk: tot 2009 werken de vennootschappen met ‘aandelen aan toonder’. Dat zijn aandelen die niet op naam staan. Ze zijn het eigendom van degene die het fysieke certificaat in handen heeft. Deze aandelen kunnen daardoor eenvoudiger verhandeld worden. Later treden diverse bedrijven op als aandeelhouder in naam.

In een reactie zegt Stuivinga dat hij inderdaad nog altijd actief is als bestuurder van de twee vennootschappen, ‘vanuit mijn professionele hoedanigheid als advocaat’. Zijn geheimhoudingsplicht weerhoudt hem er naar eigen zeggen van te vertellen wie er achter de bedrijven schuilgaan, en wat het doel van de bedrijven is. “Wel kan ik nog zeggen dat het aangelegenheden van niet-Nederlandse ingezetenen en niet-Nederlandse belastingplichtigen betreft”, aldus Stuivinga.

BRAM VAN DER KOLK
Ook bekend als Bramos, is Bram van der Kolk een van de drijvende krachten achter het bedrijf Megaupload van Kim Dotcom. Eind vorig jaar bepaalde de rechter in Nieuw-Zeeland nog dat Van der Kolk uitgeleverd mag worden aan de Verenigde Staten. Die willen hem vervolgen voor het op grote schaal schenden van auteursrecht. Megaupload werd immers vooral gebruikt om films, muziek en ander auteursrechtelijk beschermd materiaal te delen.

Van der Kolk duikt in gegevens van Mossack Fonseca op als 60%-aandeelhouder van het bedrijf Easy Focus Technology Limited, gevestigd op de Britse Maagdeneilanden. Dat bedrijf werd begin 2010 opgericht. De andere aandeelhouder is Július Benko, Slowaak en eveneens langdurig verbonden aan Megaupload. Van der Kolk zegt de vennootschap te hebben opgezet als holding voor een nieuwe start-up, waaraan hij samen met Benko werkte. “De Britse Maagdeneilanden zijn voor bedrijven wat Mega is voor bestanden: privacy. Althans, zolang de informatie uit het trustkantoor niet lekt!”

Die privacy was vooral bedoeld om de start-up uit het zicht te houden van Kim Dotcom. “Niet zozeer omdat ons project concurreerde met Megaupload, of omdat we daardoor minder tijd aan Megaupload konden besteden. Meer omdat Kim het principieel nooit zou toestaan, en het direct zou leiden tot een onnodige escalatie.”

JOHN BREDENKAMP
Hoewel geboren in Zuid-Afrika kreeg John Bredenkamp de Nederlandse nationaliteit toen hij bij de Groningse tabaksmaatschappij Koninklijke Niemeyer werkte. Na vertrek uit Groningen zette hij een bedrijfsimperium op vanuit het toenmalige Rhodesië, nu Zimbabwe. Hij handelde in tabak en wapens en verwierf mijnbouwconcessies in Oost-Congo. Bredenkamp had minstens dertien bedrijven bij Mossack Fonseca. Vijf daarvan kwamen in 2009 op internationale sanctielijsten vanwege Bredenkamps vermeende betrokkenheid bij de conflicten in Congo en Zimbabwe en wapenleveringen aan de Zimbabwaanse president Mugabe. Mossack Fonseca nam, onder protest van Bredenkamp, afscheid van al zijn bedrijven. Op mails naar bedrijven en de advocaat van Bredenkamp kwam geen reactie.

ROBERT VAN DE R.
De 66-jarige Robert van de R. is een van de grootste faillissementsfraudeurs van Nederland. Op 1 september 2015 legde de rechtbank Utrecht hem nog een celstraf van drie jaar op. Uit het onderzoek blijkt dat Mossack Fonseca twee entiteiten van Van de R. heeft beheerd: een stichting met zijn naam en Sandhurst Trading S.A. Beide vennootschappen betaalden de contributie niet op tijd waardoor ze door Mossack Fonseca werden geschrapt.

TOINE MANDERS
De 46-jarige Toine Manders (niet te verwarren met de lijsttrekker van 50Plus) was tot mei 2015 voorzitter van de Libertarische Partij. In 2012 deed deze partij mee aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer en haalde iets meer dan vierduizend stemmen: 0,04% van het totaal.

Manders was jarenlang de grote man van het Haags Juristen College (HJC), dat Nederlanders hielp belasting te ontwijken. HJC komt veelvuldig voor in de Panama Papers. Justitie vervolgt Manders voor leidinggeven aan een illegaal trustkantoor en deelname aan een criminele organisatie die zich bezighield met fiscale delicten, witwassen en faillissementsfraude gepleegd door klanten van HJC. Op dit moment is de rechter-commissaris bezig met nader onderzoek. Daarna zal de zaak door het Openbaar Ministerie ter zitting worden gebracht.

Onderzoeksteam Panama Papers
Het onderzoek naar de Panama Papers is gezamenlijk uitgevoerd door Trouw en Het Financieele Dagblad. Het team bestaat uit economieredacteur Jan Kleinnijenhuis (Trouw), onderzoeksjournalist Karlijn Kuijpers (bij Trouw gedetacheerd door onderzoeksbureau Somo), onderzoeksjournalist Siem Eikelenboom (FD) en datajournalist Gaby de Groot (FD).Op PanamaPapers.nl staan alle artikelen van het Nederlandse onderzoeksteam en enkele verhalen die door buitenlandse media als de Süddeutsche Zeitung, de BBC, Le Monde en De Tijd zijn gepubliceerd.Panama Papers is een project van het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), een Amerikaanse organisatie van onderzoeksjournalisten, die gefinancierd wordt met subsidiegeld en donaties en valt onder het Center for Public Integrity in Washington. Trouw en het FD ontvangen geldelijke ondersteuning van het Center for Public Integrity/ICIJ voor hun onderzoek naar de Panama Papers.

Bron: Trouw