Marieke van de Zilver

Welke trucjes gebruiken rijken en grote bedrijven om zo weinig mogelijk belasting te betalen? En welke rol speelt Nederland daarin? De Tweede Kamer wil daar opheldering over. Daarom gaat morgen een parlementaire ondervragingscommissie van start. Vijf vragen over deze commissie en haar onderzoek.

1. Een parlementaire ondervragingscommissie?

De Tweede Kamer zet morgen een nieuw onderzoeksmiddel in: de parlementaire ondervragingscommissie. Het wordt de mini-parlementaire enquête genoemd. Net als bij een enquête moeten uitgenodigde mensen namelijk mee werken aan het onderzoek. Ook worden ze onder ede gehoord.

Het verschil is vooral dat dit onderzoek minder uitgebreid is. Ter vergelijking: bij de parlementaire enquête over de Fyra werden 37 mensen in het openbaar ondervraagd, 68 mensen werden achter gesloten deuren ondervraagd en er werd nog bij zo’n 35 instanties en mensen informatie opgevraagd.

Voor de parlementaire ondervragingscommissie zijn 23 mensen uitgenodigd, de commissieleden vragen niet om schriftelijke inlichtingen.

De commissie bestaat uit zes Kamerleden. PvdA-Kamerlid Henk Nijboer is de voorzitter. De VVD doet niet mee. De partij is tegen dit onderzoeksmiddel en vreest dat het andere strafrechtelijke onderzoeken in de weg zit.

De ondervragingen zijn verdeeld over acht dagen. Op 16 juni zijn de laatste verhoren. Bekijk het hele programma hier.

2. Wat gaat die commissie precies doen?

De ondervragingscommissie is in het leven geroepen naar aanleiding van de onthullingen in de Panama Papers en richt zich op twee manieren van belasting ontduiken: het wegsluizen van winst van particulieren naar het buitenland en het doorsluizen van kapitaal via zogenoemde brievenbusfirma’s door buitenlandse multinationals.

Die belastingconstructies zijn op zich niet verboden, zoals een groep ambtenaren van Financiën eerder al concludeerde. Het team dat er binnen het ministerie mee aan de slag moet, houdt zich keurig aan de richtlijnen in de wet. Maar het verzet richting de constructies neemt toe. Moreel is er nogal wat op af te dingen, vinden veel mensen. En Starbucks kreeg van de Europese Commissie al eens een boete naar aanleiding van belastingafspraken met Nederland.

In Nederland zijn zo’n 20.000 brievenbusfirma’s gevestigd. Volgens onderzoeksbureau SEO stroomt er via die maatschappijen jaarlijks zo’n 4.000 miljard euro door Nederland. Voor ons is dat goed voor zo’n 3 miljard aan inkomsten en duizenden banen.

De Commissie wil nu weten in hoeverre er toch geen illegale dingen spelen in deze constructies, en wil meer duidelijkheid over de rol van Nederlandse belastingadviseurs en trustkantoren daarin.

3. Om wat voor constructies gaat het eigenlijk?

Onlangs publiceerde het ministerie van Financiën een notitie waarin twaalf varianten van belastingafspraken worden uitgelegd. Alle constructies dragen het risico dat ze leiden tot belastingontwijking, schrijft het ministerie. Twee veelvoorkomende voorbeelden:

Royalties

Bij de royalty-contructie draait het om licenties of patenten. De muzikanten U2 en Rolling Stones maken hier gebruik van, maar ook Starbucks werkte met royalty-constructie.

Laten we U2 als voorbeeld nemen. Het ‘moederbedrijf’ van U2, Not Us Limited, is gevestigd in Ierland. Not Us Limited geeft de rechten voor de muziek en merknaam van U2 uit aan het in Amsterdam gevestigde bedrijfje U2 Limited (1).

U2 Limited geeft vervolgens andere U2-bedrijfjes wereldwijd weer een licentie om de merknaam U2 en de muziekrechten te gebruiken (2). Die andere bedrijfjes betalen daar royalties over aan de Nederlandse holding (3). Royalty-inkomsten zijn in Nederland onbelast, ook bij doorbetaling aan het moederbedrijf (4).

De belasting over die royalties hoort betaald te worden in Ierland, maar wordt ontweken via Nederland.

CV/BV-constructie (‘hybride entiteiten’)

In de CV/BV-constructie wordt vaak gebruikt door Amerikaanse multinationals. De winst die een Amerikaans bedrijf in Nederland (1) maakt, wordt geparkeerd in de CV (2a).

Het probleem ontstaat omdat de Nederlandse en Amerikaanse belastingdienst verschillend aankijken tegen de CV. De Nederlandse belastingdienst ziet de CV als niet belastingplichtig in Nederland. Maar in de VS kan het bedrijf gebruikmaken van de zogenaamde ‘check-the-box’-regeling (2b) . Dan mag het bedrijf zelf aangeven of het belastingplichtig is in Nederland of in de VS. Deze mismatch kan ‘(langdurig) uitstel van belastingheffing’ tot gevolg hebben, schrijft Financiën.

De CV/BV-constructie is vanaf 2020 verboden in de EU. Maar de verwachting is dat bedrijven hun best zullen doen hun structuur zodanig aan te passen, dat ze op een andere manier de belasting kunnen blijven ontduiken.

4. Wie komt er aan het woord?

Voor de parlementaire ondervragingscommissie zijn 23 mensen uitgenodigd. Zij zijn verplicht om mee te werken. Onder de genodigden zijn toezichthouders en belastinginspecteurs, belastingadviseurs en directeuren.

Er zijn opvallende genodigden bij. Zo komt op 12 juni topman Jan Favié van Promogroup BV en U2 Limited aan het woord. Hij is beter bekend als de accountant van rockbands The Rolling Stones en U2, die in Nederland beschikken over brievenbusfirma’s.

En ook het verhoor van de voorzitter van Gregory Elias, is interessant. ‘De Koning van Curaçao’, zoals zijn bijnaam luidt, is een van de rijkste bewoners van dat eiland, oprichter van trustkantoor Intertrust en een heel belangrijk figuur in de wereld van de trustkantoren, die zich bezighouden met het beheren van vennootschappen voor bedrijven.

Er zijn ook opvallende afwezigen: geen van de multinationals die via Nederland belasting ontwijken, is uitgenodigd. De SP wilde dat wel, maar kreeg voor dat voorstel niet voldoende steun.

5. Wat zijn de gevolgen van deze parlementaire ondervraging?

De commissie komt na afloop, anders dan bij een ‘grote’ parlementaire enquête, niet met een dik rapport vol met conclusies en aanbevelingen. Alle gesprekken zijn wel openbaar en worden verkort vastgelegd in een verslag.

De commissie stuurt na afloop een verslag van alle gesprekken naar de Kamer. Het is dan vervolgens aan de Kamer om ermee aan de slag te gaan.

Bron: RTL