Terugblik 2020 | Door Yvonne Olf

Het was afgelopen week weer het traditionele moment om terug te blikken op het jaar dat is geweest. Wat heeft het je gebracht en wat heb je nog niet bereikt? Wat mijzelf betreft ik vond niet alleen mezelf terug, maar ik was een verbeterde versie van mezelf en dat was knap confronterend.

Mijn jaar 2020 begon echt goed, dacht ik. Ik wilde me niet meer angstvallig vastklampen aan alles wat ik had, maar probeerde me mentaal voor te bereiden dat alles zomaar voor altijd kan veranderen. In het boeddhisme zegt men dat al het lijden voortkomt uit gehechtheid “the root of all suffering is attachment”. Hoe meer je aan bepaalde zaken hecht, hoe meer je lijdt. Dat is helemaal van toepassing op deze tijd: alles verandert en we hebben er nauwelijks invloed op.

Een jaar geleden rond deze tijd werden de vroegst bekende Chinese patiënten blootgesteld aan een nieuwe mutatie van het SARS-coronavirus. In december waren zoveel mensen in de stad Wuhan opgenomen in het ziekenhuis dat het de aandacht van de plaatselijke gezondheidsautoriteiten trok. De volgende maand was het nieuwe virus zo wijdverspreid dat de hele stad van 11 miljoen inwoners aan de oevers van de grote Jangtse-rivier in quarantaine werden opgesloten. In één jaar tijd heeft het nieuwe virus zich over het grootste deel van de wereld verspreid en meer dan 53 miljoen geïdentificeerde gevallen veroorzaakt van de multi-symptoomziekte die bekend staat als COVID-19, het dagelijkse leven heeft ontwricht en zelfs aantoonbaar een einde heeft gemaakt aan een Amerikaans presidentschap.

Ook op Curaçao sloeg het virus toe en ontwrichtte de samenleving. De grenzen gingen dicht, duizenden mensen verloren hun baan, er werden mensen in het ziekenhuis opgenomen op de IC en uiteindelijk werd het land in lockdown geplaatst. Scholen moesten sluiten en kinderen kregen online les maar wat moesten kinderen die geen computer hadden, en dus ook geen internet. Hoeveel achterstand hebben zij opgelopen?

De coronacrisis heeft dus ook het leven van kinderen en gezinnen op zijn kop gezet. Kinderen moesten wekenlang alleen thuis spelen of bleven zelfs lang verstoken van contact met hun ouders als ze in jeugdhulp verbleven. Leerkrachten waren erg bezorgd over leerlingen met wie zij geen contact konden maken, het geweld binnen gezinnen nam toe. Vraag is hoeveel kwetsbare jongeren zijn uit beeld verdwenen omdat vader of moeder het niet alleen aankonden. Wij als vereniging Hende-i-Medio-Ambiente (Yvonne Olf is voorzitter van deze vereniging) pleiten dan ook voor een uitgebreid onderzoek hoe kinderen en jongeren dit hebben ervaren. Juist de kwetsbare kinderen zijn te lang niet gehoord over deze crisis.

Iedereen werd plotseling in een soort stilstand gezet. Maar er kwam toch ook een inzicht. Bij sommige mensen werd de gedwongen vertraging zelfs als een vorm van bevrijding gevoeld. Voor anderen was het weer ongemakkelijk vooral ook omdat de mens toch een sociaal wezen is. Wanneer iemand ziek is, voelen we meestal het verlangen om te helpen en dat lukte vaak tijdens de lockdown niet, er waren geen sociale uitjes en ook ouderen en alleenstaanden hadden het erg moeilijk. Het virus gebruikt deze eigenschap tegen ons, waardoor we genoodzaakt worden ons gedrag aan te passen.

November was een slechte maand, het aantal corona besmettingen bleven oplopen, de avondklok werd vervroegd. Mondkapjes werden verplicht in steeds meer openbare gelegenheden, er werden strengere maatregelen gegeven maar maatregelen zoals het dragen van een mondkapje, handen wassen en sociale afstand nemen zijn alleen effectief tegen een pandemie als ze op grote schaal consequent worden toegepast. Maar voor veel mensen weegt het vermeende recht van individuen om niet deel te nemen aan deze relatief eenvoudige maatregelen zelfs zwaarder dan het risico van besmettingen overdragen en overlijden van medeburgers.

Dingen mislukken in het leven, zijn moeilijk of onprettig, maar toch al die belemmeringen, frustraties en ontgoochelingen brengen je ook verder. De vanzelfsprekendheid van ons leven wordt door deze crisis op de proef gesteld. Er is een hernieuwde interesse voor de waarden die wij belangrijk vinden gekomen. Fysiek contact en vooral vriendschap. Helaas heeft het ook de andere kant van veel mensen laten zien, opgesloten zijn thuis heeft ook huiselijk geweld verergerd.

Bij gedwongen rust hoort ook nadenken en lezen. Zo moest ik denken aan de in 2011 op 20-jarige leeftijd overleden Curaçaose dichter Hemayel Martina, een jongen die naar mijn mening symbool stond voor een nieuwe generatie Curaçaoënaars. Hij gaf door zijn gedichten mensen hoop, dat het eigenlijk wel allemaal goed zou komen. Hemayel was een zeer creatieve dichter die tijdens zijn studie al op 17-jarige leeftijd begon met het schrijven van gedichten die gericht waren op jongeren. Zijn gedichten gingen over politiek, muziek, sport en mensen. Later werden deze verzameld in een boek, waarbij elk gedicht naast elkaar zowel in het Papiaments als in het Engels verscheen. Het boek heeft twee titels: “Ansestro Preokupá Sosegá en Worried Ancestor Rest in Peace”. Met bijna Haiku-achtige precisie zijn de inzichten en verkenningen van de gedichten eigenlijk te ingrijpend om snel te verteren. Het boek bestaat uit 39 gedichten, en elk gedicht is getiteld met de naam van een overleden persoon uit Curaçao. Het heeft best wat moeite gekost om een exemplaar te kunnen vinden maar via de aanwijzing van een vriendelijke dame is het mij toch gelukt en daar ben ik erg blij mee. Als je de gedichten leest dan kun je alleen met verwondering en bewondering lezen wat een wijsheid en gevoel Hemayel al op zo’n jonge leeftijd had. Een kind met zoveel inzichten die ons zoiets moois heeft achtergelaten verdiend een plek in de Curaçaose geschiedenisboeken waarvoor ik dan ook zeker pleit, het gedichtenboek zou zelfs verplichte literatuur kunnen worden op de Curaçaose middelbare scholen. De prachtige muurschildering van beeldend kunstenaar Garick Marchena aan de Plaza Jojo Correa met een gedicht van Hemayel is een must-see voor iedereen. Garick Marchena behoort samen met Francis Sling naar mijn mening thuis in het rijtje van meest getalenteerde beeldend kunstenaars van het Caribisch gebied.

“Bezorgde voorouders, ik roep u aan om ons te leiden en ons te helpen om te emanciperen – zonder enige haat of wraak, maar toegewijd met liefde – Zodat de kostbaarheid van ons pronkjuweel er uit kan springen en de hele wereld luistert als de schepselen van dit paradijs vol trots schreeuwen: “Ik ben Curaçao, Ami Ta Kòrsou”

Langzamerhand staan er op Curaçao steeds meer jonge mensen op met een missie, dat hebben wij als vereniging Hende-i-Medio-Ambiente (HiMA) het afgelopen jaar mogen ervaren en dat was een verademing om mee te maken. Onze jeugd heeft namelijk behoefte aan idealisme, en dat wordt nu juist te vaak vergeten. Dat er een verandering gaande is, is duidelijk want laten we nu wel wezen zoveel ellende zoals de mensen de afgelopen jaren en dit jaar in het bijzonder op het eiland hebben meegemaakt, en nog dagelijks meemaken hoort hier niet thuis. Dat er nu in 2020 duizenden mensen van dag tot dag moeten leven van een voedselpakket en de welwillendheid van anderen, velen zelfs zonder water en elektriciteit hoort hier niet thuis. De vele particuliere initiatieven die hulp hebben geboden en voedselpakketten hebben uitgedeeld, de voedselbank met hun vrijwilligers, het Rode Kruis, de mensen die de afgelopen maanden en weken meer dan 60.000 pakketten hebben ingepakt en uitgedeeld waarvan het eind nog lang niet in zicht is verdienen allemaal onze waardering. Ook In Nederland kloppen steeds meer mensen aan bij voedselbanken en halen wekelijks meer dan 140.000 mensen een pakket op bij een Voedselbank in hun woonplaats.

Toen de beelden van de VS voorbijkwamen, de enorme aantallen slachtoffers die COVID-19 in de VS en New York in het bijzonder heeft gekost, werd er op History Channel een interessante documentaire getoond over Hart Island. Op slechts 18 kilometer van Manhattan is Hart Island al meer dan een eeuw de laatste rustplaats voor de niet opgeëiste, arme mensen van New York. Het eiland dient als openbare begraafplaats van de stad en er liggen meer dan een miljoen mensen begraven. Al meer dan 150 jaar heeft het New York City Department of Correction de plechtige taak om begrafenissen op Hart Island te laten plaatsvinden en zij doet er alles aan om ervoor te zorgen dat het publiek toegang heeft tot het eiland en dat er verschillende diensten beschikbaar zijn om mensen te helpen hun geliefden op Hart Island te vinden en uiteindelijk te bezoeken. Jaarlijks worden er minstens 1.000 lichamen begraven op het eiland en de meeste graven zijn te vinden op de percelen van het pottenbakkersveld, bekend als City Cemetery. Het is het grootste massagraf in de VS. De legendarische geschiedenis van Hart Island begon echter lang voordat het coronavirus de staat veranderde in een pandemisch epicentrum. Pandemische slachtoffers vullen het Hart Island van New York City en zeker niet voor de eerste keer. Op dit eilandje in New York City rusten mensen waar velen aan bijvoorbeeld aids en tuberculose stierven – en nu dus aan het coronavirus. Begin april werd het eiland in de nationale schijnwerpers gezet nadat de stad had aangekondigd dat het de openbare begraafplaats zou gebruiken voor de COVID-19 doden omdat het dodental de mortuaria in de stad niet meer aankon. De duizenden veel niet-opgeëiste slachtoffers van COVID-19 werden dan ook op het pottenbakkersveld begraven door gevangenen van Rikers Island die de graven moesten delven en de doden zelfs moesten begraven. De documentaire was interessant maar de beelden tragisch om zoveel mensen waar zelfs na hun dood nergens plaats voor is met duizenden tegelijk begraven te zien worden zonder vergezeld te worden door hun naasten en geliefden.

Waar veel mensen ongetwijfeld niet bij hebben stilgestaan is het feit dat 5 maart 2020 het non-proliferatieverdrag (NPV) zijn vijftigste verjaardag vierde. Het lijdt geen twijfel dat het NPV de verspreiding van kernwapens niet zozeer heeft tegengehouden, dan wel heeft afgeremd. Eind oktober kwam het bericht dat het vijftigste land het verdrag heeft geratificeerd. Het verdrag werd in 2017 aangenomen door de Algemene Vergadering van de VN, maar moest erna nog door vijftig regeringen worden geratificeerd. Honduras deed dat nu als vijftigste land. Rusland, China en de VS hebben tegengestemd. Saillant detail dat Nederland het verdrag ook nooit heeft geratificeerd. Volgens LAKA, Landelijke Documentatie- en onderzoekscentrum kernenergie gevestigd in Amsterdam, heeft dit te maken met de Amerikaanse opgeslagen kernkoppen op de vliegbasis in Volkel. Met LAKA heb ik vooral tijdens de vliegramp Bijlmermeer zeer intensief samengewerkt. Zij hebben ook het voorwoord in het door mij opgestelde zwartboek Bijlmervliegramp geschreven (het zwartboek is te vinden in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag en het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam). Prachtig overigens dat de Nationale Bibliotheek van Curaçao aangesloten zal worden op de digitale afdeling van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.

“I can’t breathe” schreeuwde op 25 mei 2020 de Afro-Amerikaan George Floyd in Minneapolis, Minnesota toen een politieagent meer dan acht minuten met zijn knie op zijn nek bleef geleund terwijl hij geboeid op straat lag. Floyd overleed kort erna en dat werd het begin van een Amerikaanse en wereldwijde beweging, de Black Lives Matter (BLM). Dit was ook het begin van nationale (VS) en internationale manifestaties om aandacht te vragen voor het extreme politiegeweld tegen Afro-Amerikanen. Ook binnen verschillende Nederlandse universiteiten leverden veel wetenschappers een bijdrage aan dit maatschappelijke debat. In de VS gaat het vooral in de omgang met de problematische Amerikaanse geschiedenis met betrekking tot mensenrechten.

Wie herinnert zich het geweldloze verzet niet van Dr. Martin Luther King en zijn beroemdste toespraak “I have a Dream” bij het Lincoln Monument. Een historische mars naar Washington waar meer dan 200.000 blanken en zwarten meeliepen. Waarin hij zei onder meer te dromen van een tijd waarin werkelijk betekenis werd gegeven aan het principe dat zegt dat alle mensen gelijk geboren zijn. Mensen vragen zich af wat heeft de Black Live Matter (BLM) beweging eigenlijk op gang gebracht.

In ieder geval is het één van de meest bekende organisaties die strijdt voor het welzijn van zwarte mensen in de VS en ook wereldwijd om aandacht te vragen voor de positie van de zwarte bevolking en de vele minderheden vooral in de VS. Die aandacht is er nu wel gekomen, van Hollywood tot de mode- en kunst industrie. Zelfs modetijdschriften als Vogue VS, Groot Brittannië en Vogue Nederland hebben op de omslag jonge en oudere zwarte mensen geplaatst. Vogue Nederland heeft bijvoorbeeld voor het oktobernummer scholieren van de Open Scholengemeenschap Bijlmermeer uitgenodigd als gastredacteur, “The Power of Youth”. Het zijn indrukwekkende artikelen geworden over hoe de jeugd nadenkt over hun toekomst. Het mooie eraan is dat allemaal zeggen te dromen over een betere toekomst niet alleen voor zichzelf maar ook hun medemens, ze denken na over de natuur, zijn bezorgd over de klimaatverandering en vooral het omgaan met elkaar.

Gelukkig is er toch ook wat moois te melden en te genieten en dat was de magisch-realistische speelfilm “Buladó” van regisseur Eché Janga en co-producer Michel Drenthe, die in oktober een welverdiende Gouden Kalf bij het Nederlands Filmfestival in Utrecht kreeg. Eché droeg de hoofdprijs op aan Curaçao. Buladó is niet de eerste film van Eché, die in 2010 afstudeerde aan de Filmacademie, die een bekroning heeft gekregen. Zijn film “Helium” werd eveneens bekroond maar dan met twee Gouden Kalveren voor beste camera en beste muziek.

Yvonne Olf,
Curacao

Bron: Deze opinie verscheen gister in het Antilliaans Dagblad