Oppositiepartijen laten geen spaan heel van het kabinetsvoornemen om het raadgevend referendum af te schaffen. Vooral coalitiepartij D66 en minister van die partij Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) werden in de Kamer ferm toegesproken.
“Toen deze minister vandaag in de spiegel keek, zag ze toen een D66-minister die haar ziel had verkocht voor een ministerschap?”, vroeg SP-Kamerlid Ronald van Raak.
Martin Bosma (PVV) zei dat hij speciaal voor deze dag zijn begrafenispak had aangetrokken. “Dit is een dag van verlies en rouw.”
In 2014 stemden D66, SP, PVV, PvdA, GroenLinks, 50Plus en Partij voor de Dieren in met de referendumwet. Huidig regeringspartijen VVD, CDA en ChristenUnie waren tegen. Zodoende staat D66 er in deze coalitie alleen voor.
Henk Krol van 50Plus hoopt op “gewetenswroeging” van een aantal D66’ers als er volgende week dinsdag wordt gestemd over de intrekkingswet.
Krol brengt in herinnering dat het voormalige DDR, het oude communistische Oost-Duitsland, het enige land in de geschiedenis is dat ooit een referendum instelde en vervolgens ook weer afschafte. Geen fraai lijstje volgens Krol.
Moeite
Ollongren had dan ook de grootste moeite haar redeneringen aan de kritische oppositie uit te leggen. “Dit instrument heeft verwachtingen gewekt die niet kunnen worden waargemaakt.” Volgens de bewindsvrouw ligt dat aan het feit dat het referendum raadgevend is.
Een kabinet hoeft de uitslag niet op te volgen waardoor verwarring kan ontstaan. “Dat zet mensen op het verkeerde been.”
Van Raak noemde die uitleg “gênant”. “Dit is zo’n flauwekul. Minister onwaardig”, aldus de SP’er. Hij vroeg zich net als GroenLinks en de PVV af waarom de wet niet wordt aangepast maar volledig wordt geschrapt.
In het regeerakkoord staat dat het raadgevend referendum een opmaat is naar het bindend (correctief) referendum, maar de politieke steun voor die variant is volgens het kabinet afgebrokkeld. Het bindend referendum werd vorig jaar september al door deze regering van tafel geveegd.
D66 is nog wel voor een bindend referendum waarbij de uitkomst helder zou zijn. Dat de partij hier vorig jaar niet mee instemde, komt omdat ze niet tevreden waren over de spelregels. Internationale verdragen zouden er niet onder moeten vallen, dat was wel het geval.
De slechte herinneringen aan het Oekraïne-referendum (D66 was voor, een meerderheid stemde tegen), zit de partij nog vers in het geheugen.
D66-Kamerlid Rob Jetten gebruikte tijdens zijn inbreng eerder in het debat dezelfde argumenten. Ook hij werd daarom verbaal flink aangepakt.
Van Raak noemt zijn uitleg “een kulverhaal”. Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet had het zelfs over “gelul”.
Pechtold
Bosma kon het niet laten om oude citaten van D66-leider Alexander Pechtold op te rakelen. “Een interessant middel om burgers te raadplegen”, zei Pechtold volgens de PVV’er in een interview uit 2005.
Maar voor de draai van D66 had Bosma niet ver in het verleden hoeven graven. In het laatste verkiezingsprogramma staat het er onomwonden: “De democratie en het openbaar bestuur zijn aan een grondige renovatie toe. Dus wanneer er voor het eerst gebruik gemaakt wordt van een nieuw instrument als het raadgevend referendum, dan omarmen we dat en leren we ervan.”
Na dit debat heeft de coalitie nog steeds niet definitief afgerekend met het referendum. Op 21 maart, dezelfde dag als de gemeenteraadsverkiezingen, staat het laatste referendum gepland over de nieuwe inlichtingenwet.
De coalitie heeft al laten weten de uitslag niet over te nemen, wat er ook uitkomt. “Een dikke vinger naar de bevolking”, zegt Van Raak daarover.
Verder is 50Plus druk bezig met de voorbereidingen van een referendum over de afschaffing van de Wet Hillen, een belastingverlaging voor huiseigenaren zonder hypotheek. De eerste horde van tienduizend handtekeningen werd ruimschoots gehaald, nu moet de partij er in totaal driehonderdduizend zien te krijgen.
Of die lat wordt gehaald voordat de wet officieel is ingetrokken, is nog onduidelijk.
Dan is er nog de roep om een referendum over het afschaffen van het referendum. Maar om zo’n initiatief voor te zijn, maakte Ollongren dat onmogelijk.
“Een klap in het gezicht voor de burgers”, zei Bosma. Baudet gelooft niet dat het kabinet dit juridisch kan tegenhouden en wil daarom hoe dan ook een poging wagen om handtekeningen te verzamelen voor een referendum over het intrekken van het referendum.
“Wij laten ons dit middel niet door het kabinet uit handen slaan”, aldus Baudet.