Edo van der Goot
Veertien maanden na de publicatie van de Panama Papers wordt er nu serieus werk gemaakt om de sector van brievenbusmaatschappijen en trustkantoren in Nederland door te lichten.
“Het idee van belastingparadijzen is duisternis, ik wil er een lamp op zetten”, zei GroenLinks-leider Jesse Klaver vorig jaar april tegen NU.nl.
Die lamp lijkt er nu te komen met de parlementaire ondervraging naar de Panama Papers die volgende week van start gaat.
Van 7 tot en met 18 juni laten zes Kamerleden zich in acht dagen volledig bijpraten door 27 deskundigen van de overheid en de wetenschap en door getuigen uit de trustsector en fiscale adviespraktijk.
Zij worden bevraagd over de doorsluispraktijken van in Nederland gevestigde brievenbusmaatschappijen en het wegsluizen van particuliere vermogens naar buitenlandse belastingparadijzen.
Hoewel de commissie bestaat uit afgevaardigden van PvdA, GroenLinks, ChristenUnie, CDA, SP en D66, spelen partijbelangen deze keer gen rol.
Inzicht
“We willen inzichtelijk maken hoe de sector precies werkt”, zegt PvdA-Kamerlid Henk Nijboer tegen NU.nl. Hij is voorzitter van de commissie en in die rol ook woordvoerder namens die club.
“Wat gebeurt er met geld dat naar het buitenland wordt gesluisd? Wat is de rol van trustkantoren en hoe is het toezicht geregeld? Wat doen brievenbusmaatschappijen precies? We zijn erg nieuwsgierig met z’n zessen.”
Die nieuwsgierigheid is te herleiden naar de gebrekkige informatievoorziening tot nu toe. Menig Kamerlid beklaagt zich over de terughoudendheid van de sector tijdens een eerder gehouden rondetafelgesprek in de Kamer.
“Niet iedereen heeft er baat bij om een boekje open te doen over de trustsector. Anonimiteit is belangrijk voor ze”, aldus Nijboer.
Dat is enerzijds te verklaren met legitieme redenen. Bijvoorbeeld om de privacy van personen met een grote bankrekening te waarborgen. Als bekend wordt waar zij hun vermogen stallen, zijn ze kwetsbaar voor kwaadwillenden.
Maar het vertroebelt ook het toezicht op de sector waardoor belastingontduiking, het omzeilen van sancties en witwaspraktijken op de loer liggen. Nijboer: “Wij willen als parlement alles goed snappen en de informatie naar boven halen.”
Partijbelangen
Hoewel meerdere commissieleden benadrukken dat ze als geheel opereren en politieke voorkeur geen enkele rol speelt de komende twee weken, zitten de partijen natuurlijk wel verschillend in de wedstrijd.
Zo willen PvdA en GroenLinks dermate strenge eisen stellen aan brievenbusfirma’s dat ze onmogelijk kunnen voortbestaan.
Ook het initiatief om de mini-enquête in te zetten voor de Panama Papers kwam van de linkerzijde uit de Kamer. Het waren de SP PvdA en GroenLinks die zich hier van begin af aan hard voor maakten. In de oude samenstelling van de Kamer stemden VVD, PVV en CDA tegen. Met de nieuwe verhoudingen is er alsnog sprake van een meerderheid van 78 zetels.
Een poging van de SP om het onderzoek te verbreden naar de werkwijze van multinationals, werd tegengehouden door D66.
Ondanks deze verschillen in aanloop naar de mini-enquete, benadrukken de leden nu dat zij het proces gezamenlijk als Kamercommissie doorlopen zonder partijkleur.
Eerste keer
De parlementaire ondervraging is een nog niet eerder gebruikte ondervragingsmethode van de Tweede Kamer en wordt ook wel aangeduid met ‘mini-enquête’. Dossiers kunnen tot de bodem worden uitgezocht. Genodigden zijn namelijk verplicht op te komen dagen en de verhoren zijn onder ede.
Wat dat betreft lijkt deze methode op een parlementaire enquête, het zwaarste onderzoeksmiddel van het parlement. Alleen een eindrapport voorzien van conclusies en aanbevelingen blijft bij een mini-enquête achterwege.
Waar gaan de Panama Papers ook alweer over?
Begin april 2016 barst de bom. Eén van de grootste datalekken ooit, er worden meer dan 11,5 miljoen documenten gepubliceerd, bewijst wat velen al vermoedden: personen en bedrijven sluizen met geraffineerde slimmigheid hun vermogen naar plekken waar nauwelijks of geen belasting wordt betaald.
De berg aan informatie, die wordt doorgespit door 376 journalisten uit 76 landen, komt van juridisch dienstverlener Mossack Fonseca in Panama en krijgt daarom de naam Panama Papers.
In de maanden die volgen verschijnen namen in (inter)nationale media zoals die van Lionel Messi, FIFA-preses Gianni Infantino en de Britse oud-premier David Cameron die allen in verband worden gebracht met belastingontwijking.
Nu is belastingontwijking in principe niet illegaal, maar belastingontduiking natuurlijk wel. Die twee werelden liggen dicht bij elkaar. “Het verschil tussen belastingontwijking en belastingontduiking is de dikte van een gevangenismuur”, zei Denis Healy, de Britse minister van Financiën in de jaren zeventig, ooit.
Verontwaardiging
Er wordt vanuit alle hoeken van de wereld verontwaardigd gereageerd op de onthullingen.
PvdA’er Nijboer noemt het nu evident dat er een internationale aanpak vereist is. “Daarom is het ook zo ingewikkeld.” Hij benadrukt dat het toezicht op de nationale trustsector wel een nationale aangelegenheid blijft. En de belastingwetgeving wordt evenmin aan een buitenlands overheidsorgaan uitbesteed.
Wel hoopt Nijboer dat het buitenland meekijkt met de afwikkeling van de mini-enquête. Daar komt zoals gezegd geen lijvig eindrapport met aanbevelingen bij kijken, maar het ligt in de lijn der verwachtingen dat een meerderheid van de Tweede Kamer er verder over wil debatteren.
Bovendien zijn alle verhoren openbaar en zal volledig in woord en beeld worden gebracht. Er wordt ook een kort verslag van de gesprekken gemaakt. Dan moet blijken of de Kamerleden een lichtje hebben kunnen laten schijnen op de ingewikkelde materie.
Lees meer achtergrondverhalen in NUweekend
Bron: Nu.nl