Jaco Alberts
ROTTERDAM, 6 DEC. Het openbaar ministerie op Aruba eiste vorige week zware gevangenisstraffen in de oplichtingsaffaire rond het nooit afgebouwde hotelcomplex Beta. Dit debâcle kan Aruba nog tientallen miljoenen guldens gaan kosten.
De hoofdverdachte in de zaak is J.R. Croes, een van drie notarissen op het eiland. Officier van justitie Hartjes eiste tegen hem een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van drie jaar. Croes heeft volgens het openbaar ministerie een centrale rol gespeeld in het onder valse voorwendselen aftroggelen van een garantie bij de regering in 1989 voor de bouw van een hotel. “Zonder overdrijving kan gesteld worden dat de financiële gevolgen van de zaak voor het land Aruba desastreus kunnen zijn”, zei Hartjes voor de rechtbank in Oranjestad.
De financiële naweeën van de Beta-affaire zijn inderdaad niet kinderachtig. Aruba heeft zich garant gesteld van een lening van ongeveer 50 miljoen dollar. Met de terugbetaling daarvan is nu naar schatting 100 miljoen gulden gemoeid, een bedrag dat onmogelijk uit de schatkist kan worden gehaald. Volgens regeringsfunctionarissen ligt het niet voor de hand dat Aruba uiteindelijk voor het volledige bedrag zal opdraaien. Maar tezamen met een aantal andere garanties uit het verleden betekent het niettemin een forse deuk in de begroting. Justitie onderzoekt momenteel ook mogelijke malversaties rond de bouw van het Eagle Beach-hotel.
Bij de behandeling van de strafzaak tegen Croes werd een groot aantal verwijten geuit aan het adres van justitie op Aruba. Zo had de Nederlandse advocaat van notaris Croes, mr. M. Wladimiroff, ernstige kritiek op de manier waarop zijn cliënt was behandeld. De ervaren advocaat zei nog nooit zoiets te hebben meegemaakt.
Wladimiroff verhaalde van de uitputtende verhoren die Croes had moeten ondergaan nadat hij op 25 oktober 1993 van zijn bed was gelicht. Meer dan een week had hij samen met anderen opgesloten gezeten in een politiecel. Zijn celgenoten gedroegen zich “psychotisch”, aldus Wladimiroff, terwijl “sommigen zich jegens mijn cliënt misdroegen”. Volgens Wladimiroff moest Croes op de betonnen vloer slapen, “voor zover het lawaai van de kakkerlakken dat toeliet”. Gecombineerd met de “als marteling ervaren” verhoortechniek leidde dat er volgens de raadsman toe dat Croes in het ziekenhuis belandde.
Officier Hartjes zei echter dat niet vaststaat dat de ziekenhuisopname het gevolg was van een slechte behandeling. Hij zei zich wel te kunnen voorstellen dat de cellen “geen plaatsen zijn waar je je als notabele snel thuis zult voelen”. Croes werd verhoord door het speciale met Nederlandse recherchespecialisten uitgeruste Rosa-team, dat drie jaar lang bezig is geweest met het onderzoeken van de hotelfraudes.
Volgens Wladimiroff had Croes, die door justitie gezien wordt als “de spil waarom alles heeft gedraaid”, geen weet van de trucs om de Arubaanse overheid te misleiden, als het al trucs waren. In de zienswijze van de officier van justitie Hartjes had Croes zelf onderhandeld over contracten met de aannemer en was hij daarvoor naar het Italiaanse Perugia gereisd. Er zouden ook geheime contracten afgesloten zijn om de Arubaanse overheid te bedriegen. Volgens Wladimiroff was de notaris echter slechts adviseur.
De zwartepiet gaf de strafpleiter aan de directeuren van het hotel, de Italiaanse aannemer Spartaco Ghini en Ch. Smeets, topman van de internationale trustketen Citco. Justitie hoopt de twee directeuren volgend jaar voor de rechtbank te kunnen brengen. Ghini was de aannemer die aan de bouw van het hotel begon, maar halverwege – nadat vrijwel de hele bouwsom was betaald – failliet ging en met de noorderzon vertrok.
De rol van Smeets ligt gecompliceerder. Hij schreef brieven aan de Arubaanse overheid waaruit zou blijken dat de hotelonderneming Beta 8 miljoen dollar bezat, terwijl dat in werkelijkheid niet zo was. Dat eigen geld, 15 procent van de totale bouwsom, stelde de overheid als voorwaarde om een garantie te verstrekken voor een lening van 50 miljoen dollar.
Vooral tegen Smeets trok Wladimiroff fel van leer. De advocaat suggereerde een “persoonlijke, naar verluidt amoureuze, relatie” tussen Smeets en Victoria Ghini, de dochter van aannemer Spartaco Ghini. Wladimiroff uitte verder twijfels aan de juistheid van een recente verklaring van aannemer Ghini over storting van een bedrag van 50.000 dollar in de kas van de regeringspartij AVP van premier Eman als beloning voor het verkrijgen van de overheidsgarantie. Die verklaring vormt onderdeel van een justitieel onderzoek naar mogelijke corruptie bij de Arubaanse overheid.
Van de verklaring – die aannemer Ghini later ook tegen rechercheurs van het Rosa-team herhaalde – is aan het openbaar ministerie een afschrift in het Nederlands verstrekt door het Nederlandse advocatenkantoor Boekel De Neree, dat Smeets verdedigt. “Naar mijn oordeel hebben we hier een gemanipuleerde verklaring van Ghini, waarvan niet is uit te sluiten dat daarvoor grof is betaald”, aldus Wladimiroff. Smeets’ advocaat C. Raymakers zegt desgevraagd dat hij die uitspraken “ongepast en ongenuanceerd” vindt.
Ghini heeft zijn verklaring vrijwillig afgelegd en het advocatenkantoor heeft alleen de tekst uit het Italiaans in het Nederlands vertaald, aldus Raymakers. De advocaat zegt te vermoeden dat Wladimiroffs felheid jegens Smeets te maken heeft met een civiel geschil over Croes’ aandelenpakket van 25 procent in de Aruba International Trust Company dat hij zou overdoen aan meerderheidsaandeelhouder Citco. Ook officier Hartjes leek de aanpak van Wladimiroff niet te kunnen waarderen en sprak van “tendentieuze opmerkingen over medebeklaagden”.
Smeets heeft altijd gezegd dat hij is misleid door zijn jeugdvriend Croes, maar Wladimiroff hechtte daar geen waarde aan. Hij ziet Smeets als “ontwerper van financiële structuren”. “Citco staat niet bekend als een argeloze onderneming die op de blauwe ogen van een goede relatie zich tot dergelijke grote bedragen verbindt”, aldus Wladimiroff.
De verwijten van justitie richtten zich vooralsnog vooral op Croes. De Italiaanse aannemer zou hem, net als andere verdachten, een finders-fee van 300.000 dollar hebben toegezegd. Croes zou aandelenregisters hebben vervalst en een belangrijke rol hebben gespeeld bij het organiseren van de ‘bankenrondjes’ die nodig waren om de overheid ervan te overtuigen dat er inderdaad eigen kapitaal aanwezig was. Volgens Hartjes leende Citco daartoe geld aan Premium Ventures, de aandeelhouder van de hotelonderneming Beta. Die betaalde het geld namens Beta aan Sicel, de onderneming van aannemer Ghini, in ruil voor een nep-factuur. Ghini betaalde onmiddellijk het geld terug aan Premium Ventures, waarna de lening aan Citco meteen weer werd afgelost.
De rechtbank van Aruba doet uitspraak op 22 december.
Bron: NRC Handelsblad