Cosette Molijn
William Jiménez Als hoofd van de forensische dienst van Venezuela verzamelde de jurist William Jiménez stiekem bewijs van mensenrechtenschendingen.
Na een busreis van ruim vijftien uur door het westen van Venezuela, komt jurist en forensisch onderzoeker William Jiménez in mei 2018 aan bij het Colombiaanse grensstadje Cúcuta. In zijn rugzak zitten niet alleen persoonlijke eigendommen, maar ook stapels documenten, kopieën van forensische dossiers, en een telefoon vol met foto’s en filmpjes. Bewijs waarmee hij hetzelfde regime waarvoor hij vlucht, juridisch aansprakelijk wil stellen voor zijn wandaden.
De 49-jarige Venezolaan beschuldigt het regime van president Nicolás Maduro van het achterhouden en manipuleren van forensisch onderzoek bij zaken waarbij de veiligheidsdiensten betrokken waren. Hij wijst erop dat bewijsmateriaal zoals kogels verdwijnt, en toxicologische onderzoeken worden gemanipuleerd. Dit aan de kaak stellen doet hem, na enige omzwervingen, in Nederland belanden. Zijn hoop vestigt hij op het Internationale Strafhof in Den Haag.
Jiménez vraagt asiel aan in Nederland. Hij vluchtte naar buurland Colombia nadat hij de structurele corruptie en manipulatie van forensisch onderzoek door de Venezolaanse veiligheidsdiensten had geprobeerd aan te kaarten. Het bewijs hiervoor overhandigde hij vervolgens in Peru aan het Hoge Commissariaat voor de Mensenrechten van de VN, die dit bevestigt aan NRC. De voormalig aanklager van Venezuela, Luisa Ortega, voegde de documenten toe aan het dossier van het Internationaal Strafhof in Den Haag. Toen hij er achter kwam dat de Venezolaanse geheime dienst hem in Peru in de gaten hield, vluchtte Jiménez naar Europa.
De jurist is een van de inmiddels zo’n vijf miljoen Venezolanen die de economische malaise en het geweld zijn ontvlucht. De afgelopen jaren steeg het aantal asielaanvragen van Venezolanen in de EU (waarvan het overgrote deel in Spanje) snel – in 2019 zelfs twee keer zoveel aanvragen als een jaar eerder.
Voedsel- en watertekorten
Het ooit rijkste land van Zuid-Amerika kampt de afgelopen jaren in toenemende mate met voedsel- en watertekorten en bijna dagelijkse stroomuitval. En of je nu voor de overheid in Venezuela werkt of niet, zegt Jiménez, je leeft eigenlijk altijd in angst. „Je gaat van je huis naar werk en weer terug, ik hield me afzijdig van politieke bijeenkomsten of zelfs maar een politieke mening.”
Lees ook over Satellietnetwerk DirecTV in Venezuela: ‘Wij worden steeds verder afgezonderd’
Het recentste rapport van de VN-Mensenrechtenraad onderstreepte afgelopen week de zorgen over het Venezolaanse rechtssysteem en het onderzoek naar incidenten waarbij politie, militairen of de veiligheidsdiensten betrokken zijn. Uitspraken van rechters worden beïnvloed en forensisch onderzoek wordt slecht uitgevoerd, als dat al plaatsvindt.
Dat laatste is juist wat Jiménez zegt te kunnen bewijzen. Tot het vertrek uit zijn geboorteland werkte hij als hoofd van de forensische dienst in Caracas. Hij zag hoe overtredingen en onregelmatigheden op de plaatsen delict en in mortuaria aan de orde van de dag waren. Dit gebeurt, zegt Jiménez, om de verantwoordelijken – of dat nu politie, militairen of andere overheidsfunctionarissen zijn – de hand boven het hoofd te houden en de gruwelijkheden in de doofpot te stoppen.
De jurist noemt bijvoorbeeld de executie van de opstandige ex-agent Óscar Pérez, die in 2018 bij een door hemzelf gefilmde legeractie ( ‘het bloedbad van El Junquito’) werd gedood. Hij zond de video’s waarop te zien is hoe hij militairen smeekt te stoppen met schieten, live op sociale media uit. „Hij had zich al overgegeven, dus ze hadden hem en zijn groep niet mogen doden”, aldus Jiménez.
De lichamen van alle zeven leden van Pérez’ groep werden in een mortiarium onderzocht door Jimenéz en zijn team. Maar dat werd structureel tegengewerkt. „Bewijs en kleding verdween, kogels uit lichamen werden omgewisseld en resultaten van toxicologische testen gemanipuleerd.”
Er zijn voorbeelden te over van de mensenrechtenschendingen door de Venezolaanse overheid, zegt Jiménez. Zo werden onder zijn toezicht lichamen onderzocht van demonstranten, veelal studenten, die tijdens de protesten van 2018 waren omgekomen. „De kogels in sommige lichamen waren van metaal, die doden vrijwel meteen. De overheid gebruikte dus wapens die verboden zijn om in te zetten bij demonstraties”, zegt Jiménez.
Of neem de dood van oppositielid Fernando Albán in oktober 2018. Hij zou zelfmoord hebben gepleegd door van een flatgebouw te springen na zijn arrestatie. Van een betrokken arts hoorde Jiménez echter dat er water in de longen zat. „Hij is verdronken, waarschijnlijk gemarteld.”
Kopieën van autopsierapporten
Jiménez probeerde daarom zoveel mogelijk bewijs te verzamelen van de wanpraktijken en mensenrechtenschendingen. „Je moet heel zorgvuldig te werk gaan om geen argwaan te wekken. Als chef van de afdeling had ik het geluk dat ik overal toegang toe had.” Zo maakte hij kopieën van autopsierapporten die hij, naar eigen zeggen naar eer en geweten, opstelde. Hij kon namelijk zijn werk wel doen, vertelt Jiménez. „Zolang je daarna maar je mond houdt.” Want tot strafzaken leidden de onderzoeken vaak niet.
Ook maakte hij foto’s van de plaatsen delict, zoals bij een dorpje in de staat Bolivár. Na een tip troffen hij en zijn team daar in een verlaten huis een massagraf aan. Op basis van onder meer de aangetroffen kogels concludeerde Jimenéz dat de slachtoffers standrechtelijk waren geëxecuteerd. Vermoedelijk zijn die executies uitgevoerd door de politie of militairen elders in de regio die de ‘Arco Minero del Orinoco’ genoemd wordt, een gebied waar veel grondstoffen worden gewonnen en dat bekendstaat om het vele geweld.
Als Maduro ooit voor het strafhof moet verschijnen, zijn dit bewijsstukken
William Jiménez Venezolaanse jurist
„Sommige lichamen lagen er nog maar een paar dagen, anderen waren al in vergaande staat van ontbinding. „En hier”, wijst hij aan op de foto’s, „lag een stapel verbrande menselijke resten. De autoriteiten daar hebben geprobeerd bewijs te vernietigen toen ze wisten dat wij erheen gingen.” Met ruim twintig man verzamelde zijn team zoveel mogelijk lichaamsresten, die met twee vliegtuigen naar Caracas werden gevlogen voor vervolgonderzoek.
De jurist wil zijn documenten ook zelf overhandigen aan het Internationaal Strafhof in Den Haag, waar nu een voorlopig onderzoek naar het regime van Maduro loopt.
Hoewel hij zelf gevaar liep door het bewijs te verzamelen en zijn vlucht voor te bereiden, vond Jiménez dat hij het risico moest nemen. „Ik had als chef van de forensische dienst de plicht om mijn werk goed te doen, en alles te documenteren wat er gebeurde. En ik weet dat als op een moment deze regering valt, en de autoriteiten worden aangeklaagd in Den Haag, wij ambtenaren ook worden opgeroepen. Als er een zaak tegen de president wordt geopend, gaan dit ook bewijsstukken zijn.”
Bron: NRC Handelsblad