Dit weekend houden veel crematoria in Nederland open dag, ter gelegenheid van de eerste Nederlandse crematie een eeuw geleden. Cremeren was toen nog niet toegestaan: de lijkverbranding van huisarts C.J. Vaillant was bedoeld om een proefproces uit te lokken.
Advertentie
Hoewel crematie in de Oudheid veel voorkwam, was crematie in het christendom in onbruik geraakt. De redenering was dat het lichaam van de overledene zo ongeschonden mogelijk moest blijven voor de opstanding. Karel de Grote zette er daarom in 785 zelfs de doodstraf op.
Multatuli
In de 19e eeuw ontstond in Europa discussie over het verbod. Artsen vonden het hygiënischer om het ontbindende lichaam te verbranden. Socialisten meenden dat er beter arbeiderswoningen gebouwd konden worden op de schaarse grond in de steden, in plaats van er begraafplaatsen aan te leggen.
Nadat in Italië in 1873 de eerste moderne crematieoven was gebouwd, stonden Duitsland en Engeland lijkverbranding toe. In 1887 was Multatuli de eerste Nederlander die werd gecremeerd, in een oven in het Duitse Gotha.
In Nederland bestond toen al dertien jaar de Vereeniging tot Invoering der Lijkverbranding in Nederland. De organisatie was de drijvende kracht achter het eerste crematorium van Nederland, op begraafplaats Westerveld in het Noord-Hollandse Driehuis. Westerveld ging akkoord met het plan omdat er minder begrafenissen waren dan verwacht en men de extra inkomsten goed kon gebruiken.
Oogluikend
Toen C.J. Vaillant, huisarts en oprichter van de Vereeniging, in 1914 overleed op 95-jarige leeftijd, greep men de kans een proefproces uit te lokken. De Vereniging nam van tevoren al contact op met justitie, om te voorkomen dat de ceremonie werd gestoord door politieoptreden. De politie beloofde zich afzijdig te houden, maar stuurde wel een agent om de crematie te volgen.
De secretaris van de Vereeniging werd aangehouden en kwam voor de rechter. Het OM beschuldigde hem ervan dat hij een begrafenis had verhinderd en eiste een gulden boete of een dag cel. De rechter vond echter dat de wet niet duidelijk genoeg was. Omdat er nergens expliciet stond dat cremeren was verboden, volgde vrijspraak.
Vanaf dat moment werd cremeren in Nederland oogluikend toegestaan. In de loop der jaren kreeg de gewoonte een impuls doordat bekende Nederlanders zich lieten verassen, zoals de schrijver Louis Couperus en de feministe Aletta Jacobs.
Ingeburgerd
Het duurde nog tot 1955 voordat cremeren officieel werd toegestaan. De wetswijziging kwam een paar maanden na de opening van het tweede crematorium van Nederland, in Dieren. In 1963 liet ook de Katholieke Kerk de tegenstand varen, al blijft er een voorkeur voor begraven.
Tegenwoordig kiest 60 procent van de Nederlanders voor crematie en zijn er 77 crematoria door heel het land. Ter nagedachtenis aan de eerste crematie werd in 1997 het C.J. Vaillantfonds opgericht. Het fonds schenkt aan goede doelen uit de opbrengst van kostbare metalen die overblijven na lijkverbranding.
Audio:
Altijd al een kijkje willen nemen achter de schermen van een crematorium? Dat kan dit weekend. Dit jaar bestaat cremeren in Nederland 100 jaar en daarom openen vele crematoria hun deuren voor publiek. In het crematorium Westerveld in Driehuis werd 100 jaar geleden de eerste crematie gehouden.
bron: NOS
Advertentie