Interview met AVP Fractieleider René Herdé | Door René Zwart

Minister Ronald Plasterk (PvdA) van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties brengt begin volgende week een werkbezoek aan Curaçao en Aruba. Op de eilanden wordt niet echt naar hem uitgekeken. Fractieleider René Herdé van de Arubaanse regeringspartij AVP maakt duidelijk waarom. Den Haag/Oranjestad – ‘Minister van Koninkrijksruzies’ werd hem vorig jaar tijdens een debat door het Tweede Kamerlid Wassila Hachchi (D66) voor de voeten geworpen. Minister Ronald Plasterk (PvdA) van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zei zich niet in dat beeld te herkennen.

Wie heeft er gelijk?

,,Dat is een gewetensvraag. Ik zou bijna zeggen: wat er tussen de Kamer en de minister wordt gewisseld, is een binnenlandse aangelegenheid van het autonome land Nederland. Wij willen ook niet dat Nederlandse politici zich mengen in een debat tussen de Staten en onze regering. Maar feit is wel dat sinds het aantreden van het kabinet-Rutte de verhoudingen van de landen met Den Haag zijn verslechterd. Daarin heeft de minister van BZK zeker een rol gespeeld. Of beter gezegd: juist te weinig. Zoals ik het waarneem, heeft hij te veel overgelaten aan zijn ambtenaren die even kwamen invliegen om bijvoorbeeld de premier van Sint Maarten of die van Aruba te dicteren hoe ze moesten regeren.”

Een kwestie van delegeren.

,,Minister Plasterk is niet zo maar een vakminister. Hij is niet verantwoordelijk voor het Koninkrijk, maar voor de relaties in het Koninkrijk. Het onderhouden van relaties is per definitie iets wat je nou juist niet kunt uitbesteden. De spanningen die er zijn opgetreden, kun je vooral toeschrijven aan zijn afzijdigheid.”

Zullen we de conflicten eens langslopen, te beginnen bij de aanwijzing om gouverneur Fredis Refunjol van Aruba te verbieden de begroting te tekenen.

,,We zijn anderhalf jaar verder en ik verbaas mij er nog steeds over dat zoiets heeft kunnen gebeuren. In ons Koninkrijk, een rechtstaat met zijn wet- en regelgeving die bepalen hoe de landen met elkaar omgaan. Het was meteen volstrekt helder dat Nederland willens en wetens zijn zin wilde doordrijven over een kwestie die geen aangelegenheid van het Koninkrijk is. Waarschuwingen van onafhankelijke staatsrechtgeleerden werden zonder motivering van tafel geveegd.

Ik heb de manier waarop Nederland zijn meerderheid in de Rijksministerraad heeft gebruikt als een dieptepunt in de relatie ervaren. Wat ik ook nooit heb begrepen, is dat de Tweede Kamerfracties van de VVD en PvdA toen niet voor de rechtstaat zijn opgekomen. André Bosman verwijt de Staten dat zij hun controlerende taak jegens de regeringen verzaken, terwijl hij zelf kritiekloos achter een dubieuze aanwijzing is gaan staan. Sterker nog, de VVD en PvdA hebben een jaar lang tegengehouden dat de Raad van State om advies zou worden gevraagd. Ik kan wel raden waarom: ze wisten dondersgoed dat de aanwijzing onrechtmatig was.

Nu de voorlichting van de Raad van State er ligt, bestaat er geen twijfel meer over dat er geen juridische grondslag was voor die aanwijzing, trouwens ook niet voor die van Sint Maarten.”

U bent in het gelijk gesteld, dus u kunt tevreden zijn.

,,Allesbehalve. Hebt u de reactie van minister Plasterk gelezen? De toelichting van de Raad van State laat geen millimeter ruimte voor een andere conclusie dan dat er door Nederland een ernstige staatsrechtelijke zonde is begaan. Toch leest de minister in de stukken dat hij niets fout heeft gedaan. Ik vind dat onbestaanbaar. Ik ging bijna aan mezelf twijfelen, maar de ene na de andere onafhankelijke expert heeft inmiddels bevestigd dat Nederland zich niet te rechtvaardigen bevoegdheden heeft toegeëigend. Dat lijkt mij toch voldoende reden voor de Kamer om de minister kritisch te bevragen.

De oppositie heeft dat tijdens het debat over de begroting geprobeerd, maar opnieuw gaven VVD en PvdA niet thuis. Het lijkt alsof voor hen het doel de middelen heiligt, ook als die kennelijk onrechtmatig zijn. Het zou Nederland sieren als er nog een serieus debat aan wordt gewijd, maar ik heb er een hard hoofd in.

D66 heeft deze week opnieuw een poging gedaan, maar staat vrijwel alleen.” U verwacht iets van de minister dat politici gemeen hebben met journalisten: niet graag toegeven dat ze zich vergist hebben. ,,Dat had minister Plasterk niet eens hoeven doen. Dat stond immers dankzij het advies van de Raad van State al vast.

Door in een ontkenningskramp te schieten, heeft hij zijn geloofwaardigheid aan deze kant van de oceaan geen goed gedaan. Het was grootmoediger geweest als hij had gezegd: ‘Wat gebeurd is, is gebeurd. Laten we allemaal leren van de wijze woorden van de Raad van State en samen naar de toekomst kijken’. Nu heeft hij zichzelf te kijk gezet als de automobilist die is betrapt op te hard rijden, maar tegenover zijn vrienden volhoudt dat hij in zijn recht stond omdat hij haast had.”

Nederland zag zich genoodzaakt in te grijpen omdat de Arubaanse overheidsschuld onbeheersbaar dreigt te worden.

,,Eerst even de formele kant: overheidsfinanciën zijn een autonome aangelegenheid van de individuele landen. Dat Aruba een andere uitweg uit de crisis heeft gekozen dan Nederland rechtvaardigt niet om vanuit Den Haag een clubje boekhouders te sturen die het besluit van de Staten de begroting goed te keuren overrulen.

Dat Nederland uiting geeft aan zijn zorgen, daar heb ik geen problemen mee. Wij maken ons ook heel veel zorgen over de koers die Nederland op een aantal beleidsterreinen vaart. In een goede relatie moet dat kunnen. Maar wat niet kan, is dat Kamerleden hysterisch staan te schreeuwen dat Aruba failliet gaat. Wij hebben geen enkele moeite om onze tekorten op de internationale kapitaalmarkt te financieren. Grote financiële instellingen twijfelen niet aan Aruba’s kredietwaardigheid en wij komen al onze verplichtingen stipt na. Die Kamerleden doen dat wellicht om binnenlandse electorale redenen, zij moeten zich wel realiseren dat zij de reputatie van een bevriend land grote schade toebrengen.

Ik vind het spijtig dat minister Plasterk deze onzin onweersproken laat. Ik kan mij herinneren dat een van zijn voorgangers (Herdé doelt op CDA-minister Piet Hein Donner, red.) regelmatig afstand nam als een Kamerlid weer eens verbaal uit de bocht vloog.”

Terug naar de kern van de vraag: de overheidsschuld is wel zorgelijk.

,,Degenen die suggereren dat wij dat niet zelf ook vinden, etaleren een ernstig gebrek aan kennis. Waar de Nederlandse ambitie niet verder reikt dan het eigen begrotingstekort onder de Europese norm van drie procent te houden, heeft Aruba zich er aan gecommitteerd wettelijk vast te leggen dat begrotingen vanaf 2018 altijd sluitend dienen te zijn. Er zijn de afgelopen jaren ingrijpende hervormingen op het gebied van pensioenen en de zorg doorgevoerd, de regering werkt met een uitgavenplafond. Wij hebben ons geheel op eigen kracht uit de crisis geworsteld zonder de rekening eenzijdig bij de burgers en de bedrijven te leggen.

Een wereldcrisis die verergerd is door de sluiting van de olieraffinaderij. De Arubaanse economie is sinds het uitbreken van de crisis uit een dal van -15 procent gegroeid naar +2 procent. De werkloosheid is in dezelfde periode gedaald van 11 procent naar 7,5 procent. De pensioenen zijn nu terug op 100 procent dekkingsgraad zonder in de pensioenen te snoeien. Het begrotingstekort is binnen een jaar teruggebracht van 9,4 procent naar 3,7 procent en daalt in 2016 verder tot maximaal 2 procent. Dat heeft Aruba geheel op eigen kracht gedaan, zonder enige hulp van buitenaf.”

Nederland hoeft zich dus geen zorgen te maken over de financiën?

,,Ik heb mijn twijfels over de oprechtheid van die Nederlandse zorgen. Als men echt had gewild dat de Arubaanse overheidsschuld omlaag gaat, zou allang aangeboden zijn om die via Nederland te herfinancieren. Wij betalen nu gemiddeld 6 procent rente op de vrije kapitaalmarkt. Als wij via Nederland lenen, is dat tussen de 1 en 2 procent.

Met die lagere rente zou in één klap de begroting sluitend zijn, kunnen we vandaag nog beginnen met het afbouwen van de staatsschuld en dat zonder dat het Nederland een cent kost of er enig risico aan vast zit. Daar komt nog bij dat Nederland binnen het Koninkrijk met verschillende maten meet.

Terwijl Curaçao en Sint Maarten schuldsanering kregen, moest Aruba bij het ingaan van de status aparte in 1986 een lening terugbetalen. Curaçao en Sint Maarten krijgen na de schuldsanering ook nog internationale leningen tegen een zeer zachte interest. Ik gun ze dat uiteraard van harte, maar Aruba wordt het tot op de dag van vandaag geweigerd.”

Wat vindt u eigenlijk van de komst van het College Arubaans financieel toezicht (CAft)?

,,Het kan nooit kwaad om deskundige buitenstaanders mee te laten kijken. Sterker nog, wij zijn voorstanders van een sterke en onafhankelijke begrotingskamer. Het College financieel toezicht moet niet op de stoel van bestuurders of volksvertegenwoordigers gaan zitten. Ik heb van de andere landen die langer ervaring met het Cft hebben, begrepen dat daartoe de neiging bestaat. Budgettaire zaken moeten het primaat van de politiek blijven.

Het mag niet zo zijn dat functionarissen die buiten de democratische controle vallen, gaan uitmaken welke beleidskeuzes er worden gemaakt. Daar komt nog bij dat het Cft een zeer enge kijk heeft op openbare financiën. Het is alsof het alleen om de cijfers gaat en niet om de mensen. De feiten liegen wat dat betreft niet: waar het Cft sinds 2010 toezicht houdt, is de economie gekrompen en de armoede toegenomen.”

Een andere heikele kwestie is de geschillenregeling.

,,Het is een eufemisme dat een ‘kwestie’ te noemen. De door Nederland afgevaardigde ambtenaren in de gezamenlijke commissie die een voorstel moest doen hebben dat jarenlang gedwarsboomd. Vervolgens hebben de vier parlementen het werk gedaan wat de regeringen hadden moeten doen door tijdens het laatste Ipko overeenstemming te bereiken over de contouren van zo’n regeling. De regeringen hoefden alleen maar in te koppen, maar opnieuw bleek Nederland spelbreker.

Het is gaandeweg steeds duidelijker geworden dat Den Haag geen serieuze uitvoering wil geven aan de in het Statuut opgenomen plicht dat juridische geschillen voor een bindend advies aan een onafhankelijk instituut voorgelegd moeten kunnen worden. Nederland durft dat kennelijk niet aan. Ik vrees dat weer diezelfde Kamermeerderheid van VVD en PvdA het er bij laat zitten.”

De realiteit is dat Nederland toch altijd aan het langste eind trekt.

,,Ik betreur het zeer dat de landen, nu blijkt dat binnen het Koninkrijk zelf geen respect voor bepalingen van het Statuut kan worden afgedwongen, de internationale weg moeten bewandelen. Niet vergeten moet worden dat de bepalingen van het Statuut en de officiële interpretatie van die bepalingen in VN-verband zijn vastgesteld. Zoals bekend hebben de parlementen van de Caribische landen verzocht om interventie van Parlatino, het samenwerkingsverband van alle Latijns-Amerikaanse landen. Inmiddels is dat verzoek ingewilligd en worden de nodige acties op internationaal niveau voorbereid.

Uiteraard is dit alles niet bevorderlijk voor de goede naam van het Koninkrijk dat zich graag op het wereldtoneel profileert als een rechtstaat die anderen maar al te graag terecht wijst.”

Dit dreigt geen vrolijk interview te worden.

,,Helaas geeft het optreden van Nederland de laatste jaren geen aanleiding om vrolijk te zijn over de Koninkrijksband. Ik geloof onverminderd in de win-winkansen die het Koninkrijk alle vier de landen biedt. De Nederlandse economie zou er bijvoorbeeld bij gebaat zijn als het ministerie van Economische Zaken de toegevoegde waarde van onze functie als ‘gateway’ naar groeimarkten in Latijns-Amerika zou inzien.

Of wat meer oog zou hebben voor wat er op Aruba gebeurt ten aanzien van duurzame energie. Het is toch hoogst opmerkelijk dat we uit alle hoeken van de wereld waardering krijgen voor onze groene agenda, maar dat daarvoor vanuit Den Haag zo weinig interesse voor wordt getoond.”

U voelt zich miskend?

,,Nee hoor. We hebben Nederland niet nodig voor ons gevoel van eigenwaarde. Wat ik constateer is dat Nederland steeds meer met zijn rug naar de wereld staat. Het Nederland van dertig jaar geleden was een gidsland dat respect en bewondering afdwong. Koopman en dominee tegelijk. De koopman is gebleven, maar de dominee is verruild voor angst. Angst voor moslims, angst voor Polen, angst voor asielzoekers, angst voor Caribische Nederlanders die naar Nederland willen verhuizen. Door zijn naar binnen gekeerdheid mist Nederland, maar daardoor ook het Koninkrijk als geheel, kansen die er wel degelijk zijn.”

Als minister Plasterk maandag op Aruba is, loopt u hem misschien wel tegen het lijf. Wat gaat u dan tegen hem zeggen?

,,Het is ons Arubanen eigen om iedere bezoeker gastvrij te verwelkomen. De minister is wat mij betreft juist extra welkom. Ik hoop vooral dat hij bereid is zich meer te verdiepen in de werkelijke situatie van Aruba en te luisteren naar de redenen waarom Aruba gevochten heeft voor zijn status aparte en hoe de bevolking daar een doorslaand succes van heeft gemaakt. Dat wij een trots volk zijn dat graag wil samenwerken, maar niet gekoeioneerd wenst te worden vanuit de 36ste verdieping van een Haagse ministerie.”

U klinkt boos.

,,Niet boos, wel teleurgesteld. Zeer teleurgesteld! Als ik de minister tegenkom, zal ik hem zeggen dat hij mij heeft teleurgesteld en dat ik daarin niet alleen sta. Maar ook dat het nog niet te laat is om te voorkomen dat hij de geschiedenis in gaat als de ‘minister van Koninkrijksruzies’. Dat kan als hij zich actiever inzet voor samenwerking om op alle terreinen gezamenlijk te formuleren normen en doelen te realiseren.

Ik mis bij het kabinet- Rutte de ambitie de kwaliteit van het leven in alle delen van het Koninkrijk verder te verbeteren. Ik maak mij overigens geen illusie dat de minister een boodschap heeft aan wat ik vind van zijn beleid van dreigementen en onrechtmatige aanwijzingen. Hij doet er wel verstandig aan zich goed rekenschap te geven van de reactie die de drie premiers naar hem hebben gestuurd waarin zij duidelijk hebben gemaakt geen verantwoordelijkheid meer te nemen als Nederland de RMR ooit nog eens tot onrechtmatige besluiten probeert te dwingen.

Ook de Arubaanse Staten zullen in het vervolg uiteraard geen medewerking meer verlenen aan de uitvoering van interventies die in strijd zijn met het Statuut. Dat gaan wij binnenkort in een motie vastleggen.”

Staan wij aan het begin van een nieuwe ijstijd tussen Aruba en Nederland?

,,Nee, zeker niet. Juist het tegendeel. Wij willen een einde aan de conflictsfeer maken omdat al dat gedoe Aruba alleen maar heel veel schade – economisch, financieel, sociaal en politiek – heeft bezorgd. Wij, en ik weet dat dit ook geldt voor Curaçao en Sint Maarten, willen juist een constructieve samenwerking waar wij allen baat bij hebben. Maar dat lukt alleen als Den Haag dat ook wil.”

Bron: Antilliaans Dagblad