Pim Brasser | Financieel Dagblad

De Nederlandsche Bank grijpt voor het eerst in bij illegaal opererende cryptobedrijven, blijkt uit een tot nu toe onopgemerkt document van de centrale bank. Veel buitenlandse cryptobeurzen hebben zich niet geregistreerd bij DNB, waardoor de bank geen toezicht kan houden op de geldstromen.

Dat vergroot het risico op witwassen en terrorismefinanciering. De toezichthouder dreigde in augustus vorig jaar al met boetes, dwangsommen en aangiftes tegen de bedrijven.

In het kort

1. DNB grijpt in bij cryptobedrijven die zich aan witwastoezicht onttrekken.
2. Nederlandse partijen werden al hard aangepakt, buitenlandse nog niet.
3. Dat zou leiden tot oneerlijke concurrentie en verhoogde risico’s op witwassen.

DNB begon sinds de invoering van de regels in 2020 achttien zaken tegen cryptobedrijven, blijkt uit het document. In veertien gevallen besloot een bedrijf te vertrekken, of zich te registreren bij DNB. Twee zaken zijn nog in behandeling, en in twee gevallen ging DNB over tot handhaving. Dat kan een boete of dwangsom betreffen. DNB wil niet zeggen om welke partijen het gaat. Wel is bekend dat buitenlandse cryptobeurzen als Binance, Kraken en Crypto.com in Nederland actief zijn zonder registratie.

Nederlandse cryptobedrijven werden meteen al hard aangepakt, toen het witwastoezicht werd ingevoerd. Zij moesten binnen enkele maanden van elke klant de identiteit kunnen verifiëren. Vooral kleinere spelers bezweken onder de hoge kosten, of kregen de verificaties niet op tijd voor elkaar. Zij moesten van DNB hun bedrijf stilleggen.
‘Buitenlandse partijen kunnen hun gang gaan’

‘De bedrijven hebben gezamenlijk miljoenen aan kosten gemaakt’, zegt Patrick van der Meijde van branchevereniging Verenigde Bitcoinbedrijven Nederland. Naast de eigen kosten, vallen de toezichtkosten die ze aan DNB betalen erg hoog uit. Klanten vertrokken vervolgens naar buitenlandse concurrenten, die zich niet registreerden, en niet gebonden zijn aan de omslachtige verificatie.

Onder de Nederlandse cryptobedrijven bestaat grote frustratie, omdat buitenlandse beurzen minder hard aangepakt lijken te worden. ‘Bijna twee jaar na ingang van de wet is er nog geen enkele boete uitgedeeld aan partijen die willens en wetens een loopje nemen met de Nederlandse wet’, zegt Van der Meijde.

Minister van Financiën Sigrid Kaag bestrijdt dit. ‘Het uitblijven van gepubliceerde boetes en dwangsommen hoeft niet te betekenen dat er niet gehandhaafd wordt’, schrijft ze in een antwoord op recente vragen van SP-Kamerlid Mahir Alkaya. DNB wil nog geen details over de twee maatregelen naar buiten brengen, omdat de cryptobedrijven eerst de mogelijkheid krijgen zich te verdedigen, aldus Kaag.

Van der Meijde is niet overtuigd. ‘Achter de schermen zijn ze er blijkbaar druk mee bezig. Maar die buitenlandse partijen kunnen nog steeds hun gang gaan, dus wij vinden het toezicht van DNB niet effectief.’

Criminelen en Russische oligarchen

De ingrepen van DNB komen naar buiten nu de angst voor witwassen en het ontduiken van sancties via cryptomunten toeneemt. Christine Lagarde, president van de Europese Centrale Bank, waarschuwde dit jaar dat Russische oligarchen via cryptomunten geld kunnen wegsluizen. En analisten stellen dat het witwassen via cryptomunten toeneemt. Dit heeft de volle aandacht van het Openbaar Ministerie, bleek uit recente veroordelingen.

DNB gaf Binance ruim negen maanden geleden een openbare waarschuwing, in een poging de grootste cryptobeurs ter wereld aan witwascontroles te onderwerpen. Binance zei toen tegen het FD aan een DNB-registratie te werken. Driekwart jaar later werkt het bedrijf daar nog steeds aan, en heeft het ‘geen updates’, aldus een woordvoerder. Binance benadrukte ‘een robuust complianceprogramma’ te hebben, ‘dat tools en procedures bevat om witwassen en terrorismefinanciering aan te pakken’.

Concurrent Kraken laat weten in het Verenigd Koninkrijk onder witwastoezicht te staan, maar niet in Nederland.

Formule 1

Het snelgroeiende Crypto.com zegt geen registratie nodig te hebben, omdat de beurs zich niet op Nederland zou richten. ‘Crypto.com biedt Nederlanders niet actief zijn diensten aan, en heeft geen enkele fysieke aanwezigheid of band met Nederland’, zegt een woordvoerder. Die claim is voer voor juristen: Crypto.com komt wel de Nederlandse huiskamers binnen via sociale media en het sponsoren van de Formule 1.

Zulke sponsordeals laten zien hoezeer cryptobeurzen en -brokers zijn gegroeid, in navolging van de gehele cryptomarkt. Ondanks een dramatische crash van een van de grootste cryptomunten vorige week, zijn alle munten bij elkaar nog altijd zo’n $1250 mrd waard. En omdat in de speculatieve cryptowereld veel wordt gehandeld, lopen cryptobeurzen binnen op de commissies die zij per transactie rekenen.

De drie grote Nederlandse spelers Bitvavo, Blox en LiteBit hebben bij elkaar miljoenen klanten in heel Europa. Maar ze hebben geduchte concurrentie van onder meer Crypto.com, Kraken en vooral van Binance, dat heel populair is onder de circa 1,2 miljoen Nederlandse crypto-investeerders.

Correcties en aanvullingen: in een eerdere versie stond dat de ingrepen van DNB vorig jaar plaatsvonden, maar de cijfers betreffen de ingrepen sinds 2020.

Bron: Financieel Dagblad